خبرگزاری مهر، گروه استانها - یزدان روحانی: قصه میراث فرهنگی در اصفهان سر درازی دارد، قصه‌ای پر پیچ و خم که در میان آثار و بناهای تاریخی متعدد این پهنه می‌پیچد و گاهی نغمه‌ای خوش سر می‌دهد و گاهی سر ناسازگاری بر می‌دارد. میراثی که در پوست و گوشت و خون مردمان نصف‌جهان تنیده و همه شهر دل در گروه آن دارند.
با این حال این قصه بر غصه برای مدیران میراث فرهنگی گاهاً شبیه کلاف پیچیده‌ای می‌شود که باز کردن گره از آن بس دشوار و حساس است؛ آن هم در استانی که تعداد بسیار زیادی بناهای ثبت شده دارد. اصفهان مدت‌ها است چشم‌انتظار مسائل مختلفی در بین بناها و محوطه تاریخی‌اش است به خصوص در میدان نقش جهان که چشم‌ها خیره به داربست‌ها مانده است.
از مرمت گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله، ترک‌های فرونشستی و مسائل و مشکلات مرتبط با بافت پیرامونی همه و همه باعث شده تا شرایط میدان نقش جهان بسیار حساس باشد. از این روی علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت‌وگویی با خبرنگار مهر داشته که به این شرح است:
به تازگی فعالیت‌هایی روی ترک برداشته شده گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله دیده شده؛ عملیات انجام مرمت در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
پیمانکار مرمت ترک دوم این گنبد از قبل انتخاب شده و کارهایی را انجام می‌دهد، اما ما نظارت خود را قوی‌تر کردیم. در حال حاضر نیز پوشش‌هایی برای عدم نفوذ رطوبت و آسیب به لایه‌های پایینی زده شده را مرتب می‌کنند. کاشی‌ها نیز در کارگاه مرمتی در حال چینش و آماده‌سازی است که در آینده بالا برود و سوار ترک‌ها شود. از آن جایی که هوا مساعد عملیات است، پس از اطمینان خاطر از چینش آجرها، عملیات انتقال کاشی‌ها و آجرها بر روی ترک دوم صورت می‌گیرد.
یکی از انتقادات وارد وضعیت میدان نقش جهان به شرایط فروشگاه‌ها برمی‌گردد، مثل اینکه به تازگی برای این موضوع تصمیماتی اتخاذ شده، آن‌ها را می‌فرمایید؟
در میدان اولویت فعالیتی ما صنایع دستی و فعالیت‌های مرتبط با حوزه فرهنگ است. هر چند به ناچار برخی از فضاها را باید در اختیار خدماتی برای گردشگران ارائه دهیم تا بازدید کنندگان بتوانند از این خدمات استفاده کنند. خوشبختانه اخیراً فروشگاه‌های میدان نقش جهان سامان خوبی را پیدا کرده و ساماندهی بخش‌هایی از جداره‌های مختلف نظیر تابلوهای اطلاع‌رسانی نیز در دستور کار قرار دارد که منتظر اعتبار ۱۴۰۱ هستیم.
با این اعتبار هم مرمت‌هایی در جداره‌ها صورت می‌گیرد و هم پاکسازی‌هایی انجام می‌پذیرد. با تعامل بین اداره‌کل میراث فرهنگی و حجره‌داران و کسبه جداره بیرون میدان امیدواریم بتوانیم منظر بهتری را در اختیار گردشگران قرار دهیم.
یکی از مشکلات همیشگی میدان نقش‌جهان مساله بافت پیرامونی آن بوده، شما در مصاحبه‌های اولیه خود به عنوان مدیرکل اصفهان درباره بازگرداندن مردم به بافت تاریخی فرمودید، برای این موضوع چه تصمیمی گرفته شده؟
میدان نقش جهان ضوابط خاص خودش را دارد، ضمن اینکه از سرمایه‌گذاری در کوچه‌های منتهی به میدان و لایه‌های مختلف میدان نقش جهان استقبال می‌کنیم، اما خط آسمان در اولویت کار قرار دارد و باید ضوابط آن رعایت شود. باید از خط آسمان حریم میدان نقش جهان حفظ و حراست شود. خوشبختانه این نگاه در بین سرمایه‌گذار هم پیش آمده است.
اخیراً برای کاروان‌سرای نخجوانی‌ها در بافت پیرامونی اطراف مسجد شیخ‌لطف‌الله نیز سرمایه‌گذاری یک طراحی آورده بود که گفتیم با کلیت طرح مخالفتی نداریم، اما ضوابط حریم میدان باید رعایت شود. نابه‌سامانی‌ها و وضعیت حریم میدان نقش جهان باید سامان یابد، در حوزه مدیریت اجرایی نباید نگاه پیچیده‌ای داشت، مسئله ساده است در دنیا یک میدان نقش جهان وجود دارد و این تک میدان که امانت به دست ما است باید بر اساس ضوابط یک نقطه منحصربه‌فرد با آن برخورد شود. متخصصان مجموعه میراث فرهنگی در استان و کشور هم و غم حفظ و حراست از مجموعه نقش‌جهان را دارند.
تخریب‌ها امروز خیلی کمتر شده، اما مشکلات مالی که مترتب بر عملیات‌های مرمتی ما شده، گاهی اوقات مزید بر علت می‌شود تا تخریب‌ها و اتفاقات بد رخ دهد. با فضای تعاملی امروز امیدوار به حضور سرمایه‌گذاران هستیم، باید انگیزه‌های جدید ایجاد و کارهای را برای سرمایه‌گذاری توجیه پذیر کرد.
یکی از دغدغه‌های من محور تاریخی فرهنگی است، این محور که یکی از بخش‌های آن میدان نقش جهان است می‌تواند برای آن تکاپوی اقتصادی رخ دهد و بازآفرینی همراه با توسعه منطقی برای گردشگری ایران داشته باشد.
داخل بخش‌های مختلف میدان نقش جهان، از سنگ‌فرش‌ها، نرده‌ها، تزئینات و به قول معروف شرایط ظاهری یک سری خدشه‌ها وارد شده، آیا با متولیان این امر یعنی شهرداری برای ساماندهی به وضعیت برنامه‌ای وجود داشته است؟
غیره اگر در بازار حسن‌آباد و یا جلفا به سنگ‌فرش‌ها، جداره‌ها، نرده‌ها و نگاه کنید، متوجه خواهید شد که در همکاری با کسبه به تعامل خوبی رسیدیم. خوشبختانه دستگاه‌های دیگر از جمله شهرداری اصفهان پای کار هستند و در حوزه مرمت نیز ورود پیدا کردند. در شهرداری منطقه ۱ و ۳ اتفاقات خوبی در بحث‌های جداره و کف در بافت‌ها و بناهای تاریخی رخ داده که دستور کارهای آن از سوی میراث فرهنگی کنترل و نظارت می‌شود. به این فضای تعاملی بسیار امیدوار هستم و باید این فضا را تقویت کرد. امروز در این شرایط به نوعی باید فضا را به شکلی مدیریت کرد که در تفاهم و تعامل باشد، مجموعه شهرداری به خوبی پای کار مسائل میراث هستند و مکرر جلسات مختلف خوب و مثمر ثمری با شورای شهر و شهرداری داشتیم. حتی برای مبحث گذر فرهنگی نیز شهرداری پای کار آمده و فازهای مختلف آن را انجام می‌گیرد. با دفتر یونسکو اصفهان نیز همکاری خوبی برای ثبت‌های جهانی صورت گرفته که این کار با توجه به حساسیت بالا باید شسته رفته و آرام پیش برود. دستگاه‌های دیگر نیز تابع نقطه نظرات اداره میراث فرهنگی هستند و در مدیریت ارشد استان نیز نظرات کارشناسان میراث فرهنگی را به عنوان منبع می‌دانند.
برای ایمن سازی بازار اصفهان اداره‌کل میراث فرهنگی چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟
خطرات حریق و فرونشست در دستور کار قرار گرفته است. در بحث فرونشست برخی دستگاه‌ها برای بررسی رفتار بناهای تاریخی و لایه‌های زمینی در ابنیه مختلف از جمله پل‌ها و مجموعه نقش جهان قرار خواهد گرفت. در مبحث حریق نیز فعالیتی‌هایی با مجموعه شهرداری و اداره برق جلساتی برگزار شده تا بازنگری مجددی صورت گیرد. فعالیت در فضای بازار بسیار دشوار است و مجموعه خدمات‌رسانی نیز حق دارند، زیرا این فضا نمی‌تواند برای کار کردن آن‌ها استاندارد باشد؛ اما به هر حال ضوابط میراثی در اولویت است. این بازنگری برای افزایش اطمینان خاطر و جلوگیری از خطرات احتمالی لازم است.
چند سالی است درباره طبقه دوم میدان نقش جهان صحبت زیاد شده، آیا به نظر شما مشخص کردن کاربری برای طبقه دوم میدان درست است؟
تعیین کاربری برای حفظ و احیا واجب است، اعتقاد دارم تا زمانی که از یک بنا استفاده نشود، نه تنها به حراست از آن کمک نکرده، بلکه آرام آرام تصویر آن از ذهن‌ها پاک و به ویرانی آن کمک می‌شود. طبقه دوم میدان نقش جهان هم از این قاعده مستثنی نبوده و فضای خوبی است که سال‌ها رها شده و کاربری مناسبی برای آن تعریف نشده است. باید برای طبقه دوم میدان نقش جهان کاربری دارای شأن تعریف کرد، این فضا را نمی‌توان به کافه بستنی تبدیل کرد! باید تعریف فرهنگی صورت بگیرد، تاکنون نیز چند سرمایه‌گذار برای این بخش مراجعه کردند و به آن‌ها اعلام شده که این فضا را برای یک گالری موزه‌ای می‌خواهیم.
درباره این گالری موزه‌ای بیشتر توضیح می‌دهید؟
پایه فعالیت‌های فرهنگی ما در طبقه دوم میدان نقش‌جهان یک گالری موزه است که در درجه اول تبدیل به محلی برای معرفی آثار نفیس و هنرمندان باشد و سپس در بحث حراج‌های هنری تبدیل به بازارچه‌ای برای آثار منحصربه‌فرد، نفیس و فاخر شود. بسیاری از گردشگران خارجی علاقه‌مند به این نوع و شکل از آثار هنری هستند.
پروژه تبدیل کارخانه ریسباف به موزه در چه مرحله قرار دارد؟
کارخانه ریسباف نیز تلاش شده تا به موزه تبدیل شود که امیدوارم یکی از مصوبات سفر رئیس جمهور به اصفهان باشد.