به گزارش خبرنگار مهر، مراسم «رسم محمود»، یادبود مرحوم حجت الاسلام والمسلمین محمود دعایی، نماینده ولی فقیه و سرپرست فقید مؤسسه اطلاعات سه‌شنبه ساعت ۱۱ اهالی فرهنگ، هنر و رسانه در تالار وحدت برگزار شد.
در ابتدای این مراسم، فرشاد مهدی‌پور، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان میزبان و برگزارکننده این یادبود به ایراد سخنان کوتاهی درباره اخلاقیات مرحوم دعایی پرداخت. او ضمن عرض خوشامد به مهمانان مراسم، مهم‌ترین ویژگی ایشان را اخلاق فروتنی دانست و گفت: در روایتی از امام حسن عسگری (ع) آمده است که «هرکس در دنیا برای برادرانش فروتنی کند نزد خداوند از جمله صدیقین و از شیعیان علی ابن ابی طالب خواهد بود» و من فکر می‌کنم این جمله درباره مرحوم دعایی، جاری و ساری است. مهدی‌پور سپس جانشینی سید عباس صالحی را در مؤسسه اطلاعات تبریک گفت و برای ایشان آرزوی توفیق خدمت کرد.
پس از پخش ویدئویی از مراسم تشییع و خاکسپاری، مجری برنامه شعر افشین علا در وصف مرحوم دعایی را قرائت کرد و سید عباس صالحی جانشین مرحوم دعایی در مؤسسه اطلاعات به سخنرانی پرداخت.
صالحی در تشریح نگاه رهبری در پیام تسلیت مرحوم دعایی و حکم جانشینی گفت: این دو پیام از چهار زاویه به شخصیت مرحوم دعایی پرداخته شده است؛ یکی شخصیت فردی، دیگری شخصیت اجتماعی، شخصیت سیاسی و شخصیت رسانه‌ای ایشان که همگی ذیل عنوان کلی «پسندیده خصال» جمع شده است.
صالحی افزود: ویژگی اول مرحوم دعایی را شخصیت فردی ایشان، صفا و سلامت نفس است. مردم چهار دسته هستند ویژگی دسته اول مردم قساوت و سنگ‌وارگی، ویژگی گروه دوم، نفاق و ریا و خاصیت گروه سوم، تیرگی و کدری و گروه چهارم زلالی و آینگی است. صفا و سلامت نفس، خصلت همین گروه چهارم است که مرحوم دعایی از این دسته بودند.
او ویژگی دوم مرحوم را قناعت و ساده‌زیستی دانست و در تبیین آن با برشمردن سه دسته از مسئولین جمهوری اسلامی گفت: گروه اول زندگی اشرافی و متجملانه دارند. گروه دوم زندگی برخوردارانه و متوسط رو به بالا داریم و ممکن است درد طبقه تنگ‌دست و حاشیه‌نشین را هم بشنویم اما آن را حس نمی‌کنیم. گروه سوم ما، زندگی قانعانه داریم و مرحوم دعایی از این دسته بود.
وزیر اسبق وزارت فرهنگ و ارشاد سپس درباره ویژگی دیگر ایشان پاکدستی را ذکر کرد و ادامه داد: در این مورد هم باز ما مسئولان جمهوری اسلامی سه دسته می‌شویم؛ گروه اول آن‌هایی که بیت‌المال را مرتع آزاد خودمان می‌دانیم. گروه دوم کسانی هستیم که تساهل در بیت‌المال داریم، نه این که عمدی در سوءاستفاده از بیت‌المال داشته باشیم اما آن را هم سبک می‌شماریم که متأسفانه غلط شایعی است. گروه سوم هم امثال دعایی هستند که در امر بیت‌المال سخت‌گیرند، سخت‌گیرانه‌تر از اموال شخصی.
صالحی درباره شخصیت اجتماعی مرحوم دعایی، ویژگی اصلی ایشان را فروتنی دانست و گفت: سه نوع فروتنی داریم؛ فروتنی متظاهرانه و عوام‌فریبانه، فروتنی متکلفانه که به زحمت تواضع را ابراز می‌دارد و سومین دسته فروتنی ذاتی که سخت‌ترین است و دعایی آن را داشت.
صالحی فروتنی مرحوم دعایی را نوعی فروتنی نجیبانه و کنش‌گرانه برشمرد و اضافه کرد که این فروتنی باعث انفعال مرحوم دعایی نبود. او، پایداری و وفا را دوم ویژگی از وجه شخصیت اجتماعی مرحوم دعایی دانست و اضافه کرد: برخی دوستی‌ها دوستی‌های منفعت‌طلبانه هستند و برخی دوستی‌ها هم دوستی‌های سیاستمدارانه و جناحی، اما نوع دوستی مرحوم دعایی، دوستی انسان‌مدارانه بود و مرزها و سلیقه‌ها، دوستی‌های انسانی او را بهم نمی‌ریخت و راست و چپ برای او فرقی نمی‌کرد.
او در پایان صحبت‌هایش در مورد وجه شخصیت سیاسی مرحوم دعایی، ارادت قلبی به امام بزرگوار و انقلاب اسلامی را اصلی‌ترین ویژگی برشمرد و در وجه رسانه‌ای ایشان هم، ادامه‌دهنده راه امام و انقلاب و سخنگوی اقشاری از مردم که بیش از هر جای دیگر در روزنامه اطلاعات انعکاس داشتند، را ذکر کرد.
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سومین سخنران این مراسم بود. او پس از عرض تسلیت درگذشت مرحوم دعایی و تبریک جانشینی سید عباس صالحی با ذکر خاطره‌ای از مشی متواضعانه ایشان گفت: مرحوم دعایی ویژگی برجسته سبقت در مجاهدت در کنار امام راحل را داشت که امتیاز بسیار مهمی است. اما آن چیزی که او را ماندگار کرد، ایستادگی و پایمردی او بر عهدی بود که با امام داشت و این عهد را تا پایان عمر مبارکش ادامه داد و رحلتش در نیمه خرداد، نشانه‌ای از همین موضوع است.
او ادامه داد: با این که مرحوم دعایی نگرش خاصی به گروه‌های مختلف فرهنگی و سیاسی در کشور داشتند و این امتیاز ویژه ایشان بود اما پایمردی در مسیر ولایت را از دست ندادند. بودند افرادی که سابقه مجاهدت را داشتند و نتوانستند آن را به پایان ببرند اما مرحوم دعایی این راه را در مسیر انقلاب اسلامی به پایان برد و سرافرازانه از این آزمایش‌ها بیرون آمد چرا که امر ولی را بر سلیقه شخصی مقدم می‌داشت.
پس از این بخش با حضور وزیر ارشاد، سرپرست جدید مؤسسه اطلاعات و فرزند ارشد مرحوم دعایی با اهدای تقدیرنامه و سفر کربلا از اعضای خانواده ایشان، تجلیل شد.
فرزند ارشد مرحوم دعایی سپس در سخنان کوتاهی ضمن عرض خوشامد و تشکر از همدردی مهمانان مراسم گفت: چیزی که باعث شده تا همه چهره‌ها از سلایق مختلف این جا جمع شوند و خود را صاحب عزای سید محمود دعایی بدانند، مهربانی اوست. او، حلقه وصل نظام برای کسانی بودند که به نظام اعتقاد داشتند اما به تعبیر مقام معظم رهبری، آغوش دیگری را برای خود باز نمی‌دیدند. امام هم از ایشان همین را خواسته بودند که حلقه وصلی برای گروه‌های مختلف در نظام باشند.
پس از آن حمیدرضا نوربخش به نمایندگی از جامعه موسیقی کشور، درگذشت مرحوم دعایی را به خانواده ایشان و اصحاب فرهنگ و هنر تسلیت گفت و اظهار کرد: ویژگی اصلی دعایی همانی است که حافظ فرمود «نشان اهل خدا عاشقی است با خود دار». او یک روحانی مردمی بود و همان طور که روزگاری در هر نقطه شهر یک روحانی وجود داشت که محل رجوع مردم بود، او هم تلاش داشت همین رابطه نزدیک را با مردم داشته باشد.
او افزود: بسیاری از ما باور داشتیم که اگر مرحوم دعایی در حق‌مان دعا کند، بالا خواهد رفت و چنین بود که مرحوم شجریان، گفته بود دوست دارم نمازم را آقای دعایی بخواند چون یقین دارم هر کسی که آقای دعایی بر او نماز بخواند، اهل نجات است. باور داشتیم که اگر آقای دعایی برای کسی بخواند «لانعلم منه الا خیرا» خداوند شهادت او را خواهد پذیرفت.
حمیدرضا نوربخش سپس ابیاتی از حافظ با طلیعه «آن تُرک پری چهره که دوش از بَرِ ما رفت» را به شکل آوازی تقدیم جمع کرد. در ادامه برنامه، استاد زمان خیری، پژوهشگر موسیقی و نی‌نواز، قطعه‌ای را در سوگ مرحوم دعایی با نی نواخت.
منوچهر شاهسواری، مدیر عامل خانه سینما، سخنران بعدی مراسم بود. او گفت: برخی آدم‌ها را باید از نزدیک زیست تا بدانیم چگونه می‌شود بی‌خشم زیست و اگر نزدی سید محمود می‌شدید می‌فهمیدید که چطور می‌شود بی‌خشم زیست. دعایی هنرمندانه زیست و جامعه نیازمند تحول به هنرمندانی نیاز دارد که انصاف را سرلوحه کار خود قرار دهند بی‌آن که توجه کنند آیا این انصاف در جایی دیگر فهم می‌شود یا نه.
مجری در این بخش از غنچه راهب، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی و مسئول مؤسسه خیریه «سروش آینده میهن» دعوت کرد تا متن خود را در تقدیر از خدمات مرحوم دعایی به کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تحت حمایت این مؤسسه قرائت کند. این ویژگی ناگفته مرحوم دعایی و متن تقدیر از ایشان با تشویق حاضران مراسم همراه شد. در ادامه ویدئویی از نظرات برخی همکاران مرحوم دعایی درباره ایشان پخش شد.
سپس مصطفی کواکبیان گفت: علاوه بر تمام ویژگی‌هایی که دوستان برشمردند، باید بگویم همین که کسی از مرحوم دعایی، تهمت، دروغ و توهینی نشنیده است، نشان‌دهنده تقوای ایشان است. اما باید گفت همان راهبردی که رهبری برای «جذب حداکثری و دفع حداقلی» فرموده بودند، در ایشان تجلی تام و تمام داشت.
او در پایان، ابراز امیدواری کرد که این مشی مرحوم دعایی در رسانه‌ها ادامه پیدا کند و نهایتاً خواستار انتساب یک مرکز فرهنگی و هنری یا خیابانی به نام مرحوم سید محمود دعایی شد.
در ادامه قاسم‌زاده از پیشکسوتان مؤسسه اطلاعات پشت تریبون قرار گرفت تا متنی را به یادبود سرپرست فقید مؤسسه از طرف کارکنان و همکاران این مؤسسه تقدیم کند.
محمدحسین صفار هرندی مدیر اسبق وزارت ارشاد سخنران بعدی مراسم بود که با نقل خاطراتی مربوط به زمان انقلاب از مرحوم دعایی به توصیف ویژگی‌های ایشان و مشی معتدل و اهل جاذبه ایشان پرداخت. او گفت: ارتباط وفادارانه مرحوم دعایی با امام تا پایان ادامه داشت. یک بار دوستان از مرحوم دعایی پرسیدند که راز اهتمام همیشگی شما به نماز جمعه چیست؟ ایشان پاسخ داده بود که به غیر از بعد اعتقادی این فریضه، این نماز، میراث امام است و نسبت به این بنده وفادار هستم. همین ویژگی بود که بعد از امام هم ایشان را در همان چارچوب حفظ کرد.
پس از قطعه‌ای با نام «مهربانی» که استاد موسوی گرمارودی تقدیم مرحوم دعایی کرد، حدادعادل پشت تریبون قرار گرفت. او، پایبندترین فرد در پاسداری از زبان فارسی در عرصه رسانه و مطبوعات را مروح دعایی دانست و گفت: آخرین بار از این پاسداری هم حضور او در مراسم روز ۲۵ اردیبهشت، روز پاسداشت زبان فارسی بود که حتی اگر دعوت هم نمی‌شد می‌آمد و طبق اخلاق متواضعانه‌اش در انتهای مجلس می‌نشست.
حدادعادل، درگذشت غافلگیرانه دعایی را بسیار سنگین توصیف کرد و افزود: من و دعایی در مجلس با هم بودیم اما دو سلیقه متفاوت داشتیم اما در عرصه فرهنگ و هنر اعتراف می‌کنم که هیچ روزنامه‌ای به اندازه اطلاعات در دوران ایشان از زبان فارسی حمایت نکرد. او سپس با نقل خاطره‌ای از ایشان درباره راه‌اندازی مدرسه ادبیات و علوم انسانی فرهنگ، از بزرگ‌منشی او تقدیر کرد و سخنانش را به پایان برد.
حجت الاسلام محمدجواد حجتی کرمانی، آخرین سخنران این مراسم بود. او گفت: وظیفه خود دانستم به عنوان تنها کسی که از ریشه‌های این درخت پربار که دوستان دیگر به میوه‌ها و ثمره‌های آن اشاره کردند، اطلاع دارد پشت میکروفون بیایم و مقداری از این ریشه‌ها بگویم.
او ادامه داد: اولین ریشه این درخت، مادر بزرگوارش بود که به تنهایی در نبود و دوری پدر سید محمود، او را در استان کرمان به سختی و با درآمد بسیار اندک بافندگی بزرگ کرد. راز این که سید محمود دعایی این چنین درد فقر را چشیده بود همین بود که مادرش او را در چنین شرایطی و با چنین اخلاقی پرورش داد و این موضوع مهمی است چرا که شاکله افراد در سنین کودکی ساخته می‌شود.
حجتی کرمانی افزود: دیگر ویژگی که شاکله سیدمحمود دعایی را شکل داد، این بود که شخصیت او در کرمان شهر مشهور به «دار الامان» بالید پرورش یافت. شهری که کریمخان زند از شر دشمنانش به آن جا پناهنده شد و بسیاری از تبعیدی‌ها به سلامت در آن زیست می‌کردند. حال و هوای پرملاطفت و متعادل و اهل تسامح و تساهل او، محصول زیستن در فضای شهر کرمان است.
او در پایان صحبت‌هایش یک رباعی را تقدیم به دوست دیرینه‌اش کرد.