خبرگزاری مهر- گروه استانها- آمنه سپهر: قدمهایشان را با چراغ چشمک زن سر چهار راه کوک کرده اند. قد و نیم قد با بسته‌های کوچک دستمال کاغذی، بسته‌های آدامس و جوراب عرض خیابان را در سیطره گام‌هایشان گرفته اند.
در چشمانشان خواهش موج میزند، اصلاً نمی‌شود که بی توجه از امتداد نگاهشان بگذری. چراغ سبز می‌شود و او با خرده ریزه هایی که برای فروش دارد با سرعت خودش را کنار خیابان و در پناه سایه‌های درختان می‌رساند تا لختی بیاساید.
بی شک نمی‌شود که بی تفاوت‌از کنار این دسته افراد که به جبر روزگار روانه خیابان‌ها شده اند، بگذری، کودکانی که به دلایل مختلف و به اجبار دل از کودکانه هایشان کنده اند تا نان آور خود و سایر خانواده باشند.
پشت صحنه التماس‌های گاه و بیگاه کودکان کار بلاشک اندوهی نهفته از نداری و کوهی از معضلاتی است که گره به روزگارشان انداخته است.
اغلب این دسته از کودکان کار از داشتن والدین بیمار و یا گرفتار در دام اعتیاد رنج می‌برند، بخشی از آنها نیز به دلیل داشتن سرپرست بی کفایت و مشکلات معیشتی سرگردان خیابان‌ها برای یافتن لقمه نانی شده اند.
برای دیدن مصائب کودکان کار مسیری یک ساعته را در طول خیابان قدم می زنم تا ساعاتی را در رنج مداوم آنان همراه شوم. پسرکی تقریباً ده ساله گوشه چادرم را به التماس می‌کشد، دیدن رنج نهفته چشمانش آتش به جانم می‌کشد. اسمش محمد است، التماس می‌کند تا کمکش کنم. با او مسیری را همقدم میشوم.
در مورد خانواده اش از او می پرسم تعلل می‌کند، انگار تکرار دردهای تلنبار شده روی دلش اجازه بیان حقایق روزگارشان را نمی‌دهد.
پس از سکوتی کشدار، محمد از مادر مریضش می‌گوید که مبتلا به بیماری صعب علاج است و از پدری که مجبور است با گاری از خروس خوان صبح تا شب کارتن و ضایعاتی جمع کند تا بتواند داروهای مادرش را تهیه کند.
محمد درسش را رها کرده و آواره خیابان‌های بی در وپیکری شده است که نمی‌داند برایش چه خواب‌هایی دیده است.
این پسرک خردسال با آن قامت نحیف کودکانه اش آرزوهای بزرگی در سر داشت که روزی آنقدر پولدار شود تا آرزوهای قد نکشیده تمام کودکان کار را بر آورده کند.
در این مسیر جز محمد دختران و پسران کار زیادی دیدم که در تکاپوی زندگی تمام آرزوهای کودکانه اشان به یغما رفته بود. کودکانی که مرتباً به تعدادشان افزوده می‌شود.
در آنسوی کلانشهر شیراز که زیبایی‌های مسحور کننده اش چشم نواز است، اما زشتی‌های فقر خط بطلانی به آرزوهای ریز و درشت کودکانی می‌کشد که آینده نامعلومشان از گونی‌های آویخته به دوش‌های لاغر اندامشان فریاد می‌کشد.
در آنسوی خیابان تعدادی از کودکان کار نیز با قیافه‌ای متفاوت‌تر مجبور شده اند سر هر گذری برای بوتیک‌ها تبدیل به جارچی شوند و تا می‌تواند برای سهمی از پورسانت فروش البسه با حنجره خود در جدال باشند.
در همین رهگذر یکی از عابرین خیابان زند در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: با وجود اینکه در حال حاضر همه مردم با مشکلات معیشتی شدید روبرو هستند اما دیدن رنج مداوم بچه‌های کار در سر چهار راه‌ها و خیابان‌ها در این گرمای سوزان ناراحت کننده است.
این بانوی شیرازی با اذعان بر اینکه دستگیری از هر نیازمندی عملی شایسته است، تصریح کرد: با این حال احساس می‌کنم با خرید از این بچه‌ها و یا کمک کردن به کودکان متکدی در واقع به فرو رفتن بیشتر آنها در گرداب آسیب‌های اجتماعی کمک می‌کنیم.
وی برانگیختگی احساسات مردم در مقابل این قشر را ظلمی آشکار در حق آنان دانست و گفت: باید نهادهای متولی با جمع آوری این کودکان زمینه تحصیل و راه درست زندگی کردن را به آنان بیاموزند.
۲۱۹ پسر و ۱۰۱ دختر کودک کار
سرپرست اداره کل بهزیستی استان فارس پیرامون آمار کودکان کار در فارس در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: در حال حاضر ۲۱۹ پسر و ۱۰۱ دختر کودک کار در فارس وجود دارد که برای امرار معاش سرگردان خیابان‌ها هستند.
محمدرضا هوشیار آمار کامل کودکان کار این استان از ابتدای امسال تاکنون را ۳۱۳ کودک کار اعلام کرد و متذکر شد: بیشترین آمار کودکان کار و خیابانی استان فارس متعلق به کلان شهر شیراز است.
شکوائیه سازمان بهزیستی فارس علیه ۵ خانواده به علت تکرار کار کودک در حال پیگیری است
وی در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه تآیا این سازمان در استان فارس سلب حضانت اولاد از سرپرستان خانواده داشته اند یاخیر؟»، بیان داشت: در این زمینه سلب حضانت نداشته ایم، اما از ۵ خانواده به علت تکرار کار کودک و تکدی گری و کار مضاعف شکایت شده و پرونده آنان توسط مشاور حقوقی سازمان بهزیستی فارس در حال پیگیری است.
سرپرست اداره کل بهزیستی فارس بیشترین حضور کودکان کار در خیابان‌ها را فصل تابستان عنوان کرد و گفت: به علت تعطیلی مدارس حضور کودکان کار بیشتر از هر فصل دیگر سال در خیابان‌های شهر به چشم می‌آید.
هوشیار همچنین از حضور ۱۰۵ کودک کار در مرکز اقامتی این سازمان نیز خبر داد و یادآور شد: بررسی بهداشت عمومی و سلامت جسمانی (تست ایدز و هپاتیت، سنجش بینایی، بهداشت دهان و دندان، ارجاع به بینایی سنج)، اهدای پوشاک، بسته غذایی و بسته بهداشتی، ارجاع کودکان کار به نهادهای حمایتی دولتی و غیردولتی، پیگیری وضعیت تحصیلی و اهدا کمک هزینه تحصیلی، گوشی موبایل و وسایل تحصیلی، آموزش فردی و خانوادگی در راستای خودمراقبتی و توانمندی فردی، ارجاع به مرکز ترک اعتیاد و فنی و حرفه ای، برگزاری برنامه‌های شاد و اوقات فراغت، خدمات مشاوره و آموزش مهارتهای زندگی، خدمات درمانی را از اقدامات این سازمان برای ساماندهی کودکان‌کار است.
وی مهمترین علل روی آوردن این دسته از کودکان به کار مضاعف در خیابان‌ها و یا تکدی گری را درآمد پایین خانواده‌ها اعلام و ابراز کرد: فقدان سرپرست و یا بیماری اعضای خانواده، فرهنگ غلط در برخی خانواده‌های اتباع در خصوص لزوم کار کودک به منظور پرورش حس مسؤلیت پذیری در کودک از دیگر دلایل اشتغال کودکان کار در محیط‌های عمومی است.
سرپرست اداره کل بهزیستی فارس در بخش دیگری از سخنان خود به آمار بالای کودکان کار اتباع خارجی نیز گریزی زد و تاکید کرد: ۸۰ درصد کودکان کار استان فارس را کودکان اتباع غیر مجاز تشکیل می‌دهند.
او ضمن ابراز خرسندی از همکاریهای بین بخشی ارگان‌های عضو آئین نامه ساماندهی کودکان کار برای کودکان کار ایرانی و اتباع مجاز، یادآور شد: با همکاری خوب سازمانهای عضو آئین نامه ساماندهی کودکان کار در فارس، این کودکان از خدمات درمانی، تحصیلی و … به خوبی استفاده می‌کنند.
هوشیار با اعلام اینکه ۸۰ درصد جمعیت کودکان کار استان فارس را اتباع غیر مجاز تشکیل می‌دهند، تاکید کرد: کودکان کار اتباع غیر مجاز به دلیل نداشتن کد آمایش از سوی ارگان‌های متولی خدماتی دریافت نمی‌کنند.
این مقام مسئول متوسط سنی کودکان کار در استان فارس را بین ۱۱ تا ۱۴ سال اعلام کرد.
هوشیار با اشاره به اینکه باید آگاهی مردم پیرامون رفتار و برخورد با کودکان کار افزایش پیدا کند، خاطرنشان کرد: لازم است تا مردم در صورت مشاهده کودکان کار، کودک آزاری و خشونت علیه آنان را با خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی در میان بگذارند تا همکاران ما مداخلات لازم را انجام دهند.
سرپرست اداره کل بهزیستی فارس گفت: یکی از راه‌های مؤثر در کاهش آمار کودکان کار افزایش آگاهی مردم و معرفی این کودکان به اورژانس اجتماعی است؛ ضمن اینکه مردم باید بدانند که از این کودکان خرید نکنند.
در جوامع پیشرفته امروزی فعالیت کودکان کار پذیرفته نیست
در این رهگذر، یک مشاور ارشد خانواده در رابطه با کودکان کار و آسیب‌های پیش روی آنان گفت: کودکان کار پدیده‌ای که به تازگی با آن مواجه شده باشیم، نیست اما در حال حاضر با افزایش سواد و آگاهی مردم و همچنین گسترش فضاهای آموزشی و پرورشی، سازمانهای مردم نهاد، گسترش خدمات به کودکان و خانواده‌ها و همچنین سایر نهادهای یاری رسان، کار کودکان در جامعه پذیرفته شده نیست و هیچ نهادی آن را نمی‌پذیرد.
عبدالله هاشمی تصریح کرد: کودکان تا زمانی که به سن قانونی نرسیده‌اند نباید مشغول به کاری شوند و منبع درآمد خانواده‌ها باشند.
وی با بیان اینکه یکی از بزرگترین معضلات اجتماعی جوامع مختلف و جامعه ما بحث کودکان کار است، متذکر شد: عوامل زیادی از قبیل مسائل اقتصادی اجتماعی فرهنگی و گاهاً سیاسی می‌تواند در این‌امر دخیل باشد.
این مشاور ارشد خانواده اذعان کرد: یکی از عوامل تشدید کننده موضوع کودکان کار مسائل و مشکلات اقتصادی ادوار گذشته تا کنون است که باعث می‌شود فرد از تمام ظرفیت‌ها استفاده کند که یکی از این موارد سواستفاده از کودک خانواده است.
هاشمی ادامه داد: شاید به کارگیری و بهره کشی‌های اقتصادی از کودکان کار در کوتاه مدت مشکل گشا باشد اما در بلند مدت سبب ساز مشکلات عدیده ای در جامعه می‌شود.
او یکی دیگر از آسیب‌های اشتغال کودکان در خیابان‌ها را غفلت والدین عنوان کرد و افزود: نظارت نکردن صحیح جامعه و خانواده بر کودکان کار باعث می‌شود که این کودکان در زمینه‌های مختلف مورد سوءاستفاده قرار گیرند.
ترحم و دلسوزی نابجای افراد جامعه در قبال کودکان کار که به نوعی باعث دلگرمی به ادامه کار می‌شود، آسیبی جدی برای نابسامانی‌های آینده و جامعه پیرامونی آنان است این روانشناس و مشاور خانواده متذکر شد: ترحم و دلسوزی نابجای افراد جامعه در قبال کودکان کار که به نوعی باعث دلگرمی به ادامه کار می‌شود، آسیبی جدی برای نابسامانی‌های آینده و جامعه پیرامونی آنان است.
هاشمی ادامه داد: شرایط بد زندگی کودکان کار قطعاً در بزرگسالی با کمبودهای نهفته، منشأ آسیب‌های جدی فردی و اجتماعی در بزرگسالی آنان خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه نیاز اساسی کودک در سنین پایین مهر و محبت و کودکی کردن است، اظهار کرد: چون شیرازه شخصیت کودک در دوران کودکی وی شکل می‌گیرد، بدون شک آواره گی و نگاه ترحم آمیز جامعه به آنان زمینه ساز عقده‌های درونی در بزرگسالی می‌شود.
این مشاور ارشد خانواده بر ضرورت راهکارهای اساسی برای ساماندهی کودکان تاکید کرد و گفت: باید با بررسی ساز و کارهای اساسی و تعامل همه جانبه نهادهای متولی راه چاره‌ای برای برون رفت این دسته افراد از منجلاب فقر وسوق دادن آنان به سمت علم آموزی و شیوه درست زندگی و پول در اوردن تشویق کرد.
وی بحران اقتصادی را یکی از عوامل تشدید کننده این پدیده خیابان گردی کودکان کار عنوان کرد و گفت: لازم است تا دولتها در این زمینه ساز و کارهای مورد نیاز را به خدمت بگیرند.
استفاده بهینه از از نظرات صاحب نظران و کارشناسان این حوزه به دور از هر گونه نگاه سیاسی، افزایش بنیه فرهنگی افراد جامعه و حتی خانواده و خود شخص کودک از دیگر نکاتی بود که این روانشناس خانواده در راستای کمک به حل معضل کودکان کار به آن تاکید داشت.
او اضافه کرد: اگر افراد جامعه بجای تک روی و کمک فردی به مؤسسات و ادارات ذیصلاح مراجعه و کمک‌ها به این سمت هدایت کنند قطعاً باعث ایجاد درآمد پایدار و گاهاً باعث تمایل نداشتن کودک به کار بخصوص تکدی گری می‌شود.
لزوم برخورداری از برنامه بلند مدت کارآمد
هاشمی از دیگر راهکارهای ساماندهی کودکان کار را وجود یک برنامه بلند مدت و کارآمد در حیطه یک شغل پایدار و در واقع ساختن یک نیروی زبده کار در آینده دانست و گفت: با برنامه ریزی مدون در کنار تحصیل کودکان کار زمینه اشتغال پایدار آنان فراهم می‌شود، اما در این زمینه با یک مشکل جدی روبرو هستیم و آن اینکه راهکارهای دولتها بیشتر کوتاه مدت و مُسکن است تا علاج.
او در خاتمه بیان داشت: یک جامعه پویا و فعال نیاز به افراد متخصص و نیروی کار زبده دارد اما وقتی به کودک هیچگونه آموزشی داده نشود نه تنها نیروی متخصص ساخته نمی‌شود، بلکه خودش در بزرگسالی می‌تواند مبنع مشکلاتی برای جامعه باشد.
به گزارش خبرنگار مهر، آنچه که حائز اهمیت است اینکه مسئولان و مردم باید در کنار یکدیگر قرار گیرند و با همکاری هم سعی در کاهش آمار کودکان معصومی داشته باشند که آواره خیابان‌ها شده‌اند، کودکانی که شاید استعدادهایی در هر کدام از آنها نفهته باشد که با بروز و ظهور آن جامعه را به رشد و بالندگی برساند.