خبرگزاری مهر -گروه بین الملل: طی روزهای اخیر حملات ترکیه به برخی مناطق عراق از جمله سنجار تشدید شده است. چند ساعت پس از حمله هوایی خونبار ترکیه به سنجار، عصر چهارشنبه آتش توپخانه‌های زمینی ترکیه نیز روستای «برخی» از توابع ناحیه «درکار» هم مرز «زاخو» در شمال دهوک اقلیم کردستان را هدف گرفتند؛ حمله‌ای که در آن پدر و پسر عراقی زخمی و به بیمارستان منتقل شدند.
کمی پیش از حمله به دهوک، ترکیه در اقدامی کم سابقه با بمباران بخش «سنونی» از توابع شهرستان سنجار (خاستگاه اقلیت دینی ایزدی) در غرب استان نینوا، موجب کشته شدن چهارغیرنظامی شد که یکی از آنها کودک است.
حملات جدید ترکیه این بار در عمق ۳۰۰ کیلومتری خاک عراق اگر چه با دستاویز قرار دادن سرکوب عناصر حزب کارگران کردستان (پ.ک. ک) انجام می‌شود، اما انتشار تصاویر کشته شدن غیرنظامیان به ویژه تصویر کودک کشته شده در بمباران ترکیه، فعالان شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های عراق را به واکنش‌هایی خشم آلود در برابر این اقدام برانگیخته است.
حضور نظامی ترکیه در اراضی شمال عراق و استقرار نیروهای آن در پایگاه نظامی «زلیکان» به مصداقی از اشغالگری و تصرف خاک برای جامعه عراق تبدیل شده است؛ جامعه‌ای که در سالیان گذشته، تجربه تلخی از اشغالگری داشته و در آرمان ملی خود، رهایی از این وضعیت را جستجو می‌کند.
عراق مدت‌هاست که با مسئله تجاوز سرزمینی و حملات هوایی ترکیه روبه‌روست. تداوم حملات نظامیان ترکیه به بهانه مبارزه با گروه‌های تروریستی در مرزهای شمالی عراق، این کشور را ناامن کرده و موجب اعتراضات ملی شده است. جریان‌های سیاسی و شخصیتهای برجسته عراقی علاوه بر اهداف نظامی، اهدافی سیاسی و اقتصادی را نیز برای این سیاست‌های خصمانه ترکیه متصورند.
راهبرد پایگاه سازی آنکارا در اراضی شمال عراق
راهبرد پایگاه‌سازی آنکارا در اراضی شمال عراق تا جایی پیشرفت کرده که دهها پایگاه و مقر نظامی کوچک و بزرگ در شمال عراق احداث کرده است. حملات راکتی به پایگاه «زلیکان» متعلق به نظامیان ترکیه در استان موصل، بارزترین نمونه اعتراض و خشم عراقیها نسبت به تجاوزات سرزمینی آنکاراست که تداوم خواهند داشت. عراق شکایت رسمی خود از ترکیه را به سازمان ملل ارائه داده اما راهبردهای ائتلاف و اتحاد آنکارا در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی امیدها برای رسیدگی منصفانه شورای امنیت به این پرونده را کاهش داده است.
تاریخچه ورود ارتش ترکیه به شمال عراق به سال ۱۹۸۲ و توافق بین این دو کشور برمی‌گردد. طبق این توافق به ترکیه اجازه داده شده است تا عمق ۲۰ کیلومتری وارد شمال عراق شود. بعد از این توافق در سال‌های ۱۹۹۲، ۱۹۹۵، ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ ارتش ترکیه چندین بار مرزهای شمال عراق را پشت سر گذاشت.
هاوکار الجاف کارشناس امنیتی کُرد با اشاره به حضور گسترده نظامی ترکیه در اقلیم کردستان عراق، به المعلومه تاکید کرد: ارتش ترکیه ۵۰ پایگاه مختلف نظامی در مناطق اقلیم دارد که ۲۱ پایگاه از آنها، پایگاه‌های اصلی محسوب می‌شوند.
وی با اشاره به حضور دستکم ۱۰ هزار نظامی ترکیه در اراضی عراق، افزود:: این ۵۰ پایگاه نظامی در منطقه مابین دو شهر دهوک و اربیل در نوار مرزی اقلیم کردستان عراق قرار دارند. همچنین ارتش ترکیه دهها مرکز اطلاعاتی و جاسوسی در داخل اقلیم کردستان عراق ایجاد کرده که فعالیت‌های آنها در پوشش نمایندگان جامعه مدنی و یا شرکت‌های تجاری انجام می‌شود. بزرگترین پایگاه نظامی ارتش ترکیه در اقلیم کردستان عراق در منطقه کانی ماسی در استان دهوک قرار دارد. پس از این پایگاه، پایگاه بزرگ دیگری در منطقه سیدکان در استان اربیل قرار دارد.
همچنین یک منبع نظامی عراقی در این باره به الحره گفت که برخی از این پایگاه‌ها در عمق ۸۰ و ۴۰ کیلومتری در استان نینوی و شمال موصل دایر شده‌اند.
واکنش شخصیتهای عراقی
پس از حمله ترکیه به سنجار که موجب کشته شدن چهار تن از جمله یک کودک شد، آنکارا بار دیگر به دهوک در اقلیم کردستان عراق حمله کرد. این عملیات‌ها واکنش خشم آلود برخی شخصیتهای عراقی از جمله دبیرکل عصائب اهل‌الحق و نیز عضو کمیسیون دفاع پارلمان را برانگیخت.
«قیس الخزعلی» دبیرکل تشکیلات مقاومتی عصائب اهل الحق عراق در واکنش به این حملات در توییتی نوشت: تجاوز آشکار ترکیه علیه ملت ما در سنجار مطلقاً و از سوی هر عراقی که قطره‌ای غیرت در مقابل ملت خود داشته باشد، قابل سکوت نیست مگر از سوی کسانی که این غیرت را نداشته باشند و مانند مردگان ساکت شوند. ما سکوت نمی‌کنیم.
در همین حال، «یاسر اسکندر وتوت» عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق نیز خواستار سد کردن وضعیت تهاجمی ترکیه به شمال عراق شد.
وی در توییتی نوشت: ادامه تجاوزهای ترکیه به سرزمین عراق، مصداق تجاوز آشکار به حاکمیت کشور است.
این عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق از مسئولان عراقی خواست برای جلوگیری از حملات ترکیه به امنیت و ثبات ملت عراق گام‌هایی جدی بردارند، گام‌هایی که به گفته او «محدود به بیانیه‌های محکومیت نباشد».
«ایوب الربیعی» عضو سابق کمیسیون امنیت پارلمان عراق گفت: همه بهانه‌های ترکیه برای حمله به اهدافی داخل عراق غیرقابل توجیه و نقض حاکمیت عراق است.روی آوردن ترکیه به پهپاد برای حملات تحول بسیار خطرناکی است که تبعات وخیمی برای امنیت ملی عراق دارد. سه گزینه در زمینه واکنش به اقدامات ترکیه در عراق وجود دارد؛ نخست سازمان ملل و شورای امنیت، سازمان‌های اسلامی و منطقه‌ای و سوم اهرم اقتصادی که مهم است.
«شبل الزیدی» دبیرکل جنبش مقاومتی کتائب «امام علی (ع)» عراق در توییتی در واکنش به عملیات ترکیه در خاک عراق نوشته است: ما از قومی هستیم که اخلاقمان اجازه نمی‌دهد کسی را آزار دهیم که ما را اذیت نمی‌کند.
الزیدی توییت کوتاه خود را با این عبارت می‌بندد: ترکیه و منافع آن، اهداف خصمانه است.
آنکارا در عراق به دنبال چیست؟
واضح و مبرهن است که ترکیه مایل است که از همه برگه‌های خود در منطقه استفاده کند تا در روند تحولات منطقه دست بالا را داشته باشد. ترکیه از مشکلات سیاسی عراقی آگاه است و همین علم و آگاهی است که سبب شده است که ترکیه پای از گلیم خویش فراتر نهد. ترکیه باید به حاکمیت عراق احترام بگذارد و بیش از این به بغداد دهن کجی نکند.
از نگاه تحلیلگران و ناظران امور، بخشی از نگرانی‌های ترکیه از برپایی منطقه کردنشین از سلیمانیه تا اسکندرون و اربیل و نوار کردی در سوریه در جنوب این کشور با سوریه است و بخشی نیز به تمایلات ارث خواهی و اینکه موصل متعلق به ترکیه است مربوط می‌شود.
اقدامات عراق در برابر حملات ترکیه جدی می‌شود
از وزارت خارجه تا پارلمان، گروه‌های مقاومت و مقام‌های اقلیم کردستان؛ عراق در حال آماده شدن برای تقابل با حملات مکرر ترکیه به خاک خود است.
پس از ماه‌ها حملات مکرر ترکیه به شمال عراق از اقلیم کردستان (عمدتاً دهوک) تا استان نینوا (به ویژه سنجار)، با هدف اعلامی سرکوب عناصر حزب کارگران اقلیم کردستان (پ ک ک) و در چارچوب عملیات موسوم به «قفل پنجه» حالا نشانه‌ها و واکنش‌های عراقیها از تشدید موضع گیری ها علیه اقدامات ترکیه حکایت دارد؛ اقداماتی که گفته می‌شود، عمق ۳۰۰ کیلومتری داخل عراق را نشانه رفته و در راستای آن، دهها پایگاه ترکیه‌ای نیز در داخل خاک عراق تأسیس شده است.
پبشتر، در دو و سه ماهه اخیر، ارتش ترکیه دهها بار با بالگردها و پهپادها و بعضاً آتش توپخانه به خاک عراق و عمدتاً به دهوک در اقلیم کردستان عراق حمله کرده بود؛ عراق هم متقابلاً بارها به ترکیه تذکر داد، سفیر آن کشور در بغداد را احضار و مراتب اعتراض بغداد را به آنکارا ابلاغ کرد.
عراقیها باید چه کنند؟
-همه توافق‌های منعقد شده میان عراق و ترکیه از سوی پارلمان مورد بازنگری قرار می‌گیرد.
-واکنش مردمی و تشدید آن. درخواست برای تظاهرات میلیونی ضد حضور نظامیان ترکیه در عراق و ضرورت عقب نشینی و خروج آنها. درخواست‌هایی برای رعایت اصل حسن همجواری.
-باید حامیان حضور نظامیان ترکیه در عراق و کسانی که حضور این نیروها را برای مبارزه با پ ک ک ضروری می‌دانند، مورد بازخواست قرار گیرند. باید این افراد خائن به عراق معرفی شوند و مجازات سختی همانند اعدام به اتهام همکاری با دشمن در زمان جنگ برای آنها در نظر گرفته شود.
-باید از اهرم فشار اقتصادی در این زمینه استفاده شود و کالاهای ترکیه در عراق تحریم شود.
گزینه‌های بین المللی
در ابتدا هر وضعیتی که صلح جهانی را به مخاطره بیندازد باید از طرق مسالمت‌آمیز (مذاکره، میانجی‌گری، سازش، داوری، رسیدگی قضائی)، حل و فصل گردد. عراق با جسارت تمام باید این موضوع را دنبال کند و همانند موارد قبل صرفاً یک دادخواست و شکوائیه ضعیف نباشد.
از سویی آمریکا باید به مسئولیت خود مطابق توافقنامه همکاری استراتژیک و توافقنامه امنیتی میان عراق و آمریکا عمل کند. به ویژه که موضوع مخاطرات امنیتی مطرح است. اگر طبق توافقنامه‌های میان عراق و آمریکا، تهدیدی متوجه بغداد شود که حاکمیت، استقلال سیاسی، وحدت و تمامیت اراضی، آب‌ها و حریم هوایی عراق را در معرض خطر قرار دهد و تهدیدی متوجه نهادها و مؤسسات منتخب آن شود، بنا به درخواست دولت عراق، آمریکا اقدمات لازم شامل دیپلماتیک، اقتصادی، نظامی و یا هر اقدام دیگری برای بازدارندگی در برابر این تهدید باید انجام دهد.
به نظر می‌رسد که ترکیه از سیاست صفر مشکلات با همسایگاه همچنان فاصله دارد و بر مواضع خصمانه ضد سوریه و عراق اصرار دارد. منطقه خاورمیانه به اندازه کافی با بحران‌های متعدد روبرو است و دیگر تحمل بحران‌های جدید را ندارد.