خبرگزاری مهر؛ گروه اقتصادی _ سمیه رسولی؛ مافیا؛ کلمه‌ایست که سالیان متمادی با ادبیات خودروسازی ایران عجین شده است. و مسئولان کشوری و هم بارها نسبت به این موضوع اشاراتی داشته‌اند. به عنوان مثال فروردین ماه سال جاری دادستانی کل کشور با اشاره مستقیم به این موضوع گفته بود که «در صنعت خودروسازی کشور دست‌های پشت پرده‌ای وجود دارد که مانع ارتقا وضعیت خودروسازی کشور می‌شود.»
همچنین به تعبیر سیدرضا فاطمی‌امین وزیر صمت، مافیا در بخش‌های پنهان مرتبط با صنعت خودروسازی طی سال‌های سال، جا خوش کرده است، به گونه‌ای که این مافیا در جاهایی وجود دارد که شاید با تصور مردم متفاوت باشد.
فاطمی امین تاکید کرده «ما یک شبکه‌هایی داریم که منافع اینها اجازه نمی‌دهد که اتفاقات خوبی بیفتد و یک منافعی شکل گرفته است که با منافع مردم هم راستا نیست بنابراین وظیفه ما شناسایی اینها و حل مسائل است.»
وی همچنین در بخش دیگری از صبحت های خود اعلام کرده «در صنعت خودرو ۲ مافیا وجود دارد که با واگذاری سهام ایران خودرو و سایپا بخش عمده‌ای از مافیا حل و فصل می‌شود. نباید مدیران شرکت‌های خودروساز را ما انتخاب کنیم بلکه خود سهامداران باید مدیران را انتخاب کنند»
این سخنان فاطمی امین در حالسیت که به اذعان متولیان، اختاپوس مافیا در صنعت خودروسازی رانت و سودهای چند ده هزار میلیاردی از بابت نحوه عرضه خودرو به بازار، پایین بودن کیفیت قطعات، بازار انحصاری و … می‌برد و مشخصاً به قدری قوی است که می‌تواند بدون هیچ مشکلی مقابل اظهارات دولت، مجلس و حتی رهبری که تاکید بر حل و فصل مشکلات کیفی و قیمتی خودرو دارد بایستد.
مسیر خودروسازی ایران در دستان مافیاست
محمود علیزاده حقوقدان در این خصوص با بیان اینکه باید دانست مافیای خودرو بسیار قوی هستند، می‌گوید «متأسفانه صنعت خودروسازی ما به دست مافیایی است که دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی که تحت امر دادستان هستند باید آن را کشف کنند؛ واقعیت این است که ما در مسائل تکنیکی از دنیا عقب نیستیم و به تکنولوژی روز دنیا در صنایع پهباد و نظامی رسیدیم ولی به دلیل اینکه در صنایع خودرو، منافع یک عده مدنظر است؛ به نتیجه نرسیدیم و فجایعی رخ می‌دهد.»
اما مافیا در صنعت خودروسازی چیست و چرا تاکنون هیچکس با آن مقابله نکرده است؟ آنطور که کارشناسان صنعت خودرو می‌گویند «مافیا ناخواسته از ابتدا به نحوی صنعت را جلو برد که در یک تله‌ای با یک شبکه خاص و پیچیده افتاده‌ایم به گونه‌ای که دست به هر کاری می‌زند تا بتواند از این فضا به نفع خود بیشترین بهره‌برداری را داشته باشد. عملکرد این گروه بدان جا رسیده است که مدیران صنعت خودرو را هم خودشان تعیین می‌کنند چون صاحب قدرت و پول زیادی شده‌اند.»
برخی از قطعه سازان در حال بلعیدن خودروسازی هستند
در این باره، میثم فرج الهی کارشناس صنعت خودرو به مهر گفت: یک سری قطعه ساز هستند که در حال بلعیدن خودروسازی ایران هستند؛ این قضیه بسیار شفاف است زیرا با بررسی وضعیت سهامداری خودروسازان و وضعیت تأمین قطعات عمده و حساس خودروسازان می‌توان حلقه‌های مفقوده مافیا را پیدا کرد.
وی با بیان اینکه مافیا در صنعت خودروسازی در دو بخش حضور فعال دارد، یکی بخش اقتصادی و دیگری بخش راهبرد و مدیریتی، گفت: حضور مافیا در بخش اقتصادی صنعت خودروسازی یعنی اینکه این گروه قیمت را هر گونه بخواهند تعیین می‌کنند زیرا به صورت انحصاری در حال تأمین قطعات هستند، پس وقتی به صورت انحصاری در حال فعالیت در صنعت خودروسازی هستند در مورد قیمت و کیفیت نیز هر تصمیمی بخواهند می‌گیرند.
مافیا، مدیرعامل و معاون انتخاب می‌کند
فرج الهی تصریح کرد: همچنین منظور از مافیا فقط جا به جا کردن غیرقانونی پول نیست بلکه تصمیم گیری و حاکمیت صنعت خودروسازی با این گروه است به گونه‌ای که اگر اراده کنند می‌توانند خط تولید خودروسازی‌ها را تعطیل کنند. در واقع در استراتژی و راهبرد و مدیریت خودرو همه کاره هستند؛ آدم جا به جا می‌کنند، مدیرعامل و معاون انتخاب می‌کنند و کارهایی از این دست.
وی تاکید کرد: البته با توجه به عمق ماجرا، بحث اقتصادی در برابر بحث مدیریتی اولویت پایین‌تری دارد.
این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه همه مافیای خودرو را می‌شناسند اما نمی‌دانند که با آنها چه کار کنند، گفت: متولیان از طرفی قدرت برخورد ندارند و مهم‌تر اینکه برنامه‌ای برای برخورد ندارند؛ یعنی شاید اراده برخورد با مافیا را داشته باشند اما برنامه‌ای برای این کار ندارند.
فرج الهی اظهار کرد: برای برخورد ابتدا باید زنجیره تأمین را به صورت دقیق، قوی کرد که قطعاً مافیا ساکت نمی‌ماند و در پی حفظ کردن منافع خود بر می‌آید؛ اما به هر حال باید قطعات را از چند منبع تأمین کرد تا بین تأمین کنندگان رقابت وجود داشته باشد اما در بسیاری از قطعات تک سورس هستیم این مساله موجب کاهش کیفیت هم می‌شود زیرا رقابتی وجود ندارد. در واقع به جای اینکه قطعه ساز وابسته به خودروساز باشد در کشور ما خودروساز وابسته به قطعه ساز شده است به جای اینکه قطعه ساز وابسته به خودروساز باشد در کشور ما خودروساز وابسته به قطعه ساز شده است.
این کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: همچنین این قطعه سازان در اولویت پرداخت هستند؛ یعنی بدهی خودروساز به قطعه سازان کوچک انباشت می‌شود اما پول نقد فوراً در اختیار قطعه سازان قدرتمند قرار می‌گیرد؛ از سویی دیگر به دلیل دیر پرداخت کردن پول، قدرت چانه زنی خودروساز برای کاهش قیمت و افزایش کیفیت پایین می‌آید که این مساله روی کیفیت، موعد تحویل، تغییرات و آر اند دی تأثیر می‌گذارد.
مافیا اولین خریداران سهام خودروسازان خواهد بود
وی در مورد واگذاری سهام خودروسازان برای کاهش قدرت مافیا، تصریح کرد: وقتی سهام خودروسازان عرضه شود خود این مافیای قطعه سازی اولین خریدار خواهد بود و حاضر به خرید همه سهام خواهند بود.
فرج الهی افزود: راهکار برای زدودن قدرت مافیا تک نقطه‌ای نیست باید در یک بازه زمانی به صورت موازی کاری با چند نقشه جلو رفت اما اولین موضوع کاهش نیاز در قطعه سازی از این گروه مافیایی و دومین موضوع افزایش کیفیت قراردادها از نظر حقوقی و ضمانت اجرایی است.
نفوذ مافیا در ممانعت از اصلاح بیشتر از قدرت دولت در اجرا بود
وی ادامه داد: همچنین در ادامه باید دیگر قطعه سازان تقویت و تبدیل به سهامی عام شوند و هیأت مدیره به گونه‌ای انتخاب شوند که قدرت و نفوذ گروه‌های مافیایی در این بخش کاهش یابد.
این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه گروه مافیا قطعاً در برابر اصلاحات قد علم می‌کند اما دولت باید با برنامه باشد، اظهار کرد: همه می‌خواهند در برابر مافیا بایستند اما نوع برنامه ریزی و اجرای برنامه‌ها مهم است. نفوذ مافیا در ممانعت از اصلاح بیشتر از قدرت دولت در اجرا بوده است اما امیدواریم دولت سیزدهم بتواند گام بردارد.
برای مقابله با مافیا چند سال زمان نیاز است؟
فرج الهی افزود: اگر با فوریت اقدام شود ۳ تا ۵ سال برای مقابله با مافیا زمان نیاز است و در درازمدت هم به ۵ تا ۱۰ سال زمان نیاز داریم.
وی تصریح کرد: در واقع باید قطعه سازان تقویت شوند و زنجیره تأمین پایدار داشته باشیم. البته برای تقویت قطعه سازان نیاز به زیرساخت است که البته در اینجا احتمال نفوذ مافیا و لابی کردن برای جلوگیری از تقویت دیگر قطعه سازان وجود دارد لذا نیاز به برنامه مدون و هوشمندانه ای داریم.
واردات خودرو در کاهش قدرت مافیای قطعه سازی بی اثر است
فرج الهی با اشاره به ممنوعیت واردات خودرو که مافیا را قدرتمندتر از قبل کرد، گفت: کشورهای دنیا برای حمایت از صنعت داخلی واردات را به صورت پلکانی با ابزار تعرفه و در یک بازه زمانی مشخص محدود می‌کنند اما ما با ممنوعیت واردات به دنبال حمایت بودیم؛ ممنوعیت واردات خودرو، باعث شد خیال خودروساز از بابت بازار انحصاری و مجبور بودن مصرف کننده به خرید خودروی داخلی راحت شود. بنابراین بزرگترین مشکل ما در صنعت خودروسازی حمایت‌های غیر مشروط دولت از این صنعت است، در صورتی که در همه کشورها حمایت‌ها مشروط است.
وی افزود: همچنین در صورت آزاد شدن واردات خودرو باید دید که حجم واردات و کلاس خودروهای وارداتی به چه صورتی است. البته به نظر من آزادسازی واردات در مافیای قطعه سازی تأثیری نمی‌گذارد اما در مافیای خودروسازی تغییراتی ایجاد می‌کند و البته اثر آهنربایی هم خواهد داشت و قیمت‌ها به صورت دومینو وار کاهش می‌یابند؛ در واقع اگر الان خودروی داخلی ۶۰۰ میلیون تومان و خودروی خارحی ۸۰۰ میلیون تومان باشد، مصرف کننده خودروی داخلی به سمت خودروی خارجی متمایل می‌شود که همین مساله کاهش قیمت خودروی داخلی را به دنبال خواهد داشت زیرا خودروساز باید بازار فروش خود را حفظ کند.
قطعه سازنماها جای قطعه سازان واقعی را گرفتند
همچنین بهرام شهریاری کارشناس صنعت خودرو می‌گوید: از نیمه‌های دهه ۸۰ عده‌ای وارد این صنعت شدند که منجر به ایجاد مافیا شد. این گروه قدرت خود را از زمانی گرفتند که عده‌ای قطعه سازنما را با عنوان قطعه ساز وارد مجموعه‌های مختلف کردند و از آنها باقیمت‌های بالا خرید صورت گرفت، درحالی‌که بسیاری از آنها واردکننده قطعه بودند و کالا را با عنوان تولید داخل به فروش می‌رساندند. این گروه به‌تدریج قدرت گرفته و بزرگ‌تر شدند.
وی تصریح کرد: مجلس در دوره‌های قبل به دنبال تحقیق و تفحص از این گروه رفت ولی به نتایج مشخصی نرسید. این افراد باعث شدند بسیاری از قطعه سازان قدیمی از این صنعت خارج شوند و افراد تازه‌وارد به غول‌های نوظهور تبدیل شدند.
به گزارش مهر، با توجه به اینکه مافیا در صنعت خودروسازی و قطعه سازی کشور رشد کرده و به اذعان متولیان به چنان قدرتی رسیده که توان اجرایی دولت برای مقابله با آن را گرفته است، باید برای حذف مافیا در هر بخشی جنگ سیستماتیک، برنامه‌ریزی و اجرایی را در پیش گرفت.
در واقع اگر دولت خاصه وزارت صمت به دنبال زدودن دست و پای مافیا از صنعت خودرو و قطعه سازی کشور است با حرف و سخنرانی نمی‌تواند به این موضوع عینیت بخشد بلکه ابتدا باید یک برنامه دقیق و علمی تدوین کند و در ادامه با تقویت قطعه سازان واقعی و شفاف سازی وضعیت سهامداری خودروسازان، از قدرت نهادهای نظارتی استفاده کند تا با شناسایی ردپای گروه‌های مافیایی، در برابر نفوذ این گروه در صنعت کشور سد درست کند.