خبرگزاری مهر، گروه استانها- علیرضا نوری کجوریان: آوازه مازندران پرآب از دور خوش است، دیگر نه از سفره‌های پرآب خبری است و نه از آسمان پرباران. اینجا و در مازندران هم خشکسالی خانه کرده است.
کشت محصولات پرآب طلب نظیر برنج، کیوی کاری و باغداری و از همه مهمتر چاه‌هایی که وقت و بی وقت با مجوز و بی مجوز حفر شده‌اند، رس منابع آبی مازندران را کشیده است و آب‌هایش یا لب شور شده‌اند و یا ته نشین.
بی آبی درد مشترک همه کشاورزان و مزرعه داران است فرقی ندارد کنار رودخانه پرآب هراز باشد یا دشت‌های تشنه شرق که سطح آب چند سانتی متری فروکش کرده و به مناطق ممنوعه تبدیل شده است.
در این وانفسای بی آبی و خشکسالی، آسمان هم با زمین قهر کرده است و طی دو ماه اخیر میزان بارندگی آن قدر کاهش یافته که دست‌های شالیکاران و کشاورزان به آسمان بلند شده و دعای باران طلب می‌کنند.
در این اوضاع و احوال برخی کشاورزان شرق مازندران برای فرار از بی آبی و خشکسالی به خشکه زاری پناه برده‌اند تا چند جرعه‌ای کمتر آب به کام تشنه زمین ریزند و محصول بیشتری برداشت کنند.
کشت خشکه زاری برنج طی چندسال گذشته در مزارع شرق مازندران رواج یافته و روستاییان دهستان میانکاله پنج هزار بخشی از شالیزارهایشان را به این شیوه کشت کرده‌اند.
حسین احمدی کشاورزی که دو سالی به شیوه خشکه کاری روی آورده است، میزان عملکرد طارم را چهار تن در هکتار بیان کرد و گفت: ندا و شیرودی و فجر نیز شش تا هفت تن در هکتار عملکرد دارد.
وی با بیان اینکه بین روش غرقابی و خشکه کاری حدود یک تن اختلاف وجود دارد، از کشت رقم ندار سال قبل در مزرعه ابراز رضایت کرد و گفت: امسال رقم طارم را کشت کردیم که آن نیز عملکرد بهتری دارد.
وی مهمترین مزیت کشت خشکه کاری را کاهش مصرف آب بیان کرد و گفت: به تناوب می‌توان از سیستم نباتی استفاده کرد و عطر و بوی برنج در کشت خشکه کاری هم خوب است.
به تناوب می‌توان از سیستم نباتی استفاده کرد و عطر وبوی برنج در کشت خشکه کاری هم خوب است
وی گفت: در روش خشکه کاری در صورت نداشتن آب تا ۱۵ روز مزرعه برابر خشکی تاب می‌آورد.
در روش‌های مرسوم و معمول ابتدا بذر شالی در خزانه کشت و بعد از یک ماه در زمین غرقابی نشاء می‌شود اما در شیوه خشکه کاری بذر شالی در زمین اصلی که شخم زده شده همانند بذر دیگر محصولات پاشیده و کشت می‌شود.
محمد احمدی کارشناس کشاورزی در مازندران با بیان اینکه کشت برنج در روش سنتی به ۱۲ تا ۱۵ هزار مترمکعب آب نیاز دارد، افزود: این میزان در برخی مناطق به ۱۸ هزار مترمکعب نیز می‌رسد.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه خشکه کاری ازجمله شیوه‌ها و راهکارهای مقابله با خشکسالی است، افزود: هزینه‌های تولید و مصرف آب در این شیوه تا ۷۰ درصد کاهش می‌یابد اما باید ارقام مناسبت با توجه به میزان عملکرد و دوره زمانی بین کشاورزان توزیع شود.
خشکه کاری راهکار مناسب برای حفظ بستر کشاورزی است
وی با اظهار اینکه با توجه به شرایط خشکسالی و کم آبی که استان‌های مختلف از جمله مناطق شمالی را تهدید می‌کند و با توجه به محدودیت منابع آبی، خشکه کاری از جمله روش‌هایی است که می‌تواند راهکار مناسب برای حفظ بستر کشاورزی باشد، افزود: خوشبختانه طی سال‌های اخیر این شیوه مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته است.
احمدی در عین حال تاکید کرد باید بسته‌های مناسب برای تغذیه گیاه برنج در اراضی خشکه کاری مورد توجه قرار گیرد، گفت: علف‌های هرز در این مزارع از جمله تهدیدها است و با توجه به کاهش نزولات جوی ترویج این شیوه در مدیریت منابع آبی تأثیرگذار است.
طی روزهای اخیر از شالیزارهای دور و نزدیک مازندران آهنگ برداشت به گوش می‌رسد و آوای جیرجیرک‌ها دشت‌های سبز شالی را پرکرده است و برنج با همه مشقت‌ها و رنج‌هایش به ایستگاه برداشت رسیده است.
حاج اصغر از کشاورزان شرق مازندرانی است که امسال بخشی از مزارع را به شیوه خشکه کاری کرده است، عرق پیشانی را با دستمالی خشک می‌کند و می‌گوید: هر سال برای تأمین آب مزرعه با مشکل روبرو بودیم تا اینکه با توصیه کارشناسان آب منطقه‌ای و کشاورزی اقدام به کشت به شیوع خشکه کاری کردیم.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: در شیوه خشکه کاری رنج و زحمت شیوه سنتی را ندارد و میزان مصرف آب نیز کمتر است و سال‌های قبل به دلیل کم آبی هر سال بخشی از مزرعه خشک و بایر باقی می‌ماند.
چندسالی است که مازندران هم درگیر خشکسالی و کم آبی شد و تغییرات ناگهانی دما، آب شدن زودهنگام برف‌ها، جاری شدن روان آب در رودخانه‌ها و سرازیر شدن بخش قابل توجهی از آن به دریا، عطش مزارع را بیشتر کرده است.
شدت خشکسالی و کم آبی در مازندران به حدی است که طی سال‌های اخیر همواره تاکید شده از کشت دوم برنج جلوگیری شود و این مسئله بر اقتصاد خانوارهای کشاورزان تأثیر منفی گذاشته است.
از سوی دیگر خط ونشان خشکسالی سبب شده تا هر ساله بخش‌هایی از شالیزارها و مزارع دچار تنش آبی شوند و در این بین طرح‌های نوبت دهی آبرسانی به شالیزارها برای کشاورزان دارای حق آبه، نوشدارویی برای حل مقطعی مشکلات است.
کمبود بارش طی سال‌های اخیر مازندران را دربرگرفته است و با این حال برای تولید هر کیلوگرم برنج بیش از هشت تا ۱۰ هزار لیتر آب صرف می‌شود و این مسئله سبب شده تا کشاورزان به کشت خشکه کاری پناه برند.
آب منطقه‌ای مازندران نیز با توجه به محدودیت منابع آبی همواره از کشاورزان خواسته تا ضمن مدیریت مصرف آب از کشت دوم برنج خودداری کنند.
لزوم توجه به مدیریت منابع آبی
محمدابراهیم یخکشی مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به کاهش آب پشت سدها و آب بندان ها، اظهار داشت: این وضعیت نشان دهنده شرایط شدت خشکسالی است و باید از دو کشته کردن شالیزارها اجتناب شود.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: برداشت بیش از حد از منابع آبی زیرزمینی در فصل زراعی سبب کاهش مخازن آب زیرزمینی و شور شدن سفرهای زیرزمینی خواهد شد از این رو باید به مدیریت مصرف منابع آبی توجه شود.
وی خشکه کاری را از جمله شیوه‌های مناسب برای مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی بیان کرد و گفت: مدیریت آب در زمان کم آبی بسیار مهم و حیاتی است.
امسال ۴۵ هزار هکتار از ۲۱۵ هزار هکتار از شالیزارهای مازندران به روش خشکه کاری کشت شد تا راهی برای دور زدن خشکسالی باشد.