به گزارش خبرنگار مهر با تکمیل فازهای پارس جنوبی در دهه نود و وقوع معضلات ناشی از تحریم فروش میعانات گازی در دور اول تحریم‌های آمریکا، مسئولان وقت وزارت نفت اقدام به طراحی و کلنگ‌زنی مجتمع پالایشی سیراف در خردادماه ١٣٩۴ کردند. هرچند ایده کلی این پروژه بزرگ یعنی ساخت پالایشگاه میعانات گازی و خودکفایی در فرآوری این ماده، ایده بسیار سنجیده‌ای بود اما ضعف در طراحی این پروژه و همچنین ضعف در مدیریت آن طی ۷ سال گذشته منجر به پیشرفت فیزیکی اندک طرح‌ها در این مدت شده است.
طبق آخرین آمار منتشر شده در رسانه‌ها پیشرفت فیزیکی ۴ طرح باقی مانده در پارک پالایشی سیراف یعنی طرح‌های آدیش جنوبی، توسعه پالایشی پیشگامان سیراف، جاوی انرژی پرتو و ستاره سبز سیراف هر کدام به ترتیب برابر ۶۷، ۱۱.۲۳، ۲۶ و ۵ درصد بوده است.
طراحی این پالایشگاه ابتدا با انتخاب ۸ سرمایه‌گذار به صورت یک مجتمع پالایشی با ٨ واحد ریفاینری یا مینی ریفاینری به ظرفیت ۶٠ هزار بشکه در روز آغاز و شرکت زیرساخت فراگیر پالایشی سیراف نیز با هدف مدیریت و هماهنگی بین پالایشگاه‌های هشت گانه مذکور و البته تأمین یوتیلیتی و لجستیک آنها تأسیس شد.
بیژن زنگنه، علیرضا صادق آبادی و شهاب الدین متاجی سه مرد طراح و تئورسین پروژه در لایه‌های سیاسی، مدیریتی و فنی-مهندسی بودند. زنگنه وزیر وقت نفت در روز کلنگ زنی پروژه گفته‌بود از مجریان این پروژه تضمین گرفته شده تا ۳۵ درصد از سهام خود (حدود ۱ میلیارد دلار) را در فرابورس برای تحقق مالکیت عمومی که یکی از بخش‌های مهم ابلاغیه رهبری در تحقق اقتصاد مقاومتی است، عرضه کنند و تا دو سال آتی (اواخر ۹۶ یا اوایل ۹۷) به سرانجام برسد.
با گذر زمان به دلیل وجود مشکلاتی از جمله ایراداتی در طرح اولیه، مشکلات پروژه‌های کنسرسیومی در ایران، عدم مشارکت سرمایه‌گذاران در تأمین مالی شرکت زیرساخت که ۸ شرکت مذکور و شرکت ملی پالایش و پخش سهامدار آن بودند و نیز اختلاف سرمایه‌گذاران با هم، دستخوش تغییراتی در ظرفیت پالایشی طرح، ترکیب سرمایه‌گذاران و تغییر در زنجیره ارزش نهایی شد.
به طوریکه از ابتدای سال ۱۳۹۷ تغییراتی در ساختار طرح سیراف با افزوده شدن سهامداران جدید، حذف یا ادغام بعضی از پالایشگاه‌ها و همچنین اضافه شدن طرح‌های پتروپالایشی انجام گرفت. در نهایت طرح‌های باقیمانده در سیراف تا ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه در روز کاهش پیدا کردند. علاوه بر این طرح پالایشی مهر خلیج فارس به ظرفیت ۱۲۰ هزار بشکه در روز و با خوراک میعانات گازی در بندر عباس مجوز گرفت و ظاهراً کار خود را آغاز کرده است.
پالایشگاه ستاره سبز سیراف به ظرفیت ۱۲۰ هزار بشکه و شرکت‌های توسعه پالایشی پیشگامان سیراف، آدیش جنوبی و جاوید انرژی به ظرفیت ۶۰ هزار بشکه طرح‌هایی بودند که نهایتاً مقرر شد در منطقه سیراف با زیرساخت‌های مشترک روند احداث خود را آغاز کنند. البته طرح آدیش جنوبی از همان سال ۱۳۹۷ و پس از نهایی شدن وام صندوق توسعه ملی بدون پرداخت بدهی و واگذاری سهام خود در شرکت زیرساخت از این ساختار یک طرفه خارج شده و به صورت مجزا فرایند احداث خود را ادامه داد.
وزارت نفت پس از هفت سال همچنان مشغول خاک بازی در سیراف!
عدم مشارکت طرح‌های باقیمانده سیراف در رفع تعهدات به شرکت زیرساخت فراگیر پالایشی سیراف از سال ۱۳۹۷ تاکنون و همچنین نداشتن اراده جدی برای پیشرفت طرح‌ها موجب عقب ماندگی آنها در پیشبرد طرح شده‌است، به طوری که غیر از آدیش جنوبی همه طرح‌ها همچنان در مرحله خاکبرداری و تسطیح زمین قرار دارند. از طرفی در وزارت نفت دولت دوازدهم تنها طرح آدیش جنوبی از این میان حائز اهمیت بوده است و بقیه طرح‌ها نه موفق به اخذ وام و نه مرتفع شدن مشکلات زمین و زیرساخت شده اند.
حال باید دید که وزارت نفت دولت سیزدهم نیز آیا بنا دارد همان مسیر دولت سابق را به پیش ببرد یا اینکه واقعاً اوجی و وزارت متبوعش به جمله «پالایشگاه سازی سود ده نیست» معتقد نیستند.
اخبار رسیده از شرکت زیرساخت سیراف نیز موید همین مطلب است که میراث وخیم باقی مانده از دولت گذشته همچنان در حال وخیم‌تر و پیچیده‌تر شدن است؛ تا جایی که در برهه‌ای گفته شد این شرکت در آستانه تعطیلی قرار گرفته است. تا آنجا که در حال حاضر شرکت زیرساخت فراگیر پالایشی سیراف نه تنها قادر به پرداخت بدهی‌های معوقه خود به پیمانکاران و منطقه ویژه پارس جنوبی نیست بلکه در پرداخت هزینه جاری و دستمزد کارکنان خود نیز دچار تنگنا شده‌است.
اهمیت تمرکز ویژه بر احداث پالایشگاه‌های میعانات گازی
از زمان کلنگ‌زنی مجموعه پالایشی سیراف تاکنون اقداماتی نظیر تسطیح و آماده‌سازی زمین، تحویل بسته کامل مهندسی طراحی پایه، اخذ برخی مجوزهای قانونی موردنیاز، قرارداد خرید گاز طبیعی با شرکت ملی گاز، مطالعات پدافند غیرعامل، مجوز برداشت آب از دریا، مطالعات زیست محیطی و اخذ مجوز، تأمین برق دوران ساخت و بهره‌برداری و همچنین قرارداد خرید فناوری واحدهای تحت لیسانس این پروژه انجام شده است.
احداث این مجموعه‌های پالایشی ارائه شده در جدول یک سالانه بیش از ۱۷ میلیون تن به ظرفیت پالایشی کشور اضافه می‌کند، ضمن اینکه با ساخت و بهره‌برداری از پالایشگاه سیراف ظرفیت تأمین خوراک مایع پتروشیمی‌های ایران هم بیش از ۱۰۰ درصد افزایش می‌یابد. علاوه براین درآمد ناخالص سالانه حاصل از فروش محصولات آنها بین ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
همانطور که از جدول یک مشخص است از میان طرح‌های مجتمع پالایشی سیراف تنها طرح پالایشی آدیش جنوبی با توجه به دریافت تسهیلات از صندوق توسعه ملی و خروج یکجانبه از تعهدات به شرکت زیرساخت پالایشی سیراف به پیشرفت قابل قبولی رسیده‌است. علاوه براین طرح ۱۲۰ هزار بشکه پتروپالایشگاه مهر خلیج فارس نیز با توجه به اهتمام قرارگاه خاتم الانبیا به انجام این پروژه و بهره‌گیری از زیرساخت‌های پالایشگاه ستاره خلیج فارس از زمان کلنگ‌زنی پیشرفت قابل قبولی داشته‌است.
وضعیت پیشرفت طرح‌های پالایشی با خوراک میعانات گازی کشور
| نام طرح |
ظرفیت (هزار بشکه در روز) |
مکانیابی |
پیشرفت (درصد) |
| آدیش جنوبی |
۶۰ |
سیراف |
۶۷ |
| ستاره سبز سیراف |
۱۲۰ |
سیراف |
۵ |
| پیشگامان سیراف |
۶۰ |
سیراف |
۱۲ |
| جاوید انرژی پرتو |
۶۰ |
قشم |
۲۶ |
| مهر خلیج فارس |
۱۲۰ |
بندر عباس |
۴۱ |
بدون شک راهکار اصولی برای رهایی از مسئله انبارش میعانات گازی مازاد و تبدیل تهدید تحریم به فرصت، پالایش میعانات گازی در داخل کشور و تبدیل آن به فراورده‌های با ارزش افزوده است. تجربه‌ای که دقیقاً در پالایشگاه ستاره خلیج فارس رخ داد.
با توجه به شرایط حاکم بر وضعیت پیشرفت طرح‌های یادشده ورود جدی وزارت نفت برای حل مشکلات حقوقی، اداری و ساختاری و نیز رفع ابهامات شرکت‌های واقع در مجموعه پالایشی سیراف و دو طرح دیگر در مناطق قشم و بندرعباس تنها راهکار عاقبت به خیری پالایشگاه‌های میعانات گازی سیراف است.