به گزارش خبرنگار مهر، در روزهای اخیر رئیس اداره ترازیابی دقیق، اداره کل زمین‌سنجی و نقشه‌برداری سازمان نقشه‌برداری کشور در مصاحبه‌ای با یکی از رسانه‌ها مدعی کاهش قابل توجه نرخ فرونشست در شهر اصفهان شد. به گفته معصومه آمیغ پی، در مطالعات بازنگری سازمان نقشه‌برداری کشور شهر اصفهان به عنوان یکی از مناطقی که به طور گسترده با پدیده فرونشست زمین مواجه است، در اولویت قرار گرفت زیرا فرونشست بخش زیادی از حریم این شهر را تحت تأثیر قرار داده است و برخی از شهرک‌های مسکونی تخلیه شدند و فرونشست به لبه مرزی آثار باستانی شهر اصفهان به‌ویژه "نقش جهان" رسیده و آثار تاریخی مانند منار جنبان در مسیر فرونشست قرار دارند.
وی بیشینه نرخ فرونشست در این شهر را ۱۵ سانتیمتر در سال در بازه سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ عنوان کرد و یادآور شد: در مطالعات به روز رسانی نقشه‌های فرونشست اصفهان شاهد این بودیم که بیشینه نرخ فرونشست شهر اصفهان به ۱۱ سانتیمتر در سال رسیده است و این عدد نشان می‌دهد که نرخ فرونشست به میزان قابل توجهی کاهش یافته و اینکه این کاهش نرخ فرونشست مربوط به مرگ آبخوان‌ها می‌شود یا بر اثر اجرای سیاست‌های سازگاری با کم آبی، موضوعی است که مطالعات آن در دستور محققان این سازمان قرار دارد.
نرخ فرونشست مانند نرخ تورم است
در همین پیوند بهرام نادی دکتری عمران و ژئوتکنیک و عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: نرخ فرونشست یکی از عواملی که میزان فرونشست را اندازه گیری می‌کند. سازمان نقشه برداری با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای تغییر شکل زمین را به صورت متوسط (ناحیه‌ای) اندازه‌گیری می‌کند و اینکه عنوان شده نرخ فرونشست در اصفهان به ۱۱ سانتیمتر در سال کاهش یافته باید دید این سازمان کدام منطقه را به صورت ناحیه‌ای متوسط‌گیری کرده است.
وی ادامه داد: باید توجه داشت اگر سطوحی در این متوسط‌گیری اعداد و ارقام باشد که مانند محدوده کوه صفه اصفهان فرونشست نداشته باشند قاعدتاً نرخ این پدیده را کم می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف آباد خاطرنشان کرد: نرخ فرونشست مانند نرخ تورم است؛ زمانی گفته می‌شود نرخ تورم ۵۰ درصد است و زمانی ۴۰ درصد، اما این اعداد بیانگر کنترل تورم نیست، از این رو هنگامی که گفته می‌شود نرخ نشست زمین در اصفهان ۱۸.۵ سانتیمتر یا ۱۱ سانتیمتر است هر دو فاجعه‌بار است مگر اینکه بخواهیم این ذهنیت را ایجاد کنیم که فرونشست کنترل شده؛ در حالی که نشست زمین حتی یک سانتیمتر در سال به معنای از بین رفتن آبخوان است و تفسیر این شرایط که نرخ کاهش پیدا کرده، اشتباه است.
فرونشست زمین ناشی از افت آب زیرزمینی است
نادی با بیان اینکه فرونشست زمین ناشی از افت آب زیرزمینی است، افزود: ممکن است آب در لایه‌ای از زمین فرورفته باشد که آن لایه مقاوم‌تر است و با کاهش و پایین رفتن آب، خیلی تغییر شکل در زمین نشان نمی‌دهد.
وی اضافه کرد: می‌دانیم که جمعیت اصفهان در سال‌های اخیر افزایش یافته و توسعه صنعت و ساخت و ساز مسکن نه تنها کاهش نداشته که شاهد شهرک‌سازی‌های بیشتر در قالب طرح‌هایی مانند مسکن مهر و طرح نهضت ملی مسکن هستیم و بنابراین مصرف آب افزایش یافته است.
این استاد دانشگاه و عضو کارگروه تخصصی فرونشست زمین استان اصفهان افزود: در سال‌های اخیر نیز عنوان شده که نزولات جوی در به سبب گرمایش هوا کاهش یافته است و منبع آب اصفهان که برای شرب صنعت و کشاورزی آن استفاده می‌شود یا از آب سطحی یعنی زاینده رود است یا آب‌های زیرزمینی. به بیان دیگر وقتی آب سطحی کم شده افزایش مصارف از آب زیرزمینی تأمین می‌شود. در این شرایط آیا زمانیکه برداشت آب زیرزمینی را افزایش دادیم فرونشست ممکن است کاهش یابد؟
نادی خاطرنشان کرد: در حالتی ممکن است این اتفاق رخ دهد که این پدیده به انتها یعنی مرگ آبخوان می‌رسد یا اینکه آب در لایه‌هایی فرورفته که تغییر شکل زمین کمتر است اما اینکه گفته شود فرونشست کم و کنترل شده، به هیچ وجه اینگونه نیست چون هیچ گونه اقدامی نشده و نمی‌توانیم کنترل کنیم زیرا وقتی مصارف و بارگذاری افزایش یافته و آب سطحی کم باید کسری را از منابع آب زیرزمینی تأمین کرد.
وی با بیان اینکه نمی‌توان این شرایط را تفسیر به مدیریت و کنترل فرونشست کرد، گفت: از این رو یا متوسط گیری فرونشست تغییر داده شده یا نشست در لایه‌های سخت‌تر خاک رخ داده و یا در حالت سوم و بدتر اینکه مرگ آبخوان اتفاقاً افتاده است و آب در قسمت‌هایی آنقدر پایین رفته که نقاط پیرامون دشت جزو اعداد و ارقام متوسط‌گیری به حساب نمی آیند.
عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان ابراز داشت: با وجود این ما به صورت مستقل و نقطه‌ای در حال اندازه گیری میزان فرونشست دشت اصفهان- برخوار هستیم و آنچه که شاهد بودیم متأسفانه در برخی نواحی افزایش فرونشست نقطه‌ای را طی یک سال اخیر داشتیم.
نادی افزود: اگر در منطقه‌ای از دشت اصفهان- برخوار نرخ نشست زمین سال گذشته ۱۸.۵ سانتیمتر بوده امسال به ۲۰ تا ۲۲ سانتیمتر در مناطقی مانند شمال خوراسگان رسیده است و بیشترین نرخ مربوط به این نقطه یعنی شمال خوراسگان است.
ما در بخش مرکزی شهر نفوذ زبانه‌های فرونشست را مشاهده می‌کنیم
این دکتری عمران و ژئوتکنیک ادامه داد: در عین حال اگر تا دو سال پیش به صورت موضعی شاهد فرونشست در دشت اصفهان- برخوار بودیم و این پدیده قسمتی از رهنان، بخشی از خانه اصفهان و برخوار و قسمتی از شمال خوراسگان را درگیر کرده بود و این نقاط قبلاً به صورت منفصل بود به تازگی نقاط در حال به هم پیوستن است.
وی ابراز داشت: در عین حال ما در بخش مرکزی شهر نفوذ زبانه‌های فرونشست را مشاهده می‌کنیم؛ به بیان دیگر این نفوذ ولو اینکه ۱۱ سانتیمتر یا حتی پنج سانتی متر در سال باشد وقتی به درون شهر کشیده شود فوق العاده مشکل ساز است کمااینکه ما در مسجد سید و مسجد علی قلی آقا و سازه‌های پیرامون آن ترک‌ها را می‌بینیم و این اتفاق افتاده است.
عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان با اشاره به شدت گرفتن پدیده چرخش سازه‌ها در این کلانشهر، گفت: اکنون متأسفانه سازه‌هایی با پی بتُنی یکپارچه مانند ساختمان‌های ۱۱ طبقه در حال چرخش است در حالی که سه سال قبل این پدیده را نداشتیم و طی دو سال اخیر این اتفاق افتاده و ساختمان‌های جدید نیز دچار چرخش می‌شود.
نادی ابراز داشت: نمی‌توان به این شرایط خوشبین بود و با نقشه برداری ماهواره‌ای گفت که فرونشست اصفهان کاهش یافته است؛ باید سعی و تلاش کرد که فرونشست را کنترل کنیم و چاره‌ای جز کنترل آب زیرزمینی نیست.
وی خاطرنشان کرد: در عین حال عدد ۱۱ سانتیمتر نیر عدد عجیب غریبی است زیرا در سراسر جهان یک سانتیمتر نشست زمین خطر است و اینکه ما درمورد ۱۱ سانتیمتر خوشبین باشیم فکر می‌کنم شرایط مناسبی نباشد و باید نگران بود.