رضا شهبازی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در واکنش به صحبت‌های یک کارشناس سازمان نقشه‌برداری که در روزهای اخیر مدعی شد نرخ فرونشست در اصفهان کاهش قابل توجهی داشته و این کاهش می‌تواند با مرگ آبخوان و یا اجرای سیاست‌های کارگروه ملی سازگاری با کم آبی در ارتباط باشد، اظهار داشت: فرونشست در دشت‌های اصفهان بی تردید در شرایط بسیار بحرانی است اما به کار بردن واژه مرگ آبخوان موضوعی نیست که به راحتی بشود در مورد آن اظهار نظر کرد زیرا در رابطه با اصفهان نیز اینچنین نیست و باید تلاش کنیم که به این نقطه نرسد.
وی کاهش فرونشست و وقوع مرگ آبخوان در دشت اصفهان را صحبت‌های نادرست دانست و خاطر نشان کرد: واژه مرگ آبخوان سال‌ها پیش در سازمان زمین شناسی کشور به کار برده شد و زمانی می‌گوئیم مرگ آبخوان رخ داده که compaction یا بهم فشردگی در حد نهایت باشد و اگر مرجعی بخواهد این موضوع را اعلام کند سازمان زمین شناسی است که بگوید آیا آبخوانی به نقطه نهایی خود رسیده است یا خیر؟!
حدود ۵۰ درصد آبخوان اصفهان آب دارد
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور ابراز داشت: واژه‌هایی مانند مرگ آبخوان یا ورشکستگی آبی، واژه‌های سنگینی است و باید با احتیاط از آنها استفاده شود؛ مخزن آبخوان اصفهان هنوز ۴۰- ۵۰ درصد آب دارد و برای این آبخوان اصطلاح مرده و از بین رفته به کار نمی‌برند.
شهبازی با بیان اینکه باید تلاش کنیم تا آبخوان اصفهان را به تعادل برسانیم، ادامه داد: با به کارگیری واژه مرگ آبخوان درباره اصفهان موافق نیستم آن هم در در این مقطع به خصوص؛ زمانی حدود ۱۵ -۲۰ سال پیش کارشناسان قدیمی ما از اصطلاح مرگ آبخوان استفاده کردند که مردم و مسئولان حساس شوند در حالی که دشت اصفهان خوشبختانه از یک زاویه به انتها نرسیده ولی شرایط بسیار بحرانی است.
وی اضافه کرد: برای مثال ممکن است در دشت مهیار به این نقطه رسیده باشیم ولی دشت مهیار یک دشت کوچک و محدود است و با دشت اصفهان- برخوار فرق دارد.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تصریح کرد: این سازمان یکی از اعضای کارگروه ملی سازگاری با کم آبی است که موضوع فرونشست را پیگیری می‌کند، از سوی دیگر باید توجه داشت یکی از لایه‌های اطلاعاتی ما (نرخ فرونشست) است که سازمان نقشه برداری کشور، دانشگاه‌ها و … نیز در این رابطه می‌تواند به ما کمک کند اما با بررسی یک بُعد که نمی‌توان در خصوص لایه‌های اطلاعاتی مختلف درباره فرونشست به جمع بندی رسید.
شهبازی با بیان نرخ فرونشست، کاملاً متغیر است، خاطرنشان کرد: معمولاً در رسانه‌ها از بیشینه نرخ فرونشست استفاده می‌شود؛ میانگین فرونشست در دشت‌های مختلف کشور بین پنج تا هفت سانتیمتر در سال است اما فرونشست بر اساس بیشینه نرخ آن بیان می‌شود و بیشینه نرخ فرونشست در استان اصفهان در محدوده شهر اصفهان سال گذشته تقریباً ۱۸ تا ۱۸.۵ سانتیمتر بوده است که این میانگین داده‌های سازمان ما با GPSهای نصب شده در سطح شهر به دست آمده و با داده‌های سایر ارگان‌ها مطابقت داشته است.
به گفته وی بیشینه‌های فرونشست زمین فصل به فصل و دوره به دوره متغیر است و ممکن است یک دوره کمتر شود اما مساحت بیشتری را در برگیرد یا نشست در یک نقطه کم و در نقطه دیگری بیشتر شود.
خطر فرونشست اصفهان در بیشینه نرخ فرونشست نیست
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تاکید کرد: از این رو نرخ فرونشست، اعدادی نیست که بخواهیم خیلی روی آنها متمرکز شد زیرا مسئله اصلی خطر فرونشست در اصفهان را اصلاً در بیشینه نرخ فرونشست نمی‌بینید.
شهبازی افزود: در میدان نقش جهان اصفهان فرونشست ممکن است دو تا سه سانتیمتر در سال باشد ولی ما در این نقطه شاهد ناهمگنی در بین نرخ فرونشست و جنس ذرات زمین هستیم و اینجاست که نشست نامتقارن اتفاق می‌افتد و نشست نامتقارن درز، شکاف و ترک روی سازه‌ها ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: در حاشیه سجزی، فرودگاه شهید بهشتی اصفهان و حاشیه منطقه شمالی شهر به سمت استادیوم ورزشی نقش جهان، خاک‌های مسئله دار را شاهد هستیم، اصلاً ممکن است فرونشست زیاد داشته باشیم اما رفتار خاک در ارتباط با آب‌های زیر سطحی که خشک شده باعث ایجاد شکاف و ترک ایجاد می‌شود.
پیامدهای برهم خوردن منابع آب زیرزمینی در اصفهان یکجا اتفاق افتاده است
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با بیان اینکه فرونشست تنها یکی از پیامدهای برهم خوردن تعادل آب در زیر زمین است، خاطرنشان کرد: درز، ترک و شکاف و رفتار نامطلوب خاک‌های مسئله دار همه این‌ها پیامدهای برهم خوردن منابع آب زیرزمینی است که در اصفهان تمامی این‌ها را در کنار هم شاهد هستیم.
شهبازی با اشاره به اینکه همه پیامدهای برهم خوردن منابع آب زیرزمینی در اصفهان یکجا اتفاق افتاده، گفت: برخی دستگاه‌ها باید دقت کنند که به اندازه وظیفه درباره فرونشست صحبت کنند فرونشست و آب یک پدیده آب زمین شناختی، ژئوتکنیکی و اکوسیستمی و یک موضوع پیچیده است.
وی تصریح کرد: در ارتباط با آب، اکوسیستم، رسوب شناسی و زمین شناسی لایه‌های اطلاعاتی متفاوتی باید درگیر شود و فرونشست‌ها یک راهکار در نهایت بیشتر ندارد تخلیه از آبخوان باید کم و کمتر و تغذیه تا حد امکان بیشتر و بیشتر شود و ما باید به این نقطه رسیده باشیم و تخلیه را کم کرده باشیم در حالی که کار خاصی تاکنون در این باره انجام نشده است.
وجود چاه غیر مجاز و کف شکنی در اصفهان مفهومی ندارد
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تاکید کرد: در اصفهان چیزی به اسم چاه غیر مجاز نباید داشته باشیم. چاه غیر مجاز و کف شکنی در اصفهان مفهومی ندارد و تا حد امکان منابع آب موجود را باید به زیر زمین هدایت کرد و آن را تقویت کرد.
شهبازی افزود: این را می‌شود از حقابه طبیعی زاینده‌رودی که در اصفهان بوده و تغذیه با تصفیه پساب فاضلاب و پخش سیلاب‌های احتمالی که ممکن است هر یک دهه اتفاق افتد، تأمین و استفاده کرد و در کنار آن صرفه جویی در مصرف آب را باید سرلوحه امور قرار داد و آن را آموزش داد.
وی خاطرنشان کرد: فرونشست زمین طی یک سال و دو سال ایجاد نشده، ۲۰ سال طول کشیده تا به این نقطه رسیدیم؛ از این رو لازم است این بسته راهکارها برای کنترل فرونشست انجام شود و پس از یکی- دو سال منطقه و وضعیت تعادل و سلامت آبخوان پایش شود.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور ابراز داشت: اگر آبخوان در سلامت بخوان باشد دیگر فرونشست نداریم اما اگر آبخوان مانند یک بیمار سرطانی باشد در همه جای این دشت درز و شکاف و ترک اتفاق می‌افتد سلامت آبخوان را باید به نقطه مطلوب یعنی تعادل برسانیم و بعد اظهارنظر کنیم که فرونشست و درز و شکاف‌ها بهتر شده است یا نه
شهبازی افزود: هنوز خیلی باید درباره فرونشست کار کرد تا به نقطه‌ای رسید که بتوان درباره تغییر شرایط اظهار نظر کرد چه سازمان زمین شناسی و چه سایر دستگاه‌ها؛ و این کار کارگروه‌های ملی است که بتوانند در این زمینه اظهار نظر کنند زیرا این‌ها مسائل پیچیده برهم کنش چندین موضوع فعالیت‌های دستگاه‌های مختلف است.