خبرگزاری مهر - گروه استانها: کاروانسرای تاریخی «حاج رضا» یکی از صدها اثر تاریخی ثبت شده در قزوین است که این روزها با تبدیل‌شدن به محل جمع‌آوری پسماند و ضایعات در آستانه نابودی است.
این بنا که از قدمت تاریخی ارزشمندی برخوردار است دارای طاق‌نما در ایوان سرا با قوس جناقی و کاشی‌کاری‌های زیبا در زمینه آجر خودنمایی می‌کند. این سرا که از شمال به بازارچه وزیر متصل می‌شود که در گذشته بیشتر در دست بازرگانان تبریزی و قفقازی بود.
این سرای تاریخی که روزی زیبا و در برهه‌ای از تاریخ محل زندگی بود امروز در حالی در آستانه نابودی قرار گرفته که وضعیت آن در بین مدیران استان پاس‌کاری می‌شود و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز گویا نظارت بر آن را فراموش کرده است.
«سرای حاج رضا» مرکز تبادل تجاری بین ایران، روسیه و اروپا بود
محمدحسن سلیمانی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: قدمت سرای حاج رضا یا سرای حاجی رضا به دوران قاجار برمی‌گردد که در این دوره قزوین مرکز دادوستد ایران محسوب می‌شد.
پژوهشگر تاریخ قزوین بیان کرد: سرای حاج رضا بارانداز اصلی و در دوره قاجار بود برخی بر این باورند که آنجا کاروانسرا است اما در واقع این بنا سرای تجاری است.
وی افزود: در دوره پیشین سرای حاجی رضا محل استقرار بازرگانان تبریزی و قفقازی بود که می‌توان گفت این سرا یکی از سراهای پررونق در حوزه تجارت خارجی قزوین بود.
کاروانسراهای قزوین در آستانه نابودی است
سلیمانی تصریح کرد: از دهه ۳۰ و پیش از آن در بازه زمانی سال ۱۳۲۰ الی ۱۳۲۴ به بعد یعنی بعد از جنگ جهانی دوم و اشغال قزوین توسط نیروهای اشغالگر روسی، انگلیسی و آمریکایی این کاروانسرا از رونق افتاد و علاوه بر آن بسیاری از واحدهای تولیدی ما نیز تعطیل شد که در این میان سهم ما از تجارت داخلی و خارجی نیز بسیار کاهش پیدا کرد و ازآن‌پس به انبار تبدیل شد.
وی ادامه داد: در حال حاضر این بنای فاخر تاریخی به فضای نیمه مخروبه‌ای تبدیل شده است که انبار ضایعات است.
این کارشناس تأکید کرد: البته نه‌تنها سرای حاج رضا بلکه کاروانسرای خورشید یا سعدالسلطنه در ابتدا خیابان راه‌آهن و کاروانسرای گلشن در خیابان مولوی نیز در همین وضعیت قرار دارند.
وی افزود: متأسفانه عدم توجه مسئولین و بی‌توجهی میراث فرهنگی و حتی استانداری به‌عنوان مدیریت عالی استان نسبت به بناهای تاریخی سبب شده این بناها در چنین شرایطی قرار بگیرد.
وقتی میراث اعتقادی به نظارت ندارد
احسان نورانی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه این بنای تاریخی به اداره کل اوقاف و امور خیریه واگذارشده است، معتقد است وظیفه حفظ و نگهداری بنا بر عهده مالک است.
وی در حالی اوقاف را مالک این مجموعه می‌داند که هیچ اشاره‌ای به نقش نظارتی و مسئولیت میراث فرهنگی در حوزه نظارت بر بناهای تاریخی ندارد.
اصلاح وضعیت شاید در زمانی دیگر
حسن تقی‌پور رئیس اداره بهره‌وری اقتصادی موقوفات و بقاع متبرکه اوقاف استان قزوین نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه ۶۰ سهم از ۷۲ سهم سرای حاج رضا متعلق به اوقاف است، اظهار کرد: به دلیل مشکل اعتبارات این بنا با این مشکلات روبرو شده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر سرای حاج رضا به انبار ضایعات تبدیل شده که ما نیز از این وضعیت ناراضی هستیم و در تلاش هستیم تا در ماه‌های آتی با برگزاری جلسات در راستا حل مسئله گام برداریم.
شهرداری پاسخگو باشد
اما حجت‌الاسلام مجیدی مدیرکل اوقاف و امور خیریه نظر دیگری دارد. او در گفتگو با مهر با اشاره به تبدیل این سرا به انبار ضایعات عنوان کرد: متولی تعیین کاربری‌ها اوقاف نیست و شهرداری و صنوفی که مجوز بهره‌برداری از این فضا برای تبدیل‌شدن آن به انبار ضایعات را صادر کرده‌اند باید پاسخگو باشند.
وی با بیان اینکه مالکین مستقر نیز خود را ملزم به مرمت بنا نمی‌دانند، ادامه داد: برای الزام مالکان نیاز به ورود دادستان و همراهی او داریم.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه تأکید کرد: سرقفلی این موقوفه در اختیار کاسب است و اوقاف رقم بسیار ناچیز و در حد چند میلیون تومان از این کاسبان دریافت می‌کند که پاسخگوی هزینه‌های نگهداری سرا نیست.
وی با بیان اینکه کاسبان مستقر در این سرا منتفعان اصلی این بازار هستند اما دست‌به‌جیب نمی‌شوند، تصریح کرد: این افراد در حالی که از فضا بهره‌برداری می‌کنند اما خود را در برابر سرا مسئول ندانسته و مدام توپ را در زمین دستگاه‌ها می‌اندازند.
کاسبان مستقر در سرا تصرف عدوانی کرده‌اند
حسین عمویی رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری قزوین نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با طرح موضوعی جالب با بیان اینکه کاسبان مستقر در این سرا مجوزی ندارند عنوان کرد: کاسبان مستقر در سرا در ملک اوقاف تصرف عدوانی کرده‌اند.
به نظر می‌رسد این کاروانسرای تاریخی قربانی پاس‌کاری بین دستگاه‌ها شده است و در این میان نمی‌توان نقش نظارتی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را نادیده گرفت.
در حالی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری عملاً نظارت را به فراموشی سپرده به نظر می‌رسد این استاندار است که باید برای رفع این سو مدیریت وارد میدان شده و اقدام کند.
کما اینکه بدون شک سهل‌انگاری دستگاه‌ها هزینه ورود مدیران ارشد به میدان برای پیگیری مسائل را افزایش خواهد داد.