خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: شاید در دیدگاه عمومی جنگل‌ها صرفاً یک فضای سرسبز با چشم اندازهای بدیع برای گردشگری و سپران تعطیلات باشد اما ارزش‌های علمی، اقتصادی و گردشگری تنها بخشی از فواید جنگل‌ها است.
تولید اکسیژن، تعدیل آب و هوا، کنترل آب‌های سطحی و البته تولید خاک، بخشی از ثمرات جنگل‌ها برای زندگی بشر است که برای بهره مندی حداکثری از آن باید پارامترهای تشکیل دهنده اکوسیستم‌های جنگلی حفظ شوند.
انواع حیوانات، درختان و درختچه‌ها، رودها و چشمه سارها، صخره‌ها و البته خاک جنگل، عناصر اصلی شکل دهنده این اکوسیستم بوده و پاسداری از این عناصر باید در دستور کار سازمان‌ها و البته مردم قرار بگیرد.
برخی از پارامترهای جنگلی توسط نهادهای تخصصی حفاظت و صیانت می‌شوند، به عنوان مثال سازمان محیط زیست حافظ حیوانات است و شرکت آب منطقه‌ای از رودها حفاظت می‌کنند و در منظر کلی سازمان جنگل‌ها و مراتع به عنوان متولی قانونی جنگل، حمایت از همه محصولات جنگلی را برعهده داشته که این امر در بخش چوب و جلوگیری از قطع درختان و قاچاق چوب نمود بیشتری دارد.
شاید در دهه‌های گذشته هجمه به جنگل‌ها برای برداشت چوب به منظور خانه سازی و یا سایر محصولات و وسایل زندگی حاشیه نشینان پررنگ‌تر بود اما دست اندازی های اخیر به جنگل‌ها به فراخور تغییر سبک زندگی و ماشینی شدن زندگی تغییر کرده است.
شهرهای پر از دود و دم و انواع آلودگی‌ها نیاز شهروندان و ساکنانش را هم تغییر داده و به فراخور تغییر نیازها چالش‌های جدیدی در حوزه صیانت از منابع طبیعی شکل گرفته است.
اهتمام جدی شهروندان به کاشت و داشت انواع گیاهان گلدانی و آپارتمانی و افزایش گلخانه‌ها، بازار تولید گل و گیاهان در کشور را داغ کرده و برداشت خاک و خاک برگ از جنگل برای تأمین خاک این گلدان‌ها یکی از چالش‌هایی بوده که به مرور در حال افزایش است.
دستبرد به محصولات جنگلی
مشکلات ناشی از برداشت و قطع درختان جنگلی و تبعات قانونی این فعل مجرمانه سبب شده تا برخی از متخلفان ساکن در مناطق حاشیه جنگل به سراغ دستبرد سایر محصولات جنگل از جمله خاک برگ بروند.
گرم شدن کره زمین و افزایش گازهای گلخانه‌ای ناشی از مدیریت ناصحیح خاک است نیازهای واحدهای تولید گل و گیاهان زینتی، گل فروشی‌ها و برخی از گل کاران خانگی به خاک برگ، سبب شده تا برخی از سودجویان به یکی از مهم‌ترین عناصر تشکیل دهنده اکوسیستم خاک هجمه وارد کرده و با انواع ادوات نقلیه نسبت به برداشت خاک برگ و فروش غیرمجاز آن اقدام کنند که استمرار این رویه در درازمدت آسیب جبران ناپذیری را به طبیعت وارد خواهد کرد.
برداشت خاک برگ از بستر جنگل در مناطق مختلف کشور موضوعیت دارد اما براساس نوع بازار منطقه شدت و حدت هجمه به خاک جنگلی در مناطق مختلف متغیر است.
استان گلستان طبق گفته مسئولان در زمینه برداشت خاک و دست اندازی به آن شرایط حادی ندارد اما ویژگی‌های اقلیمی گلستان و تغییرات در سبک و حجم بارش‌ها در سال‌های اخیر و وقوع بارش‌های رگباری در مناطق بالادستی و جنگلی شرایط گلستان را نسبت به سایر مناطق کشور حساس‌تر کرده است.
برداشت خاک جنگل وقوع سیل را تسهیل می‌کند
برداشت خاک جنگل و خاک برگ می‌تواند کارکرد جذب آب و ممانعت از تشکیل رواناب در جنگل را مختل و با افزایش فرسایش آبی خاک، زمینه هدایت گل و لای به سمت مناطق پایین دستی و سیل‌های مخرب را فراهم کند؛ موضوعی که یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان هم به آن اشاره کرد و گفت: گرم شدن کره زمین و افزایش گازهای گلخانه ناشی از مدیریت ناصحیح خاک است.
علی نجفی نژاد با بیان اینکه بهره برداری نامناسب از اراضی و پوشش‌های گیاهی هم در تغییرات اقلیمی مؤثر است، افزود: تقریباً پدیده‌ای در کره زمین وجود ندارد که ارتباطی با موضوع خاک نداشته باشد و چرخه بسیاری از عناصر در کره زمین درون خاک انجام می‌شود.
وی تأکید کرد: نیازمند فرهنگ سازی در خصوص اهمیت حفظ و نگهداری خاک از سوی مسئولان و کشاورزان هستیم.
به فکر اقتصاد حاشیه نشینان باشیم
علی دیلم یکی از ساکنان روستای جعفرآباد گرگان هم به خبرنگار مهر گفت: موضوع برداشت خاک برگ از جنگل موضوع جدیدی نیست و سال‌ها است که در تعدادی از روستاهای گلستان این اقدام انجام می‌شود.
وی افزود: شاید در سال‌های گذشته برداشت از محصولات جنگلی و فروش آنها برای کسب درآمد فقط به چوب و یا ذغال جنگلی محدود می‌شد اما در سالیان اخیر برداشت انواع گیاهان جنگلی و البته خاک برگ هم اضافه شده است.
دیلم بیان کرد: اگر برای حفاظت مطلوب و پایدار از جنگل به سراغ افزایش تعداد مأموران و قرقبانان بروند و جریمه‌ها را افزایش دهند هم راه به جایی نمی‌برند زیرا برای صیانت از جنگل باید به فکر اقتصاد و معیشت حاشیه نشینان جنگل باشیم.
وی گفت: تعداد زیادی از گل فروشی‌های گرگان و سایر شهرها برای تأمین خاک برگ مورد نیاز خود به سراغ اهالی ساکن در روستاهای جنگلی می‌روند و این امر موجب رشد موضوع برداشت خاک برگ از جنگل شده است.
گلستان کارخانه تولید خاک برگ ندارد
یک کارشناس منابع طبیعی هم به خبرنگار مهر گفت: خاک‌های جنگلی علاوه بر اینکه محیطی برای زیست و حیات موجودات خاکزی محسوب می‌شوند عامل اصلی رشد و نمو فلور جنگلی هستند.
قیصر احمدی افزود: بقا و زندگی انواع گیاهان مرتفع مانند درختان و درختچه‌ها و حتی گونه‌های علفی و بوته‌ای زیراشکوب (لایه‌های تحتانی) وابسته به خاک‌های جنگلی است و هر گونه دستبرد و دست اندازی به آن خسارت‌های غیرقابل تصوری به دنبال دارد.
احمدی ادامه داد: خاک‌های نرم و مرطوب مناطق جنگلی علاوه بر اینکه فرصت زادآوری طبیعی انواع نهال‌ها و رشد بذور را فراهم می‌کنند در زمینه حفظ آب و مدیریت بارش‌ها در جنگل هم کارکرد ملموسی دارند.
وی گفت: اگر امروز شاهد بروز سیلاب ناشی از بارندگی اندک از بالادست استان هستیم به دلیل برداشت بی رویه خاک و چوب‌های جنگلی است.
احمدی بیان کرد: در بسیاری از کشورهای جهان و البته چند استان کشور کارخانجات تولید خاک برگ وجود دارد؛ یعنی با تهیه کمپوست خاک و با استفاده از برخی از سرشاخه‌های باغی و باقی مانده محصولات زراعی مانند کاه و کلش خاک‌های کیفی مورد نیاز برای واحدهای گلخانه تولید می‌کنند که در این خصوص در گلستان واحدی وجود ندارد.
چالش برداشت خاک نداریم
برای اطلاع از شرایط برداشت غیرمجاز خاک در جنگلهای گلستان با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفتگو کردیم، عبدالرحیم لطفی به خبرنگار مهر گفت: چالشی به نام برداشت خاک جنگل در جنگلهای استان وجود ندارد اما طی سالیان اخیر موارد مختلفی از برداشت خاک از جنگل‌ها دیده شده که با برخورد قاطع مأموران متوقف شده است.
وی ادامه داد: به طور معمول اگر خودروهای حامل خاک جنگل در داخل یا حاشیه جنگل دیده شود، محموله این ادوات در جای مناسب در داخل جنگل تخلیه می‌شود و اگر در جاده‌ها و حین تردد در شهرها دیده شود وسیله نقلیه توقیف و متهم به مراجع قضائی معرفی می‌شود.
لطفی افزود: براساس قانون برداشت هرگونه محصولات جنگلی مانند خزه، چلم، بذر و خاک برگ از جنگل غیرقانونی بوده و قانونگذار برای آن مجازات تعیین کرده است.
وی بیان کرد: برداشت محصولات جنگلی به صورت مطلق غیرقانونی بوده و فقط در صورت ارائه طرح و برنامه، امکان برداشت برخی بذور جنگلی آن هم به میزان اندک برای استفاده در نهالستان‌های سازمان جنگل‌ها و مراتع مجازاست.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: جنگل به عنوان یک اکوسیستم پویا و زنده از اجزای مختلفی تشکیل شده و برای صیانت از آن باید همه مردم در کنار دستگاه‌های دولتی باشند؛ با همکاری مردم می‌توانیم حفاظت از جنگلهای را ارتقا دهیم و جلوی تعدی و دست اندازی به محصولات جنگلی مانند خاک برگ را بگیریم.
به گزارش مهر، هرچند به گفته مسئولان، بحران برداشت خاک جنگلی در گلستان وجود ندارد اما با توجه به بالارفتن قیمت ارز و افزایش قیمت خاک وارداتی ضرورت دارد تا دستگاه‌های متولی برنامه‌های جدی تری برای حفاظت از عرصه‌های ملی داشته باشند زیرا با توجه افزایش قیمت خاک، دست اندازی و تجاوز برخی سودجویان به اکوسیستم جنگلی دور از انتظار نیست.