خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش‌ترین عرصه‌های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سال‌های متمادی دوشادوش سایر فعالیت‌های فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در این حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.
در سیزدهمین قسمت از سلسله گزارش «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که همچون دوره‌های گذشته طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد به سراغ آلبوم «لبیک» به خوانندگی شهروز حبیبی رفتیم که مهر ماه سال ۱۳۹۸ همزمان با ایام سوگواری ماه‌های محرم و صفر در قالب چند قطعه به نام‌های «لبیک»، «رقیه سلام اولا»، «ای کربلا»، «کالای عشق»، «دورون عاشقان»، «یابن الزهرا (س)»، «جدیمه بنذر» و «آقام وای» پیش روی مخاطبان قرار گرفت، اثری که به واسطه فعالیت‌های بسیار ارزنده شهروز حبیبی در عرصه موسیقی آئینی منطقه آذربایجان به ویژه اردبیل دربرگیرنده جذابیت‌ها و ویژگی‌هایی بود که خیل کثیری از دوستداران حضرت سیدالشهدا را برای شنیدن این اثر موسیقایی آئینی ترغیب کرد. نواهایی برگرفته از اشعار شاعران معروف آئینی کشورمان از جمله ولی الله کلامی زنجانی، طیار، نوید اسال، ناعم، پریشان، ولایی و ناعمی و نگاه متفاوتی که داشت مورد توجه مخاطبان جوان هم قرار گرفت و موجب شد تا این بسته موسیقایی ویژه محرم که توسط سازمان هنری رسانه‌ای اوج تهیه شده بود، در زمان انتشار تبدیل به آثار برجسته و پرطرفدار این حوزه شود.
به طور حتم آنهایی که نواهای مذهبی منطقه اردبیل در حوزه محرم و عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) را پیگیری می‌کنند، می‌دانند که این منطقه جغرافیایی کشورمان دربرگیرنده نام‌های ارزنده و بزرگواری در عرصه موسیقی آئینی هستند که مرحوم رحیم موذن‌زاده اردبیلی، مرحوم سلیم موذن‌زاده اردبیلی و بسیاری دیگر از ذاکران اهل‌بیت (ع) از هنرمندان و بزرگان شاخص این عرصه به حساب می‌آیند، که نوای ملکوتی شأن علاوه بر اردبیل در گستره جغرافیایی ایران به گوش مردمانی که عاشقانه دوستدار حضرت اباعبدالله هستند رسیده است. همین موضوع سبب شده که به برکت حضور چنین بزرگانی علاقه مندان زیادی در این حوزه به واسطه عشق به سیدالشهدا، صدا و هنرشان را وقف خوانش آثاری کنند که به نوعی دنباله روی میراث پیشکسوتان با نگاهی متفاوت و امروزی بر اساس رعایت چارچوب‌های دینی و اعتقادی باشند.
یکی از همین هنرمندان شهروز حبیبی است. او از جمله مداحان و خوانندگان شناخته‌شده اهل‌بیت (ع) است که از دوران کودکی همراه پدرش در مجالس روضه‌خوانی حضور می‌یافت. حبیبی پس از فراگیری قرائت قرآن کریم و کسب مقام‌های متعدد در این عرصه در محضر زنده یاد سلیم موذن‌زاده اردبیلی به فراگیری دستگاه‌های مختلف موسیقی و مداحی می‌پردازد و پس از آن نیز به صورت حرفهای در این عرصه مشغول به فعالیت می‌شود. شرایطی که موجب می‌شود بعد از طی مراحل آموزشی و حرفهای خود وارد چارچوبی شود که از پس آن آلبوم‌ها و مجموعه‌های موسیقایی پرمخاطبی همچون «لبیک» ظهور و بروز پیدا کنند.
برای شنیدن قطعه «لبیک» از آلبوم «لبیک» اینجا را کلیک کنید.
البته حبیبی در کنار انتشار آلبوم «لبیک»، مجموعه‌هایی چون «پاره پاره پیکر» و سپس «سلام اولسون» را با موسیقی امید حسینی و تهیه کنندگی مؤسسه هنر و ادبیات هلال منتشر کرده بود که این مجموعه نیز مورد استقبال مخاطبان و علاقه مندان موسیقی آئینی قرار گرفته بود. مجموعه‌ای که شامل ۱۲ قطعه موسیقایی به زبان آذری است و در آن عبدالله بحرالعلومی، سعید بحر العلومی دکلمه، تبسم سمیعی آوا و هارپ، مجید مظاهری کمانچه و کمانچه آلتو، سید آرمان دکه‌ای تنبور، امین قباد عود و همخوان، بهروز قهاری دف، دمام، کوزه، مصطفی شایان فرد ویلن آلتو، مهدی جوان بخت ویولن، امید حسینی پیانو، سازهای الکترونیک، سینا نصرتی سه تار، محسن جلیلی نی، بالابان، یسنای، ترومپت و همخوان به عنوان گروه اجرایی حضور داشتند.
این خواننده مذهبی که در سال‌های اخیر به واسطه توانمندی‌هایی که در خوانندگی داشته و دارد، تک آهنگ‌ها و نماهنگ‌های مختلفی را نیز در دسترس مخاطبان قرار داده است که از آن جمله می‌توان به قطعه «طلیعه هستی» و نماهنگ سه زبانه «وداع» اشاره کرد که هر دوی این آثار نیز بارها در شبکه‌های مختلف رسانه‌ای پخش شده و مورد توجه دوستداران حضرت سیدالشهدا قرار گرفت.
برای تماشای نماهنگ «وداع» با صدای مجید بنی فاطمه اینجا، برای تماشای نماهنگ «وداع» به زبان عربی با صدای احمد فتلاوی اینجا و برای تماشای نماهنگ» وداع» با صدای شهروز حبیبی به زبان آذری اینجا را کلیک کنید.
وقتی سال ۸۱ ما آلبوم «پاره پاره پیکر» را با زبان ترکی اجرا کردیم، از آن زمان بسیاری از دوستان ذاکر اهل‌بیت (ع) هر هفته به ما حمله می‌کردند که چرا موسیقی را وارد نواهای مذهبی مرتبط با عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) کردیم؟ وی چندی پیش بود که به بهانه رونمایی از نماهنگ سه زبانه «وداع» در خبرگزاری مهر درباره حضورش برای خوانش موسیقایی آثار مرتبط با حضرت سیدالشهدا (ع) به خبرنگار مهر گفته بود: وقتی سال ۸۱ ما آلبوم «پاره پاره پیکر» را با زبان ترکی اجرا کردیم، از آن زمان بسیاری از دوستان ذاکر اهل‌بیت (ع) هر هفته به ما حمله می‌کردند که چرا موسیقی را وارد نواهای مذهبی مرتبط با عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) کردیم؟ اما ما چون روی این موضوع مطالعه کرده بودیم با قوت از کارمان دفاع کردیم و بسیار خوشحالیم که این نوع فعالیت جای خود را در اجرای نغمات عاشورایی باز کرده و این چنین با استقبال مخاطبان به ویژه مخاطبان جوان رو به رو شد. کما اینکه شما می‌بینید که در حال حاضر بسیاری از دوستان مداح به این سمت و سو آمده‌اند. به نظر من دنیای امروزی که من و شما در آن زندگی می‌کنیم دنیای تنوع محتواهای گوناگون است که همه ما باید با در نظر گرفتن چارچوب‌های ارزشمندی که از سوی مراجع دینی ما تبیین شده، حرکت کنیم. البته که در این به‌روزرسانی آنچه موردتوجه قرار می‌گیرد، «کیفیت» است که باید وجود داشته باشد. من بر این باورم که باید از این خطی که در اجرای نغمات عاشورایی و مذهبی آغاز شده، به شرط خارج نشدن از اصول حمایت کنیم.
حبیبی با اشاره به دلایل کثرت تولید و پخش آثار موسیقایی مرتبط با ایام محرم و صفر و گرایش بسیاری از مداحان به این شکل از تولید که با اما و اگرهای فراوانی هم رو به رو بوده، توضیح داد: موسیقی می‌تواند در چارچوب موازین قانونی که در کشور ما تعیین شده نقش مؤثری را در ابعاد معنوی ایفا کند. مگر نه اینکه در ایام انتخابات موسیقی تبدیل به یکی از عناصر مهم هنری در تهییج و اتحاد مردم برای شرکت در انتخابات می‌شود. همین شرایط را شما در بعد معنوی ماجرا هم می‌توانید ببینید. در اینجا یک مثال برای شما می‌زنم. بنده حدود ۱۲ سال پیش یک تک آهنگ با موضوع «حضرت علی اصغر (ع)» به نام «سوسوز علی اصغر» خواندم که در یوتیوب چندین میلیون بازدید داشت. مستنداتی هم موجود است که همین ملودی در کشور آذربایجان باعث شد که چند وهابی، شیعه شوند. اتفاقاً با همین ملودی علی اصغر بود که بنده را به کشور آذربایجان و چند کشور اروپایی دعوت کردند تا برای شیعیان آنجا برنامه اجرا کنم. قطعاً بخشی از این اثر ربطی به قدرت خوانندگی من ندارد، آنچه از آن به عنوان تأثیر این اثر می‌توان یاد کرد فقط مقداری از آن به خوانندگی ربط پیدا می‌کند. این همان ترکیبی از شعر و موسیقی است که باعث شد که من راهم را با قدرت در چارچوب قوانین جمهوری اسلامی ادامه دهم. من در این راه با شخصیت‌های مختلف فرهنگی و مذهبی در ارتباطم و از آنها برای کاری که در حوزه موسیقی انجام می‌دهم، قطعاً مشورت می‌گیرم.
برای شنیدن قطعه «سلام رقیه» از آلبوم «لبیک» اینجا را کلیک کنید.
این ذاکر اهل بیت در بخش دیگری از این نشست خبری بود که در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا انگیزه برخی از خوانندگان یا مداحان برای ورود به موسیقی کسب شهرت در حوزه فعالیتی‌شان است یا خیر؟ گفت: به نظر من در حال حاضر دیده شدن با این شرایط عجیب و غریبی که در فضای مجازی پدید آمده زیاد کار سختی نیست. شما اگر نکته‌ای، حرفی، اقدامی یا حرکت عجیب و غریبی در فضای مجازی انجام دهید در عرض چند دقیقه تبدیل به یکی از چهره‌های مشهور ایران و دنیا می‌شوید. شرایطی که به وفور آن را مشاهده کرده و می‌کنیم. پس شخصیت‌های بزرگی چون حاج محمود کریمی، مجید بنی‌فاطمه و رفقای دیگر انسان‌های بسیار والا و بزرگی هستند که در مکتب سیدالشهدا بزرگ شدند و این معرفت را دارند که به هر قیمتی بحث دیده شدن را مطرح نکنند. قطعاً آنها یک هدف بزرگ دارند و آن ترویج فرهنگ عاشورا در مکتب شخصیت‌های بزرگی چون حاج محمود کریمی، مجید بنی‌فاطمه و رفقای دیگر انسان‌های بسیار والا و بزرگی هستند که در مکتب سیدالشهدا بزرگ شدند و این معرفت را دارند که به هر قیمتی بحث دیده شدن را مطرح نکنند سیدالشهداست. البته که در کنار اتکا به پشتوانه‌های معنوی و فرهنگی که ذاکران اهل‌بیت (ع) از آموزه‌های عاشورایی و نهضت حسینی بر اساس روایات مستند و دینی وام گرفته‌اند. مواردی وجود دارد که می‌طلبد به وسیله آن در ترویج مکتب اهل‌بیت کارهایی را انجام دهیم. شما نگاه کنید قبلاً هیأت‌ها این نظم فعال را نداشت اما از آن روزی که شرایط جدیدی در اداره هیأت‌ها و مجالس روضه خوانی ایجاد شده می‌بینیم که چه نظم و ترتیبی در نحوه برگزاری برنامه‌ها ایجاد شده است. البته که برخی آسیب‌ها وجود دارد که آن هم در مجال دیگر می‌تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اما شما می‌بیند که در مجموع شرایط بسیار بهتری از قبل ایجاد شده، شرایطی که می‌تواند در عرصه‌های بین‌المللی نیز مورد توجه واقع شود. به همین نظر باید به شما بگویم که این بحث شهرت طلبی و کلیدواژه‌هایی از این دست نمی‌تواند تیتر و انگیزه ورود عزیزان مداح به نغمات موسیقایی باشد. اما خب برخی از خوانندگان و مداحان هستند که تلاش می‌کنند برای انگیزه‌هایی نظیر شهرت کارهایی را انجام می‌دهند که چندان مناسب نیست.
حبیبی در ادامه صحبت‌هایش گفت: در این بین یک دیدگاه را نیز فراموش نکنیم که در این دو ماه محرم و صفر خواه یا ناخواه انقلابی به وجود آمده که همه معطوف به نگاه پربرکت حضرت سیدالشهدا (ع) هستند. بنابراین هرکسی دوست دارد در این مجال کالای خود را به عرصه بیاورد که به نظرم ایرادی ندارد. زیرا اگر همین کارها در چارچوب موازین اسلامی و پیام عاشورا باشد اشکالی ندارد که باعث دیده شدن فردی شود. البته گاهاً برخی از دوستان هستند که با ابزار و ادوات الکترونیکی که در صدایشان تغییر ایجاد می‌کنند و سعی در تولید و حتی اعمال نظر در آثاری را دارند که به هیچ وجه قابل قبول نیست. جالب اینکه همین عزیزان با تیم رسانه‌ای قوی، هزینه‌های سرسام‌آور و زدوبندهایی که در عرصه‌های تبلیغاتی دارند چند قدم جلوتر می‌روند و از حوزه انصاف خارج می‌شوند. زیرا اولاً شأن و منزلت آستان حضرت سیدالشهدا (ع) زیبنده پذیرش چنین آثاری نیست. دوماً اینکه ما هنرمندان بسیار بزرگ چون مرحوم استاد سلیم مؤذن اردبیلی را داشتیم که با نوای روحبخش و شش دانگی که داشتند دل هر عزادار حسینی را به لرزه در می‌آورد به طوری که خیلی‌ها به خود من می‌گفتند: «این نوع خوانش کار بشر عادی نیست، این یک نغمه الهی است»، پس این جفا در حق چنین هنرمندانی است که بخواهیم با این شرایط کار کنیم. ما باید ماجرا ورود نوحه به موسیقی یا موسیقی به نوحه را طوری طراحی کنیم که از آثار خروجی آن چنین برداشتی شود که فلان قطعه موسیقایی یک اثر هنری مذهبی فاخر است که می‌توان به آن بالید.
برای شنیدن قطعه «یا ابن الزهرا» اینجا را کلیک کنید.
این خواننده و نوحه‌خوان درباره مواجهه با صحبت‌ها و اظهار نظر برخی از افراد مبنی بر خروج از ماجرای نوحه‌خوانی و گرایش به خوانندگی به ویژه خوانندگی موسیقی پاپ در گونه‌های خارج از آنچه تاکنون انتخاب کرده، توضیح داد: جالب است بدانید من در این مدت با دو طیف از افرادی مواجه شدم که نگاه هر یک از آنها برایم جالب توجه بود. عده‌ای که عمده تمرکزشان در حوزه موسیقی به ویژه موسیقی تجاری است، به من می‌گفتند: «حیف این صدا نیست؟ تو داری در حق خودت جفا می‌کنی. شما بیا و در حوزه برگزاری کنسرت و ماجراهایی از این دست حضور داشته باش. قطعاً با این صدا می‌توانی در آمریکا هم کنسرت بدهی». از سوی دیگر هم عده‌ای به من می‌گویند: «تو به عنوان یک مداح چرا می‌روی و آواز می‌خوانی؟». یعنی اینکه من از هر دو طرف مورد محبت دوستان قرار می‌گیرم. البته که هیچکدام برای من مهم نیست. زیرا راهی که انتخاب کردم راهی است که به آن ایمان دارم و هیچ خللی هم در آن ایجاد نمی‌شود.
من بازهم تاکید می‌کنم، در راهی که انتخاب کرده‌ام هیچ پشیمانی ندارم و نخواهم داشت. چون می‌خواهم در اینجا مصداقی حرف بزنم دوست دارم در اینجا یادی کنم از مرحوم استاد رحیم منزوی اردبیلی که دائم به او می‌گفتند: «تو که چنین طبع زیبا و ارزشمندی در غزل نویسی داری، چرا نمیایی غزل بنویسی؟» استاد هم به آنها جوابی داد که هنوز برای من هم قوت قلب است. او گفته بود: «من بیایم کدام زیبایی را برای شعر بگویم که زیباتر از امام علی (ع)، حضرت زهرا (س) و امام حسین (ع)، باشد؟». حالا با این تفاسیر من شهروز حبیبی بیایم در مدح چه کسی بخوانم؟ من بر این باورم تمام دنیا بر نام حسین (ع) سر تعظیم فرود آوردند. همین گفتار امام حسین (ع) که «اگر دین ندارید لاقل آزاده باشید» آنچنان گفتاری است که من سراغ ندارم در دنیا که کسی غیر از سیدالشهدا این چنین زیبا سخن گفته باشد. به همین خاطر در راهم مصمم و تا آخرین نفسم برای سیدالشهدا (ع) خواهم خواند.
به هر ترتیب آلبوم «لبیک» به واسطه نوآوری‌ها و تلاشی که برای ارائه متفاوت یک اثر موسیقایی مرتبط با محرم با نگاه به سلیقه مخاطب امروزی داشت، توانست شرایطی را فراهم آورد که چنین آثار موسیقایی نیز شرایط مؤثری برای بهتر شنیده شدن داشته باشد. شرایطی که به طور حتم دربرگیرنده اما و اگرهای زیادی است اما هر چه هست توانسته به واسطه موسیقی در چارچوب رعایت حد و مرزهای حساس اعتقادی این حوزه حرفهای تازه ای برای گفتن داشته باشد.
برای شنیدن قطعه «آقام وای» از آلبوم «لبیک» اینجا را کلیک کنید.