خبرگزاری مهر؛ گروه دانش و فناوری- سید رضا حسینی* در یادداشتی کاخ سفید، در سال ۲۰۱۹ با اشاره به مخاطرات امنیتی ایجاد شده از سوی شرکتهای فناوری و مخابراتی چینی، اعلام کرد که همه انواع تجهیزات تلفن و اینترنت متعلق به کشور چین و شرکتهای چینی، باید از کشور آمریکا، حذف شوند. استدلال مسئولان آمریکا، خطر بالقوه جاسوسی یا خرابکاری از سوی این شرکت‌ها در خاک ایالات متحده آمریکا بود.
حال پس از گذشت حدود سه سال از آغاز روند حذف تجهیزات مخابراتی و زیرساخت اینترنت چینی از سطح آمریکا، حجم عمده این ابزار و وسایل، همچنان به قوت خود باقی هستند. این امر، شکستی آشکار در زمینه رفع وابستگی زیرساخت‌های فناوری آمریکا به تجهیزات چینی، محسوب می‌شود.
در این نوشتار، تلاش شده است که پس از گذشت مدت زمانی نسبتاً طولانی از آغاز این فرایند، علل و دلایل عدم توفیق آمریکا در مقابله با شرکت های فناوری چینی مورد بررسی قرار گیرد.
بی شک بررسی دقیق این تقابل فناورانه، می‌تواند تا حدود زیادی، سرنوشت سایر نبردهای طرفین در حوزه‌های مشابه را نیز آشکار کند. نحوه مقابله دولت آمریکا با مخاطرات پلتفرم «تیک‌تاک» و خودکفایی در زمینه تولید تراشه‌های نیمه هادی نیز از دیگر نبردهای فناورانه میان چین و آمریکا، محسوب می‌شود.
پیش‌بینی‌های فارغ از تعصب، نشان می‌دهد که با تداوم شرایط موجود، حوزه فناوری دیگر مانند نیم قرن گذشته در انحصار آمریکا نخواهد بود و ایالات متحده باید به منظور بهره مندی از پیشرفت‌های فناورانه جهانی و در عین حال حفظ ایمنی و نوآوری، برنامه‌های مدون و تحول‌آفرین را اجرا کند. در این میان، ماجرای مقابله واشنگتن با شرکتهای چینی نشان می‌دهد که عملکرد این کشور با رویکرد مورد نیاز جهت تداوم برتری در این حوزه فاصله بسیاری دارد.
در قلب ایالات متحده آمریکا و در میان قانون‌گذاران این کشور، اختلافی اساسی در مورد مواجهه با فناوری‌های چینی، وجود دارد. برخی مقامات معتقدند که استفاده مداوم از تجهیزات مخابراتی و زیرساخت اینترنت چینی، تهدیدی جدی برای امنیت ملی آمریکا است. این در حالی است که طیف گسترده‌ای از کارشناسان و سیاست‌گذاران این کشور، معتقدند که خطر جاسوسی یا خرابکاری از طریق تجهیزات چینی، بسیار ناچیز است و حذف ناگهانی این تجهیزات، ارزش چندانی ندارد. فارغ از این که تحلیل کدام یک از دو گروه با واقعیت موجود مطابقت بیشتری دارد؛ مسئله اساسی، این است که ممنوعیت به کارگیری تجهیزات چینی از سوی دولت آمریکا یک اولویت اساسی بوده که با گذشت سه سال، هنوز محقق نشده است.
حذف تجهیزات شرکتهای فناوری چینی که بیشتر در مناطق روستایی ایالات متحده مورد استفاده قرار می‌گیرد، هرگز ساده نبود و عوارض مربوط به همه‌گیری کرونا نیز اوضاع را بدتر کرد. با این وجود، منتقدان رویکرد ایالات متحده به شرکتهای چینی، معتقدند که نحوه برخورد مقامات با شرکتهای یاد شده، بدون تأثیر محسوس بر امنیت ملی آمریکا، به تجارت کشور و مصرف‌کنندگان آمریکایی آسیب رسانده است.
برای روشن شدن بحث، باید به گذشته، یعنی نقطه آغاز تقابل، رجوع کنیم. برای حدود یک دهه، مقامات آمریکایی بارها اعلام کردند که تجهیزات تلفن و اینترنت متعلق به شرکتهای چینی می‌توانند به عنوان ابزاری برای جاسوسی دولت چین یا ایجاد اختلال در ارتباطات حیاتی ایالات متحده، مورد استفاده قرار گیرد. این هشدارها بزرگترین شرکتهای تلفن و اینترنت ایالات متحده مانند «AT&T» و «Verizon» را متقاعد کرد که از خرید چنین تجهیزاتی خودداری کنند.
اگرچه در مورد نحوه برخورد دولت آمریکا با تلفن‌های همراه چینی اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد، اما تقریباً همه فعالان دولتی و جامعه تجاری ایالات متحده که تمرکز خود را بر این موضوع معطوف کرده بودند، معتقدند که اقدام بر علیه تجهیزات زیرساختی متعلق به شرکتهای چینی، سیاستی درست بوده است. این در حالی است که شرکتهای چینی، بارها و به صورت مداوم، اعلام کرده‌اند که این نگرانی‌های امنیتی بی‌اساس بوده و دولت ایالات متحده هرگز مدرک عمومی قابل استنادی برای ادعاهای خود ارائه نکرده است.
همزمان با تحریم و کاهش محسوس خرید تجهیزات چینی از سوی شرکتهای مخابراتی بزرگ آمریکا، شرکتهای کوچک‌تر که عمدتاً در مناطق روستایی این کشور فعال بودند، به خرید تجهیزات فناوری چینی ادامه دادند. به عبارت دیگر، اقلیت قابل‌توجهی از شرکتهای مخابراتی محلی آمریکایی به خرید طیف گسترده‌ای از اقلام شرکتهای چینی، مانند مودم‌های اینترنت خانگی و تجهیزاتی ارسال سیگنال‌های تلفن همراه، ادامه دادند.
دولت ایالات متحده، در واکنش به این روند، اعلام کرد که تداوم شرایط یاد شده، تهدیدی بزرگ برای امنیت آمریکا محسوب می‌شود. از سال ۲۰۱۹، ایالات متحده عملاً به همه شرکت‌ها دستور داد تا همه تجهیزات چینی خود را تعویض کنند. در مقطع زمانی یاد شده، دولت متعهد شد که در زمینه پرداخت هزینه جایگزینی تجهیزات چینی با نمونه مشابه از شرکتهای آمریکایی یا اروپایی، به ارائه دهندگان خدمات ارتباطی، کمک کند.
در روزهای ابتدایی صدور فرمان جایگزینی تجهیزات، کمیسیون ارتباطات فدرال ایالات متحده، هزینه تعویض تجهیزات چینی را حدود ۲ میلیارد دلار تخمین زد. این در حالی است که متخصصان حوزه فناوری اطلاعات، معتقدند که تورم، مشکلات زنجیره تأمین و جنگ تجاری بین ایالات متحده و چین، قیمت اولیه را افزایش داده است. برآورد به روز شده که در ماه گذشته منتشر شد، نشان می‌دهد که این رقم به حدود ۵ میلیارد دلار رسیده است.
بر اساس تحلیل‌های موجود، کمیسیون ارتباطات فدرال و کنگره برای تعیین چگونگی پرداخت مبالغ مورد نیاز شرکتهای مخابراتی کوچک برای تحقق هدف تعیین شده، به زمان بیشتری نیاز دارند. این درحالی است که وبگاه «پولیتیکو» حدود یک ماه پیش، طی گزارشی، اعلام کرد که بسیاری از شرکت‌ها، هنوز حتی شروع به جایگزینی تجهیزات نکرده‌اند.
در مورد دلیل ناکارآمدی دستور جایگزینی تجهیزات مخابراتی چینی، انگشت اتهام به سمت بسیاری از سیاست‌گذاران و فعالان این حوزه در آمریکا، نشانه رفته است. به عقیده بسیاری از کارشناسان، نارسایی موجود، حاصل عملکرد کنگره است؛ زیرا این نهاد قانون‌گذار، دستوری را به شرکتهای کوچک مخابراتی تحمیل کرده و سپس مسئله تأمین اعتبار آن را دنبال نکرده است. علاوه بر این، پاسخ شفافی به این پرسش که دقیقاً کدام نوع از تجهیزات باید جایگزین شوند، نیز وجود ندارد. به نظر می‌رسد که در پاسخ به این پرسش، حتی در میان مقامات رسمی آمریکا نیز نوعی سردرگمی وجود دارد.
اکنون در سال ۲۰۲۲ و پس از گذشت سه سال از آغاز این جنگ فناورانه میان واشنگتن و پکن، پرسش‌هایی بزرگ، ذهن کارشناسان را به خود مشغول ساخته است. آیا راهی بود که آمریکا از این شکست دراماتیک اجتناب کند؟ آیا ایالات متحده آمریکا برنامه‌ای خوب و منطقی را به شکلی ناکارآمد اجرا کرده یا این استراتژی اساساً از ابتدا اشتباه بوده است؟
پاول تریلیو، معاون ارشد بخش چین در مؤسسه راهبردی «آلبرایت استون‌بریج» به این پرسش‌های کلیدی چنین پاسخ می‌دهد: «واشنگتن می‌توانست تجهیزات متعلق به شرکتهای چینی را با رویکردی مشابه با بریتانیا، در گذر زمان و به مرور، کنار بگذارد و از سوی دیگر، با تمرکز بر زیرساخت‌های حساس، حذف تجهیزات چینی را در از بخش‌های نظامی و امنیتی خود، آغاز کند. این در حالی است که آمریکا به ناگاه تصمیم گرفت که تجهیزات چینی را به سرعت حذف کند. این شتاب زدگی، در نهایت سبب عدم تحقق اهداف شد. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که رویکرد آمریکا در مواجهه با شرکتهای چینی، اولویت‌های لازم و حیاتی را در نظر نگرفته است.»
گرچه ایالات متحده آمریکا در نبرد تلفن‌های همراه و تجهیزات مخابراتی، در برابر چین چندان موفق ظاهر نشده است، اما به نظر می‌رسد که نگرانی مقامات این کشور در مورد فراگیر شدن پلتفرم «TikTok» و سایر رسانه‌های اجتماعی متعلق به شرکتهای چینی، سبب تداوم این نبرد، خواهد شد.
علاوه بر این، به زعم بسیاری از متخصصان، این نبرد در حوزه تولید تراشه‌ها نیز ادامه خواهد یافت. سیاست‌مداران و قانون‌گذاران ایالات متحده، عزم خود را برای پیروزی در نبردهای باقی مانده، جزم کرده‌اند. حال باید دید که آیا بازیگران و تصمیم‌سازان این کشور می‌توانند با تجربه ناکامی در حذف تجهیزات مخابراتی چینی، برای پیروزی در سایر حوزه‌ها، راهبرد بهتری اتخاذ کنند؟
*پژوهشگر حوزه حکمرانی فضای مجازی