خبرگزاری مهر، گروه استان ها- مریم شریفی: برنج با سطح تقریبی ۵۵۰ هزار هکتار رتبه دوم سطح کشت را بعد از گندم در کشور داشته و بنا بر اظهارات کارشناسان جهاد کشاورزی، در استان گلستان هم امسال بیش از ۶۵ هزار هکتاراز اراضی کشاورزی به کشت شالی اختصاص یافته است.
علی رغم هشدارهای جهاد کشاورزی گلستان و ممنوعیت کشت برنج با آب زیرزمینی، سود اقتصادی حاصل از کشت برنج باعث شده کشاورزان به سمت تولید این محصول تابستانه که مصرف آب بالایی دارد، گرایش یابند.
مهمترین چالش کشت برنج با روش رایج و سنتی، مصرف فراوان آب و زحمت زیاد کشاورزان است که با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آبی جاری و زیرزمینی کشور، می‌طلبد پژوهش و ترویج در اقلیم‌های مختلف کشور به سمت روش‌هایی با مصرف آب کمتر و سهولت و بهره‌وری بیشتر، پیش برود تا کشاورزان در شرایط کم‌آبی، از فواید و عواید حاصل از این کشت سودمند محروم نشوند و تولید این محصول در کشور رونق داشته باشد.
«هادی جرجان»، کشاورز ۴۷ ساله گلستانی ساکن شهر سرخنکلاته موفق شده، برنج را به روش خشکه کاری و بدون مصرف آب زیاد کشت کرده و محصولی بسیار باکیفیت و با عملکردی برابر با روش کشت غرقابی، برداشت کند.
خبرگزاری مهر با این کشاورز موفق در زمینه تولید برنج به روش خشکه کاری گفتگو کرده است که در ادامه خواهد آمد.
*چه مدت به حرفه کشاورزی اشتغال داشته و در چه رشته ای تحصیل کرده اید؟
مدت ۲۷ سال است که به حرفه کشاورزی اشتغال داشته و از ۲۰ سالگی زراعت را آغاز کردم. تحصیلات من هم مرتبط با شغلم بوده و بنده تا مقطع کاردانی در رشته کشاورزی تحصیل کردم.
*چند هکتار زمین زراعی دارید و بیشتر چه محصولاتی کشت می کنید؟
حدود ۲۴ هکتار زمین کشاورزی داشته و بیشتر برنج، ذرت، گندم، سیب زمینی و باقلا کشت می کنم.
*چند سال است که برنج را به روش خشکه کاری کشت می کنید؟
تقریباً به مدت هفت سال است که برنج را به صورت خشکه کاری کشت می کنم، در این روش، برخلاف روش سنتی کشت برنج که به صورت غرقابی انجام می شود، بذر برنج در بستر خشک به صورت مستقیم، کشت شده و آبیاری آن برخلاف روش غرقاب مرسوم و رایج، به صورت دوره‌ای و برحسب نیاز و شرایط خاک انجام می شود.
*جرقه کشت شالی به صورت خشکه کاری چطور به ذهن شما رسید؟
در سال ۱۳۸۷ زمانی که شالی را در خزانه ریختم مشاهده کردم مقداری از دانه های شالی در فضای بیرون خزانه در زمین خشک و بدون استفاد آب زیاد سبز شده اند. دیدن دانه های شالی سبز شده در زمین خشک اولین جرقه کشت برنج به روش خشکه کاری را در ذهن من ایجاد کرد و در همان سال اولین بار برنج را به روش خشک، کشت کردم ولی متاسفانه به دلیل عدم استفاده از روش آبیاری تحت فشار و کنترل ع لف های هرز نتوانستم محصول برداشت کنم.
برای بار دوم در سال ۱۳۹۴ تصمیم گرفتم به روش خشکه کاری شالی کشت کنم و این بار از آبیاری تحت فشار هم استفاده کردم و به جرات می توانم بگویم که اولین کشاورز در ایران هستم که برنج را به روش خشکه کاری با استفاده از آبیاری تحت فشار ابداع کرده است.
برای بار دوم موفق شدم محصول برداشت کنم اما نتیجه باز هم مطلوب نبود و دلایلی مثل عدم کشت برنج در زمان مناسب، نداشتن تجربه و مهارت کافی در کنترل علف های هرز در این کار دخیل بود.
ولی در سال های بعد متوجه ظرافت های کشت به روش خشکه کاری شدم و توانستم محصول بسیار با کیفیت، با تناژ بالا و در عین حال با مصرف آب کم تولید کنم و امسال هفتمین سال است که برنج به روش خشکه کاری کشت می کنم.
*مزایای کشت برنج به روش خشکه کاری را توضیح دهید؟
بزرگترین مزیت کشت برنج به روش خشکه کاری صرفه جویی در مصرف آب است در این روش حداقل مصرف آب ۵۰ درصد کاهش می یابد. با توجه به خشکسالی که کشورمان با آن دست به گریبان است موضوع بسیار مهمی بوده که نمی توان نسبت به آن بی تفاوت بود.
علاوه بر مصرف آب کمتر، آبیاری محصول هم برای کشاورز آسان تر بوده و هزینه کمتری خواهد داشت به طوری که حداقل ۳۰ درصد در هزینه های کاشت صرفه جویی می شود. به طور مثال من ۲۴ هکتار شالیزار را با استفاده از دو کارگر آبیاری کردم درصورتی که در روش سنتی نیاز به نیروی کار زیادی است.
سهولت کاشت برنج مزیت دیگر کشت برنج به روش خشکه کاری است، در این روش دیگر نیاز به گِل کردن زمین و نشاء نداریم و با خطی کار گندم در عرض یک روز ۱۰ تا ۱۵ هکتار زمین را زیر کشت شالی می بریم.
در روش خشکه کاری بذر بسیار کمتری نیاز است و تنها ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم بذر در هر هکتار استفاده می شود.
استفاده از سموم کمتر، عدم فرسایش خاک و کاهش ۳۰ درصدی هزینه کشت برنج از مزایای خشکه کاری است استفاده از سموم کمتر، سهولت سمپاشی و عدم فرسایش خاک از دیگر مزیت های مهم روش خشکه کاری برنج است. کشت برنج به روش غرقابی تمام مواد آلی زمین را می کشد و عملکرد محصول بعدی به شدت پایین می آید در حالی که در زمینی که به روش خشکه کاری است، کشت محصول دوم هم با سهولت بیشتری انجام می شود و هم عملکرد بالاتری دارد.
*چالش های کشت برنج به روش خشکه کاری چیست؟
مهمترین نکته در کشت برنج به روش خشکه کاری کاشتن به موقع محصول است نباید در کشت تاخیر داشته باشیم و در اردیبهشت ماه کار کشت محصول را انجام دهیم.
نکته بعدی مهار آفت است که کشاورزان باید با هوشیار بوده و رسیدگی به موقع مانع از آفت زدگی محصول شوند تا بتوانند تناژ بالایی بگیرند.
*نظر شما در مورد طرح ممنوعیت کشت برنج برای حفظ آب های زیر زمینی چیست؟
قانون ممنوعیت کشت برنج چند سالی است که از سوی مسئولان وضع شده است اما عملاً راه به جایی نبرده و کشاورزان هرساله برنج کشت می کنند و این به دلیل آن است که هیچ محصول جایگزینی که بتواند از لحاظ اقتصادی با برنج رقابت کند، نداریم.
مسئولان به جای ممنوعیت کشت برنج، کشاورزان را حمایت کنند و خشکه کاری را ترویج کنند تا هم معیشت کشاورز تامین شود و هم منابع آب و خاک کشاورزی حفظ شود.
*چرا خشکه کاری برنج در کشور در سطح وسیع انجام نمی شود؟
برای خشکه کاری برنج نیاز است اراضی کشاورزی به روش نوین آبیاری تحت فشار مجهز شود و این مسئله هزینه زیادی برای کشاورزان در پی دارد، اگر جهاد کشاورزی با دادن تسهیلات ارزان قیمت کشاورزان را حمایت کند تا آنها بتوانند اراضی خود را به سیستم آبیاری نوین مجهز کنند، قطعاً کشاورزان از خشکه کاری استقبال خواهند کرد.
با توجه به کاهش ذخایر آب های زیر زمینی و خشکسالی، حمایت دولت از کشاورزان ضرورت دارد و عملکرد محصول هزینه ها را جبران می کند.
*آیا برای گسترش کشت شالی به روش خشکه کاری اقدامی هم انجام داده اید؟
صفحات مجازی برای ترویج خشکه کاری تشکیل داده و آموزش های لازم را از این طریق در اختیار کشاورزان قرار می دهم.
کشاورزان زیادی هم حضوری مراجعه کرده و بدون هیچ چشم داشتی به آنها آموزش دادم، کشاورزانی از استان های دیگر کشور هم با من تماس گرفتند و امروزه با روش خشکه کاری برنج کشت می کنند.