خبرگزاری مهر - گروه دین و آیین- زینب حسینی روش: با پایه گذاری حکومت جمهوری اسلامی ایران، ضرورت ایجاد نهادها و ارگان‌هایی که بتوانند هر یک به نوعی مروج آرمان‌های فرهنگی و دینی و باورهای فکری رهروان امام و پیروان اسلام در جامعه اسلامی باشند به صورت بی‌وقفه مدنظر مقامات ارشد کشور قرار گرفت. در این راستا دیری نپایید که با فرمان امام راحل نهادهای انقلابی یکی در پی دیگری شکل گرفتند و به انجام خدمات محوله مشغول گشتند. سازمان تبلیغات اسلامی در اول تیر ماه سال ۱۳۶۰ به فرمان حضرت امام خمینی (ره) با هدف اعتلای فرهنگ نغز و پربار اسلام راستین و تبلور حیات معنوی و تعیین و ترویج شاخص‌های اعتقادی، بنیاد نهاده شد.
در طی سال‌هایی که از فعالیت سازمان تبلیغات اسلامی سپری شده است به اقتضا، نیازمندی‌های مطرح در سطح جامعه و به تناسب سیاست‌های کلی نظام اسلامی فعالیت‌های این سازمان دستخوش تغییر و تحول بوده است که یکی از آن تحولاتی است که در مرکز رشد و نوآوری سازمان هیأت و تشکل‌های دینی رقم خورده است. بر همین اساس برای واکاوی فعالیت‌های این مرکز با حجت الاسلام سیدمحمد صادقی آرمان معاون مرکز رشد و نوآوری سازمان هیأت و تشکل‌های دینی به گفتگو پرداختیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:
*از فعالیت‌ها و اهداف مرکز بگویید و اینکه چه اقداماتی را در دستور کار دارد و چه تحولاتی ایجاد کرده است؟
مرکز رشد و نوآوری سابقا با اسم مرکز توسعه فعالیت‌های دینی ایجاد شده بود و کار آن حمایت از برخی تشکل‌هایی بود که در فضای دینی در سطح کشور فعالیت می‌کردند. در رویکرد جدید که قریب به یک سال است آغاز شده عنوان این مجموعه به مرکز رشد و نوآوری سازمان هیأت و تشکل‌های دینی کشور تغییر کرد. تغییراتی نیز در رویکرد مجموعه به وجود آمد. در رویکرد جدید کار مجموعه صرفاً حمایت‌های مادی از برخی تشکل‌ها دیگر نبود و رشد و تعالی تشکل‌ها نیز به مجموعه وظایف آن اضافه شد.
روایت جریان تشکل‌های دینی در انقلاب اسلامی روایت جدیدی نیست، شاید بتوان گفت سابقه آن به قدمت فرهنگ اسلام و تاریخ دینی کشور است. ما در کشور بالغ بر ۱۰۰ هزار هیأت و تشکل دینی فعال داریم. رسالت ما در مرکز رشد و نوآوری تمام این هیئات و تشکل‌ها نیست بلکه تنها آن تشکل‌هایی که با مولفه‌هایی که معین شده به نام تشکل‌های شاخص کشور شناخته می‌شوند، است. بنای مرکز بر این است که دانشی در این مجموعه‌ها ایجاد شود، تجربه موفقیت‌ها و شکست‌ها جمع‌آوری و با بهره گرفتن از این تجربیات یک رشد جمعی را در تشکل‌های دینی ایجاد کند.
مسئله محوری و ضرورت اصلی در جبهه انقلاب طراحی و اجرای یک نظام همکاری گسترده فرهنگی در تشکل‌های شاخص جریان انقلاب اسلامی است که پیچیدگی‌های خاص خود را هم دارد. این مسئله محوری در نقشه ذهنی و منظومه فکری رهبر معظم انقلاب همان جریان جامعه‌پردازی است که ایشان دنبال می‌کنند و از جبهه انقلاب و جبهه فرهنگی کشور انتظار دارند. فقدان نظام همکاری گسترده بین تشکل‌های توانمند در بسیاری از مواقع باعث شده فرصت‌های بسیار بی‌نظیر تبدیل به تهدیدهای اساسی شود.
مسئله دیگر در مرکز رشد و نوآوری ایجاد یک شبکه از این تشکل‌ها بود که بتواند طبق یک نظام و فرآیند با هم مرتبط باشند، تبادل اطلاعات و هم‌افزایی بین آنها صورت بگیرد و حتی بتوانند در اتفاقات کشور با حفظ سلیقه‌ها و کارکردهای اصلی خود جریان‌سازی کنند. از این جهت مسئله اصلی ما در تشکل‌های دینی شاخص کشور این شد که بتوانیم این تشکل‌ها را با تمرکز، تقویت و اعتلای آنها مبتنی بر زیست بوم اختصاصی خودشان ساماندهی کنیم. مرکز رشد از این مسئله اصلی به یک ایده محوری رسید. ایده محوری مرکز رشد و نوآوری این است که با ایجاد تسهیل‌گری زمینه رشد و اعتلای تشکل‌های شاخص مبتنی بر زیست بوم اختصاصی خودشان را فراهم نماید.
این ایده چند ویژگی دارد؛ ویژگی اصلی آن این است که تقویت حلقه‌های میانی و تشکل‌های دینی، امری مبتنی بر نظام اندیشه امامین انقلاب است. ویژگی دیگر این است که هویت استقلالی و شرایط بومی هر تشکل مد نظر قرار می‌گیرد. ویژگی سوم این است که مرکز رشد زنجیره کاملی از خدمات را شامل می‌شود و ویژگی مهم دیگر این است که حل مسئله به صورت خلاقانه و نوآورانه صورت بگیرد و از فضاهای کلیشه‌ای و تکراری و فضاهایی که اثرات کمتری دارد پرهیز شود.
*چه چشم‌اندازی برای مرکز رشد ترسیم شده است؟
چشم‌اندازی که برای مرکز رشد و نوآوری در سال ۱۴۰۵ در نظر گرفته شده این است که این مرکز به یک راهبر جامع فرهنگی و تشکیلاتی مبتنی بر نظام اندیشه اسلام ناب تبدیل شود که خدمات خود را مبتنی بر نقشه اختصاصی پیشرفت تشکل‌های دینی شاخص انقلاب اسلامی ارائه می‌کند. هر کدام از واژگان جامع، نقشه اختصاصی پیشرفت و تشکل‌های شاخص تعریف خاص خود را دارد که به تفصیل به آن پرداخته شده است.
*مهمترین مأموریت مرکز رشد چیست؟
مأموریت مرکز رشد و نوآوری ذیل چشم‌اندازی که برای آن طراحی شده، سیاستگذاری، تسهیل‌گری، تنظیم‌گری، راهبری، پایش، حمایت و توانمندسازی تشکل‌های دینی شاخص کشور است که به صورت دانش‌بنیان، جامع و نوآورانه با حفظ هویت استقلالی و بومی و با بهره‌مندی از شبکه نخبگان فرهنگی این مأموریت را به سرانجام خواهد رساند.
*مخاطبین مرکز چه کسانی هستند؟
مخاطبین مرکز رشد هیأت‌ها و تشکل‌های شاخص دینی کشور هستند. بنابر تعریفی که در سازمان آورده شده هیأت‌ها و تشکل‌های شاخص دینی به چند دسته تشکل‌های شاخص فرامرزی، تشکل‌های شاخص ملی، تشکل‌های شاخص استانی و تشکل‌های شاخص شهری تقسیم می‌شوند. مخاطب اصلی مرکز همه هیأت‌ها و تشکل‌هایی که کار دینی انجام می‌دهند نیست ممکن است در هر شهر به صورت میانگین ۱۰ یا ۱۵ تشکل ویژه وجود داشته باشد که به نحوی از دیگر تشکل‌ها شاخص می‌شوند، طرح و ایده‌هایشان، حجم فعالیت‌هایشان، نوع کار، تنوع، توانمندی مجموعه، منابع انسانی و چارت سازمانی‌شان آنقدر ویژه و بزرگ است که در سطح شهر حرفی برای گفتن دارند. بنابراین کار مرکز رشد تنها با مجموعه‌های شاخص است نه همه مجموعه‌های دینی.
*از قابلیت‌ها و فرآیندهای مرکز رشد بفرمائید؟
از جمله قابلیت‌ها و فرآیندهای کلیدی و راهبردی مرکز رشد می‌توان به این موارد اشاره کرد: یکی از قابلیت‌های مرکز رشد بحث طراحی نقشه راه پیشرفت تشکل است. این نقشه با مدیریت دانش راهبردی توسط نخبگان و خبرگانی که در این زمینه فعال هستند در مجموعه‌های شناسایی شده هر استان یا شهر طراحی می‌شود. به این صورت که مرکز نخبگان فرهنگی را به تشکل‌های شاخص اعزام می‌کند و کارشناسان با توجه به نیازمندی‌های هر مجموعه که توسط شبکه نظام مسائل همان مجموعه شناسایی شده نقشه راهی جهت رشد مجموعه ترسیم می‌کنند و پس از آن مرکز نقش حمایتی، پشتیبانی و نظارت خود را تا رسیدن به آن نقشه رشد پی می‌گیرد.
از دیگر قابلیت‌های مرکز شناسایی و سطح‌بندی تشکل‌ها، طراحی شبکه مسائل بومی تشکل‌های شاخص، آموزش و توانمندسازی، ایده‌پردازی، نظارت و کنترل، هم‌افزایی با نهادهای هم‌سو، اقناع‌سازی و بسیج‌کنندگی در جهت جریان‌سازی در سطح ملی، طراحی و پیاده‌سازی عملیات‌های مشترک، بحث رسانه‌ای، شبکه‌سازی نخبگان و مربیان و رشد و توانمندسازی مربیان است.
اینها فرآیندها و قابلیت‌هایی است که در مرکز رشد پیش‌بینی شده است. به طور قطع رسیدن به این مرحله الزامات و زیرساخت‌هایی نیاز دارد. بخشی از این زیرساخت‌ها سخت‌افزاری، بخشی نرم‌افزاری و بخشی مغز افزاری است که ما سعی کردیم در طول این مدت گذشته آنها را فراهم کنیم. ما در مرکز رشد برای هر کدام از این فرآیندها سنج‌هایی را جهت ارزیابی تعیین کردیم. برای مثال مسئله طراحی نقشه راه پیشرفت تشکل سنجه‌ای برای ارزیابی دارد که در پنج سال آینده مورد بررسی قرار بگیرد که آیا به هدف مورد نظر رسیده است یا نه. برای هر سال اهداف عملیاتی و اقدامات استراتژیکی که قابل انجام است، تعریف شده است. اینها فرآیندهایی بود که ما در مرکز رشد در مدت گذشته به آن پرداختیم.
در سطح کشور زحمات زیادی کشیده می‌شود اما تقریباً بار اصلی کار فرهنگی بر عهده تشکل‌هایی است که مردمی هستند، عرض و طول و ایده‌ها و فکرهای ویژه‌ای دارند. به همین خاطر ما در مرکز رشد مأموریت و کار اصلی خود را بر این مجموعه‌ها قرار دادیم. الحمدلله اقدامات خوبی هم در این مدت انجام شده است به عنوان مثال اعزام راهبرهای فرهنگی با هدف رشد و توانمندسازی به مجموعه‌ها بوده است.
برجسته‌ترین افرادی که بالغ بر ۲۰-۳۰ سال تجربه کار تشکیلاتی و فرهنگی و دینی دارند را به عنوان راهبر به استان‌ها اعزام کردیم. برای مثال در سال گذشته این بزرگواران به استان‌های گلستان، البرز و برخی استان‌های دیگر رفته و در مجموعه‌های شاخص آن استان‌ها حضور پیدا کردند و عزیزان آن تشکل‌ها از این حضور این اساتید بهره‌های فراوانی بردند و از فوت‌های کوزه‌گری و حاصل تجربیات راهبران استفاده کردند. راهبر مرکز در تشکل حاضر می‌شود و فعالیت‌ها را رصد می‌کند و نکات مثبت و منفی و راهکارهایی را جهت ارتقای کار تشکل با فعالین آن در میان می‌گذارد، پس از آن فرصتی می‌دهد و مجدداً سه یا چهار ماه بعد راهبر دوباره به استان اعزام می‌شود و مسائل را از نزدیک پیگیری می‌کند و به همین صورت کار ادامه پیدا می‌کند.