به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی حوزه هنری، نشست نقد و بررسی کتاب «مشق خوبان» به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، عصر سه‌شنبه ۸ شهریور ماه در سالن شهید آوینی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی برگزار شد. دکتر محمدعلی رجبی نویسنده اثر، دکتر ایرج نعیمایی استاد خوشنویس و محقق، دکتر حمیدرضا قلیچ‌خانی استاد خوشنویس و محقق و سیدحسین شهرستانی مدیر گروه حکمتِ هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی از مهمانان حاضر در این برنامه بودند.
سیدحسین شهرستانی که مدیریت و اجرای این برنامه را نیز عهده‌دار بود در یادداشت و مقدمه‌ای بر کتاب «مشق خوبان» آورده است: «استاد ارجمند جناب آقای دکتر محمدعلی رجبی دوانی، که هم اهل هنر هستند و هم اهل نظر، این دو رساله را با مقدمه و شرح و حاشیه‌ای ارزنده فراهم آورده‌اند. این شرح و حاشیه‌نویسی، خود جز مهمی از سنت آموزش و انتقال هنر و علم در ایران است که ایشان به دقت و درستی آن را ایفا نموده‌اند. این اثر از منظر حکمت هنر و متنِ سنت معنویِ خوشنویسی ایرانی که از عرفان اسلامی تأثیر پذیرفته است به این دو رساله پرداخته است. دلالت مهم این اثر که مورد تأکید گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی است در همین امر نهفته است: توجه به «سنت» و «ادب» و آدابی که در بستر آن به بار می‌نشیند. در روزگار سیطره تکنیک که در آن هنر به فن تقلیل یافته و اثر هنری به کالا فرو کاسته و آموزش هنر از بستر سنت فرهنگی و تاریخیِ خود دور مانده است، چنین آثاری می‌توانند ما را به سرچشمه‌های اصیل هنر ملی‌مان رهنمون گردند. از دکتر محمدعلی رجبی دوانی بابت این مهم سپاسگزاریم و همچنین مراتب سپاس خود را نسبت به همه همکاران ایشان و همچنین همکاران پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و نیز انتشارات سوره مهر اعلام می‌داریم و از خدای بزرگ سلامت و سعادت ایشان را خواستاریم.»
سنت‌های فراموش شده را باید احیا کنیم
رجبی دوانی هم با حضور در این نشست با بیان اینکه سنت‌های فراموش شده را باید احیا کنیم و روی آنها کار کنیم، گفت: اولین سرمشق از هر علمی را خداوند به بشر داده است که انسان آن سرمشق را بسط می‌دهد.
محمد علی رجبی دوانی افزود: در این کتاب از نگاه یک نقاش به خوشنویسی نگاه کرده‌ام. هنگامی که می‌گوئیم خوشنویسی علاوه بر نوشتن، زیبایی نیز به آن اضافه می‌شود. وقتی وارد حوزه زیبایی شناسی می‌شویم به دنیای تازه و ظریفی ورود می‌کنیم که سبک هر استاد قابل تشخیص است. خط آنچنان مالکیت دارد که امضای هر فرد قابل تشخیص است. چرا که آنقدر آن‌را تمرین کرده است که خط و خطوط امضایش از تمام جانش بیرون می‌آید. در خوشنویسی هم چنین است که باید آنقدر تمرین شود تا خط به مالکیت خالق اثر برسد.
وی با بیان حدیثی گفت: امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السّلام می‌فرمایند: «اَلْخَطُّ لِسَانُ اَلْیَد». خط زبان دست است و دست زبان روح که خط موجب تجلی روح در آدمی می‌شود. همانطور که روح ارتباطی مستقیم با دست دارد خط هم ارتباط مستقیم با روح آدمی دارد. در این وضعیت آن خط بخاطر ذات پاک و حقیقی روح آدمی به خطی خوش تبدیل می‌شود که به آن خوشنویسی گفته می‌شود.
رجبی دوانی ادامه داد: هنگامی که اثر خوشنویسی دیده می‌شود و به جان آدمی می‌نشیند موفق است چرا که مخاطب اثر، کاری به محتوایش و اینکه چه کسی گفته یا چه کسی خلق کرده ندارد و تنها زیبایی را در اصل و ذات آن می‌بیند. خوشنویسی مثل نماز است که برخی‌ها می‌گویند تا نفهمیم چرا باید نماز بخوانیم یا به چیستی آن پی نبریم نمی‌خوانیم، در حالی که تا نماز نخوانی نمی‌فهمی چیست و چه گوهری است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: قدما به خوبی از ارزش خط و نقطه خبر داشتند و ارادتشان هم به همین دلیل بود که اگر نیز به این مرتبه برسیم امکان دستیابی به حال خوب آنها را خواهیم یافت.
وی با بیان این جمله که «و خدا داند که راه بسته نیست» افزود: استفاده از خط نستعلیق و استاد بریرانی را در پایان این کتاب آورده‌ام. استاد بریرانی در تجربه‌های خود از خط به نقطه می‌رسد و خط را از چیستی می‌اندازد.
رجبی دوانی با اعلام این خبر که قرار است به زودی بزرگداشتی برای این استاد برگزار شود گفت: خط ما کهکشانی است. اساتیدی همچون ایشان از خط به راه‌هایی رسیده‌اند که می‌تواند برای ما راهنما و پیشرو باشد.
وی در پایان گفت: نقطه در خط فارسی ما با اینکه خودش شکل دارد اما شکل ساز است که اگر اصول درستی را طی کند نشانه‌های بسیاری را به ما می‌فهماند. به این ترتیب هنرهای ما دارای اصول و مبانی خاص و انسان سازی است که به عالم والایی متصل است.
«مشق خوبان» به دو وجه تمدنی خط و زبان می‌پردازد
دکتر ایرج نعیمایی استاد خوشنویس و محقق هم با حضور در این نشست گفت: قطع وزیری برای چاپ و انتشار کتاب مناسب نیست. به خصوص این کتاب که نمونه‌های خوبی در آن آورده است و مخاطب به خوب دیدن آن نیاز دارد.
نعیمایی ادامه داد: خاندان آقای رجبی دوانی سابقه گسترده‌ای در حوزه کتاب و هنر دارند و روی حساسیت‌های جامعه کار می‌کردند. آقای محمدعلی رجبی دوانی هم الان ضرورت دانسته‌اند که خوشنویسی از نیازهای جامعه مورد مرتبط با خود است.
وی افزود: تمام علوم انسانی به مباحث اخلاقی و فضیلتی می‌پردازند و به شخصیت سازی انسان اشاره دارند. اساتید خوشنویسی هم در کتاب‌های خود پس از اینکه به تکنیک‌های خوشنویسی پرداختند وارد صفای روح و عالم والای اخلاقی آن می‌پردازند. صفایی که به تزکیه نفس نیاز دارد و جعفری دوانی هم در این دو رساله به این موارد اشاره داشته است.
نعیمایی ادامه داد: مهارت فنی باید در کنار مهارت‌های اخلاقی باهم باشد تا که شکوفایی حاصل شود. هیچ هنرمندی که از درون و باطن دارای توانایی‌های والای انسانی نباشد نمی‌تواند بروز و ظهور موفق و ماندگار داشته باشد.
این استاد خوشنویسی افزود: تمدن در تعریف خود دارای دو محور خط و معماری است. یافته‌های تاریخی جیرفت نشان می‌دهد که تمدن ایران چندین برابر دیگر نقاط جهان است. در خط نیز ایران دارای قدمتی قابل توجه است. هر دو وجه تمدن چه در حوزه خط و چه در حوزه زبان در هنر ظاهر می‌شود و کتاب «مشق خوبان» به نوعی این موضوع را عنوان کرده است.
نعیمایی در پایان گفت: امید است تا پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری چنین فعالیت‌های خود را ادامه دهد و اقدامات موفق خود در این زمینه را ادامه دهد.
«مشق خوبان» کاری بدیع است
دکتر حمیدرضا قلیچ‌خانی استاد خوشنویس و محقق هم در این نشست گفت: با اثری روبرو هستیم که به دست یک نگارگر و نقاش ایرانی خلق شده است. این اثر، کاری بدیع است که به حوزه خوشنویسی ورود کرده است و از منظر یک استاد نگارگری که فرم و سبک را به خوبی می‌شناسد تألیف شده است. اصلاحاتی ناآشنا و غیر قابل فهم در این کتاب آمده است که نشان می‌دهد ما از عناصر ناب خوشنویسی خودمان فاصله گرفتیم و با آن غریبه شده‌ایم در حالی که باید این گنجینه در تمام زندگی ما زندگی داشته باشد.
قلیچ‌خانی افزود: تعداد رساله‌های خوشنویسی بعد از ادبیات که هیچ هنری در ایران به گرد آن نمی‌رسد، بیش از دیگر هنرهاست. به این ترتیب با منابع خوشنویسی بسیاری مواجه هستیم با این حال رساله‌های دوانی به صورت اختصاصی به خوشنویسی پرداخته و نکات و توضیحات خوب و کارآمدی در آن ذکر کرده است.
وی ادامه داد: آثار بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد نستعلیق به ایرانی‌ها اختصاص داشته است که موارد بسیاری از این قبیل درون چنین رساله‌هایی وجود دارد و باید مورد توجه قرار گیرند.
قلیچ‌خانی با بیان اینکه یکی از مهمترین رساله‌های خوشنویسی به سلطانعلی مشهدی منصوب است، گفت: این دو رساله استاد دوانی حاوی مطالبی پژوهشی و عمیق است که ایشان در کلاس‌های درس خود نیز عنوان می‌کنند و به خوبی تنظیم و تألیف شده است.
وی در پایان گفت: به نظر من به لحاظ طراحی جلد و شیوه چاپ دارای ویژگی‌های قابل قبول و خوبی است که در کاربرد موفق خواهد بود. چرا که از اصولی بهره‌مند است که می‌توان با قیمت مناسب در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان قرار گیرد.
محمدعلی دوانی نیز در پایان این نشست ضمن ارائه نکاتی در مورد نظرات کارشناسان حاضر در نشست، از چاپ و انتشار این کتاب از سوی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری و طراح روی جلد آن قدردانی کرد و از برپایی این نشست و نظرات کارشناسان برنامه تشکر کرد.