خبرگزاری مهر - گروه استانها: هر چند استان گلستان در ذهن هر ایرانی به یک استان سرسبز و مملو از جنگل و درختان سر به فلک کشیده نقش بسته اما واقعیت آن است حدود نیمی از این استان را مراتع دشتی و اراضی لم یزرع و بیابان تشکیل داده که البته همین مناطق بی آب و علف در شمال گلستان از الطاف و مواهب الهی بی نصیب نیستند و یکی از این مواهب «ید» است.
حدود ۱۴ سال پیش و پس از چند سال بررسی و اکتشاف اولیه، فعالیت اولین واحد بهره برداری و استحصال عنصر ید از اعماق چند هزار متری زمین در شمال آق قلا آغاز شد.
اشتغال چند صد نفر بومی منطقه در بحبوحه فقر کارآفرینی و کمک به صادرات غیرنفتی از جمله مباحثی بود که به عنوان ثمره مشهود واحدهای ید در گلستان هویدا شد.
اما بدقولی مالکان واحدهای استحصال ید در مدیریت پساب تولیدی، کم کاری نهادهای ناظر به ویژه محیط زیست و انتشار برخی اسناد مبنی بر پرتوزا بودن پساب تولیدی توسط سازمان انرژی اتمی سبب شد تا صنعت ید گلستان در سالیان گذشته بارها در کانون خبری رسانه‌های کشور قرار بگیرد.
با وجود گذشت سال‌ها از آغاز استحصال ید و مطالعات مختلف انجام شده، عملیات اجرایی مطمئنی مبنی بر مدیریت پساب اتفاق نیفتاده است. هدایت پساب به یکی از تالاب‌های طبیعی منطقه در سکوت کامل خبری، خرید تجهیزات برای کاهش مواد خطرناک و آلاینده و یا تزریق پساب به اعماق چاه از جمله راهکارهای بود که طی سالیان اخیر برای کاهش اثرات مخرب این صنعت ترسیم شده اما هرگز به صورت کامل اجرایی نشده است.
کنترل پساب به صورت کج دار و مریز
روند کنترل پساب به صورت «کج دار و مریز» و با چشم پوشی مطلق محیط زیست ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۹۹ یکی از دایک های نگهدارنده پساب پرتوزا ید شکسته شد. پسابی که به گزارش رسمی سازمان انرژی اتمی به باریوم و رادیوم آمیخته است. میلیون‌ها لیتر پساب تصفیه نشده و آلوده این واحدها وارد صدها هکتار از مزارع مختلف منطقه شد. هرچند تلاش شد تا با پمپاژ آب این پساب آلوده به دریاچه «اینچه» بازگردانده شود اما در خوشبینانه ترین حالت فقط نیمی از این پساب به دریاچه بازگردانده شد و بخش زیادی از این پس آب تبخیر و یا به دل خاک فرو رفت.
دفع کم خطر پساب ید با سرعت حداقلی در حال انجام است از آن زمان به بعد مدیران واحدهای تولیدکننده ید متعهد شدند تا پساب تولیدی را به اعماق زمین تزریق و یا با خرید دستگاه‌های مجهز فناوری روز دنیا پساب ناشی از فعالیت واحد خود را کم خطر کنند اما این موضوع با سرعت بسیار حداقلی در حال انجام است.
آثار و خسارت‌های ناشی از عدم مدیریت مطلوب پساب ید، برخی اهالی منطقه را بر آن داشت تا نسبت به خطرات احتمالی این موضوع و سهل انگاری انجام شده مکاتباتی را با نهادهای اجرایی استان انجام دهند موضوعی که یکی از نمایندگان گلستان در مجلس شورای اسلامی آن را رسانه‌ای کرد.
رفع معضل پساب نیازمند تدبیر ویژه
نماینده مردم غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار مهر گفت: کاهش خطرات زیست محیطی فاضلاب و پساب صنایع ید در گلستان به تدبیر ویژه نیاز دارد.
«عبدالجلال ای ری» با اشاره به نامه نگاری اهالی ۲۰ شهر و روستای اطراف این کارخانه، افزود: مردم پیگیر حل معضل پساب ید هستند.
وی افزود: براساس نامه مکتوب نهاد مربوطه پساب تولیدی در این واحدهای صنعتی پرتوزا بوده و ضرورت دارد برای بررسی دقیق موضوع مراکز تحقیقاتی ذی صلاح هر چه سریع‌تر نسبت به آثار و تبعات پساب حاصله در منطقه بررسی‌های علمی را در دستور کار قرار دهند.
وی اضافه کرد: در زمان حاضر با کمترین باد شاهد وقوع ریزگرد هستیم که از محل نشر پساب در پیرامون صنایع شکل گرفته و سبب انتقال ذرات آلوده به مناطق مسکونی می‌شود.
تزریق پساب به زمین
فرماندار آق قلا هم در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر ۴۵ لیتر بر ثانیه پساب تولیدی در یکی از واحدهای تولید کننده ید گلستان به اعماق زمین تزریق می‌شود.
سلیمان هاشمی گفت: تاکنون پنج حلقه چاه برای تزریق پساب به اعماق زمین توسط شرکت احداث شده و سایر تعهدات شرکت در این بخش در دست انجام است.
وی گفت: به دلیل برخی اختلاف سلیقه‌ها و شاخص‌ها ارتباط مطلوب بین محیط زیست و کارخانه تولیدکننده ید وجود ندارد که در این خصوص تذکرات لازم داده شده است.
هاشمی تاکید کرد: برای پایان دادن به موضوع پساب ید باید از تجربه جهانی و فناوری‌هایی که در کشورهای پیشرو در این صنعت به کار گرفته می‌شود استفاده کرد.
کانسار خزر گلستان اخطارهای لازم را دریافت کرده است
مدیرکل بازرسی گلستان هم در این خصوص گفت: شرکت کانسار خزر گلستان از هشت سال گذشته تذکرات لازم برای پساب خروجی و مسائل زیست محیطی را دریافت کرده و در این راستا برای این شرکت پرونده و آنها به پرداخت جریمه هم محکوم شده‌اند.
محمدتقی مشهدی افزود: در سال گذشته سد پساب این شرکت شکسته و منجر به آن شد که حجم وسیعی از پساب وارد اراضی اطراف شود که آلایندگی بالایی هم دارد.
وی بیان کرد: دستگاه‌های نظارتی در این زمینه ورود کردند و محیط زیست هم اقداماتی داشته و مقرر شده است تا این شرکت پساب خود را به زمین تزریق کند که بر اساس طراحی اولیه، زیرساخت‌های این کار برای آنها وجود ندارد بنابراین این شرکت مجبور شده به سراغ اصلاح طرح‌ها و نقشه‌ها برود.
ضرورت کاهش تولید
در خصوص آخرین وضعیت مدیریت پساب ید موفق به گفتگو با مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان نشدیم اما معاون زیست انسانی محیط زیست گلستان به خبرنگار مهر گفت: مشکلاتی که در استحصال ید گلستان ایجاد شده در مدیریت کردن پساب خروجی است و در این راستا، کانسار خزر اخطارهای متعدد دریافت کرده و در لیست صنایع آلاینده قرار دارد.
عبدالوحید ریاضی فر ادامه داد: براساس آخرین مکاتبه با کانسار خزر مقرر شده که این شرکت میزان تولید خود را کاهش دهد تا میزان پساب تولیدی کمتر شود و همچنین به دنبال رفع مشکلات پساب خود باشد.
به گزارش مهر هرچند همراهی و همکاری با صنعت برای حفظ اشتغال و ارزآوری در دوران تحریم امری بسیار ضروری و از واجبات حوزه اقتصاد کشور محسوب می‌شود اما این موضوع نباید به مستمسکی برای عدم اجرای وظایف قانونی توسط نهادهای حاکمیتی و متولی نظیر محیط زیست تبدیل شود.
مرزنشینان گلستانی در شمال شهرستان آق‌قلا انتظار دارند تا پس از حدود ۱۴ سال چالش پساب در محدوده دریاچه اینچه یکبار برای همیشه حل شود.