خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ اوضاع مسکن بحرانی است؛ تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران از عبور بهای میانگین خانه در پایتخت از متری ۴۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان در ماه مرداد خبر می‌داد؛ اعداد و ارقامی که رسماً برای بسیاری از شهروندان نجومی است و خانه‌داری را عملاً به آرزویی محال بدل کرده است ولی ریشه قیمت‌های فضایی در بازار مسکن تهران را در کجا باید جست‌وجو کرد؟ برنامه مدیریت شهری برای تسهیل خانه‌دار کردن مردم چیست؟.
بازار مسکن در پایتخت چگونه بحرانی شد؟
مهم‌ترین بازیگران مسکن پایتخت دولت و شهرداری تهران هستند. دولت به‌عنوان سیاست‌گذار کلان؛ و شهرداری مرجع صدور پروانه. فرمان سیاست‌گذاری صنعت ساختمان مملکت در دوران روحانی حدود ۶ سال در اختیار مَردی بود که به خانه نساختن افتخار می‌کرد! عباس آخوندی که در جلسه تودیعش ۱۹ آبان ۹۷ صراحتاً می‌گفت: افتخار می‌کنم در ۶۲ ماه خدمت یک واحد مسکونی افتتاح نکردم!
از سوی دیگر مدیریت انقباضی اصلاح‌طلبان در شهرداری تهران عملاً در تقابل با رونق ساخت‌وساز در پایتخت رقم خورد آنقدر که بسیاری از سازندگان حرفه‌ای ترجیح دادند سرمایه‌های خود را از این صنعت خارج و به سمت‌وسوی دیگری حرکت کنند. همین اتفاقات موجبات رکود سنگین را در طرف عرضه به‌وجود آورد در مقابل تقاضای روزافزونی که در بازار شکل می‌گرفت، هیچ پاسخ مناسبی وجود نداشت.
همین ترک‌فعل‌ها موجبات انفجار بازار مسکن در پایتخت را فراهم آورد. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد در سال ۹۲ آخرین سال دولت احمدی‌نژاد در شهر تهران فقط بالغ بر ۲۱۳۴۶ پروانه صادر شده که از این مقدار ۹۹.۵ درصد آن برای احداث ساختمان جدید و مابقی برای افزایش بنا بوده است. همین گزارش تعداد واحدهای ساختمانی جواز شده در سال ۹۲ را در شهر تهران ۱۷۷۶۸۰ واحد عنوان می‌کند.
مرور این گزارش اما برای سال ۱۴۰۰ عمق فاجعه را روشن می‌کند. در گزارش مرکز آمار برای سال ۱۴۰۰، تعداد پروانه‌های ساختمانی صادرشده در شهر تهران تنها ۵ هزار و ۶۸۳ عنوان می‌کند. یعنی فقط ۴۴ هزار و ۵۴۹ واحد مسکونی! مجموع مساحت زیربنا در پروانه‌های احداث ساختمان صادرشده از سوی شهرداری تهران نیز در سال ۱۴۰۰ بالغ بر ٨ میلیون و ۶۷۸ هزار متر مربع بوده که نسبت به سال گذشته حدود ٩ درصد کاهش داشته است.
بیش از ۴۰۰ درصد کاهش! پیش‌بینی انفجار در بازار مسکن اصلاً کار دشواری نیست؛ به گواهی آمار و ارقام قیمت میانگین هر مترمربع واحد مسکونی در شهر تهران در سال‌های مدیریت اصلاح‌طلبان بیش از ۷۰۰ درصد رشد کرده است! یعنی بهای ساختمان که زمانی در تیرماه ۹۲ در پایتخت متری ۳.۷ میلیون تومان بود، بیش از متری ۳۰ میلیون تومان افزایش یافت. البته که دود این حجم از بی‌کفایتی تنها به چشمان مردم رفت.
هدف‌گذاری برای احداث ۱۸۰ هزار واحد
دوران بی‌عملی به پایان رسید. شهردار جدید تهران اعلام کرد هم‌صدا با دولت برای نجات بازار مسکن اقدام جهادی خواهد کرد؛ علیرضا زاکانی در واپسین روزهای سال گذشته، هدف‌گذاری شهرداری تهران برای احداث ۱۸۰ هزار واحد مسکونی در شهر اعلام کرد این در حالی است که مستنداً به گزارش مرکز آمار در سال گذشته تنها ۴۴ هزار واحد ساخته شده بود. یعنی بیش از ۴ برابر رشد!.
قرارگاه جهادی مسکن متشکل از شهرداران مناطق و مدیران معاونت معماری و شهرسازی در راستای تسهیل فرآیندها و هدف‌گذاری و برنامه ریزی برای احداث پروژه‌های بزرگ مقیاس با تمرکز بر مناطق نسبتاً محروم پایتخت تأسیس شده و این قرارگاه تاکنون بیش از ۷۰ مصوبه داشته است
برای این منظور شهردار جدید پایتخت قرارگاه تازه‌ای احداث کرد؛ قرارگاه جهادی مسکن قرارگاهی که متشکل از شهرداران مناطق ۲۲ گانه تهران و مدیران معاونت معماری و شهرسازی در راستای تسهیل فرآیندها و هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی برای احداث پروژه‌های بزرگ‌مقیاس با تمرکز بر مناطق نسبتاً محروم پایتخت تأسیس شده بود این قرارگاه تاکنون بیش از ۷۰ مصوبه برای تسهیل روند خانه‌سازی در پایتخت داشته است.
کارشناسان حوزه صنعت ساختمان معتقدند تنها راه‌کار اصولی تعدیل قیمت در بازار، تقویت طرف عرضه است در واقع هرچه واحدهای نوساز بیشتری با قیمت مناسب و متراژهای موردتقاضا، بیشتر شود، می‌توان به تعدیل یا دست‌کم کنترل قیمت‌ها در بازار امید بست.
از وزارت مسکن تا انبوه‌سازان؛ مدیریت مشارکتی شهرداری برای خروج از رکود
هم‌چنین شهردار جدید در راستای ایده‌ای که برای مدیریت پایتخت مطرح کرده بود، به امضای تفاهم‌نامه با دستگاه‌های مختلف رو آورد مدیریت مشارکتی احتمالاً مهم‌ترین ایده علیرضا زاکانی است. برای نجات بازار مسکن وی معتقد بود چاره‌ای جز هم‌افزایی و تعامل با دستگاه‌های مختلف وجود ندارد. یکی از مهم‌ترین تفاهم‌نامه‌ها، تفاهمی بود که اواخر سال گذشته با رستم قاسمی وزیر مسکن امضا کرد.
در راستای این تفاهم‌نامه قرار شد دست‌کم ۱۳۰ هزار واحد جدید در شهر تهران در سال‌جاری بتوانند از امکانات قانون جهش تولید مسکن استفاده کنند. قانونی که تسهیلاتی تا سقف ۴۵۰ میلیون تومانی به‌ازای هر واحد در اختیار متقاضیان و سازندگان قرار می‌داد. بخشی از این وام با سود یارانه‌ای از جانب دولت تعلق می‌گرفت. طبیعتاً چنین مشوق‌هایی برای بازگشت سرمایه‌ها به بازار مسکن و رونق صنعت ساخت، ضروری است.
۶ ماه گذشت؛ چقدر از وعده زاکانی محقق شد؟
علاوه بر وزارت‌خانه، شهرداری تهران با کانون انبوه‌سازان تهرانی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نیز تفاهم‌نامه امضا کرد. در تازه‌ترین اقدام نیز کلنگ احداث بیش از ۵۰۰۰ واحد مسکونی در نفرآباد تهران منطقه ۲۰ به زمین زده شد. ساختمان‌هایی که بناست با مشارکت شهرداری تهران و به همت شرکت‌های زیرمجموعه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تکمیل و در اختیار مردم شریف جنوب پایتخت قرار خواهد گرفت.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تا این لحظه احداث بالغ بر ۵۰ هزار واحد مسکونی در تهران تعیین تکلیف شده است. این واحدها هم‌اکنون یا در مراحل مختلف صدور پروانه دستور نقشه، کمیسیون ماده ۵، صدور فیش عوارض و … قرار داشته، یا جواز شده و عملیات عمرانی آنها آغاز شده است بهرحال عملکرد شهرداری زاکانی تا همین لحظه بهتر از عملکرد سال گذشته یعنی ۴۴ هزار واحد بر اساس گزارش مرکز آمار بوده است.
اگرچه امید می‌رود در نیمه دوم سال با شتاب گرفتن روند صدور پروانه، ساختمان‌های بیشتری تعیین تکلیف شوند، اما اگر حتی همین دست‌فرمان شش‌ماهه نخست امسال اگر ادامه داشته باشد، در بدترین حالت می‌توان به جواز شدن بالای ۱۰۰ هزار واحد مسکونی تا پایان سال امید داشت. واحدهایی که با سیاست‌گذاری شهرداری تهران عمدتاً در مناطق جنوبی پایتخت و کوچک‌متراژ برای تعبیه پاسخ مناسب به نیاز شهروندان تهرانی و تعدیل بازار خواهد بود.