به گزارش خبرنگار مهر، بعد از وقوع جنگ روسیه و اوکراین، اتحادیه اروپا با اعمال تحریم‌هایی بر صنعت نفت و گاز روسیه، وارد جنگ اقتصادی با این کشور شد.
روس‌ها نیز در واکنش به این اقدام اتحادیه اروپا، جریان صادرات گاز به کشورهای اروپایی را محدود کردند تا با توجه به وابستگی اتحادیه اروپا، این کشورها را تحت فشار قرار دهند.
از این رو مناقشه روسیه و اروپا یک فرصت بی‌نظیر را مقابل ایران قرار داده است تا با استفاده از ظرفیت مازاد گاز و فرآورده‌های نفتی روسیه، در مسیر تبدیل شدن به هاب توزیع گاز و فرآورده‌های نفتی منطقه قدم بردارد.
ظرفیت تجارت فرآورده های نفتی با روسیه
روسیه در سال ۲۰۲۱ روزانه ۷۵۰،۰۰۰ بشکه گازوئیل به اروپا صادر کرده و به عبارت دیگر تامین کننده حدود ۶۰ درصد گازوئیل وارداتی اروپا بوده‌است. علاوه بر گازوئیل، عمده بنزین صادراتی روسیه به کشورهای اروپایی صادر می‌شود به‌طوری که تا پیش از وقوع جنگ، فرانسه، انگلیس، آلمان و لهستان پنج مقصد برتر صادرات بنزین روسیه بوده‌اند.
یکی از اهداف بسته تحریمی اروپا علیه روسیه، طرح توقف واردات نفت خام روسیه در ۶ ماه آینده و قطع ورود محصولات نفتی فرآوری شده روسیه به اتحادیه اروپا تا پایان سال ۲۰۲۲ است.
سر به سر شدن تولید و مصرف بنزین ایران در آینده‌ای نزدیک
از طرفی در داخل کشور طبق آمارهای سال ۱۴۰۰ میانگین مصرف کل گازوئیل حدود ۱۰۵.۲ میلیون لیتر در روز بوده است و مجموع تولید گازوئیل پالایشگاه‌های داخل کشور به صورت میانگین ۱۱۲ میلیون لیتر در روز بوده‌است. در این شرایط علاوه بر اینکه بازارهای صادراتی گازوئیل ایران تا حد قابل توجهی از دست رفته‌است پیش بینی مصرف گازوئیل نشان می‌دهد که روند تولید و مصرف این فرآورده در ایران به زودی سر به سر خواهد شد. در این شرایط یکی از فرصت‌های مهم همکاری با کشور روسیه تجارت فرآورده‌های نفتی، به خصوص گازوئیل است.
با توجه به تاکید مسئولان دو کشور مبنی بر گسترش روابط تجاری به خصوص در حوزه انرژی موضوع سوآپ یا خرید و فروش فرآورده‌های نفتی تا کنون از سوی وزارت نفت مورد توجه قرار نگرفته است و وزارت نفت با غفلت از این موضوع فرصت سودآوری بیش از ۵۰۰ میلیون دلاری برای کشور را از دست خواهد داد.
ظرفیت تجارت گاز با روسیه
کشور روسیه با ۳۷ میلیارد متر مکعب ذخایر اثبات شده گاز طبیعی، اولین دارنده و صاحب ۲۰ درصد از کل ذخایر گاز جهان و همچنین بزرگترین صادرکننده آن است. اروپا مقصد ۷۸% از گاز صادراتی روسیه است به طوری‌که روسیه در سال ۲۰۲۰، ۱۸۵ میلیارد متر مکعب از گاز خود را به کشورهای اروپایی صادر کرده است. آلمان، ایتالیا، ترکیه، هلند، فرانسه، انگلیس، چین، ژاپن و بلاروس بزرگترین واردکنندگان گاز روسیه در سال گذشته بوده‌اند. بنابراین گاز روسیه فقط گرم‌کننده خانه‌های اروپا نیست؛ بلکه مانند یک سلاح سیاسی نقش مهمی در دیپلماسی غرب و روسیه و بحران اخیر اوکراین داشته است.
تحلیلگران شرکت مشاوره انرژی نروژی ریستاد انرژی طی روزهای گذشته فاش کردند که روسیه همزمان با کاهش عرضه خود به اروپا، مقادیر زیادی گاز طبیعی را هدر داده است. تصاویر ماهواره‌ای از ایستگاه فشرده‌سازی پورتووایا شعله‌ی عظیمی را نشان می‌دهد که مقادیر زیادی گاز در حال سوختن است. این تاسیسات نزدیک مرز با فنلاند است و بخشی از شبکه ای است که خط لوله نورد استریم ۱، گاز را به آلمان تغذیه می‌کند. خبرها حاکی از آن است که در شرایط کنونی با توجه به بالا گرفتن مناقشات بین روسیه و کشورهای اروپایی تنها ۲۰ درصد از ظرفیت خط لوله گازی نورد استریم ۱ فعال است.
در این میان ایران به عنوان یکی از بازارهای بالقوه گاز روسیه می‌تواند نقش قابل توجهی در حوزه تجارت گاز با این کشور ایفا کند. نقشی که علاوه بر تحکیم روابط بین دو کشور ایران و روسیه، سود اقتصادی سالیانه حداقل ۵۰۰ میلیون دلاری را برای کشور در پی خواهد داشت. زیرساخت موجود پیش‌ِروی این استراتژی مسیر ترکمنستان- ایران است. از ترکمنستان به ایران دو خط لوله به مجموع تقریبی ۵۰ میلیون مترمکعب در روز وجود دارد که در حال حاضر حداکثر ۲۰ درصد از ظرفیت آن استفاده می‌شود.
تعاملات ایران و روسیه؛ از امضای تفاهم‌نامه‌های متعدد تا قراردادهای عملی
در روزهای اخیر به نظر می‌رسد اقدامات جدی تری در راستای تقویت مناسبات دو جانبه با روسیه انجام شده است. وزیر نفت پس از دیدار با نماینده ویژه روسیه گفت: در آینده‌ای بسیار نزدیک قرارداد نهایی خرید و سوآپ گاز از روسیه بین شرکت ملی گاز ایران و طرف روس در مسکو امضا خواهد شد.
گفتنی است تاکنون همکاری‌های دو منحصر به امضای تفاهم نامه‌ها شده بود. تفاهم‌نامه‌هایی که کشور نمونه آن را در دوره‌های گذشته نیز تجربه کرده و هیچگاه به مرحله انعقاد قرارداد نرسیده است.