خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: یورونیوز در تاریخ ۲۴/۰۸/۲۰۲۲ تیتر خود درباره اخبار مربوط به خشکسالی را اینگونه انتخاب کرد: «آثار دایناسور، استخوان‌های قدیمی و سنگ‌های گرسنگی: آنچه در رودخانه‌های خشک شده کشف می‌شود!»
مناظر در سراسر اروپا و فراتر از آن در حال تغییر هستند زیرا آتش سوزی جنگل‌ها، ذوب شدن یخچال‌های طبیعی و سایر بلایای طبیعی تمام مناطق را تهدید می‌کند. اما رویکرد رسانه‌ای به این موضوع در اروپا کمی متفاوت از آن اتفاقی است که در واقعیت می‌افتد.
امروزه یکی از بحران‌های عظیم غرب، مسئله خشکسالی است که به دلیل تخریب محیط زیست، توسط صنعت اتفاق افتاده است. صنعتی که حدود ۲۰۰ سال است به سرعت در حال از بین بردن محیط زیست است.
خشک شدن ده‌ها رودخانه بزرگ و کوچک، و از بین رفتن دریاچه‌ها و گرمایش زمین و خشکسالی‌های پیاپی و عدم بارندگی‌های مناسب در قاره سبز، آنجا را به قاره زرد تبدیل کرده و خشکسالی موجب آتش سوزی‌های وسیع شده است. اما دستگاه رسانه‌های غربی به زیبایی وارد سانسور حرفه‌ای شده و بدون آنکه خشکسالی را منکر شوند داستان‌هایی روایت می‌کنند که انسان از خواندن آنها لذت می‌برد.
به طور مثال آنها مسئله رد پای دایناسورها یا پیدا شدن پل قدیمی و یا یک هواپیمای سقوط کرده در یک دریاچه را در اولویت گذاشته و تیتر می‌کنند و آنچنان زیبا آن را مطرح می‌کند که اصل مسئله فراموش می‌شود.
سر برآوردن ستون‌های باستانی در ایتالیا
رودخانه تیبر در بدترین خشکسالی ایتالیا در ۷۰ سال اخیر به سرعت کاهش یافته است. سطح پایین آب دو تا از پایه‌های باستانی پل نرون را نشان داده است. این پل در قرن اول برای نرون ساخته شد تا به باغ‌های تپه جانیکولوم خود در نزدیکی میدان سنت پیتر فعلی برسد. اسکله‌ها در قرن سوم خراب شدند و معمولاً در زیر آب فرو می‌روند. در خشک‌ترین فصل ایتالیا، یکی از اسکله‌ها معمولاً بیرون می‌آید، اما دیدن دو اسکله نادر است.
آنتونی ماجانلاتی، مورخ می‌گوید: «از آنجایی که سطح آب رودخانه در حال حاضر به دلیل خشکسالی گسترده در سراسر ایتالیا بسیار پایین است، ما می‌توانیم تعداد بسیار بیشتری از پایه‌های پل را نسبت به آنچه که معمولاً می‌توانستیم ببینیم.
صربستان: کشتی‌های جنگی نازی‌ها در امتداد دانوب
ناوگانی از کشتی‌های جنگی نازی‌ها در امتداد رودخانه دانوب در صربستان دوباره ظاهر شدند. دانوب دومین رودخانه بزرگ اروپا است، اما امسال به سطح کم آب ناشی از خشکسالی نزدیک شده است.
اسپانیا دولمن گوادلپرال
دولمن گوادلپرال که «استون هنج اسپانیایی» نام دارد به دلیل عقب‌نشینی آب در معرض دید قرار گرفته است. دایره سنگی که قدمت آن به ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد در سال ۱۹۶۳ به دلیل سیل ناشی از یکی از پروژه‌های توسعه روستایی ژنرال فرانکو به زیر آب رفت. از آن زمان تاکنون، تنها چهار بار قابل مشاهده بوده است. اما با خشک‌ترین شبه جزیره ایبری که در ۱۲۰۰ سال گذشته بوده است، ممکن است در آینده مشاهدات بیشتری در افق دیده شود.
آلمان: سنگ‌های گرسنگی در امتداد رود راین
در آلمان، به اصطلاح "سنگ گرسنگی" در امتداد رودخانه راین ظاهر شده است. این نوع سنگ‌ها به‌طور سنتی در اروپای مرکزی یافت می‌شوند و حکاکی‌هایی برای یادبود قحطی و سایر سختی‌ها وجود دارد. تاریخ‌هایی که روی سنگ‌های اخیراً کشف شده قابل مشاهده است شامل سال‌های ۱۹۴۷، ۱۹۵۹، ۲۰۰۳ و ۲۰۱۸ است. گفته می‌شود که این سنگ‌ها به عنوان هشدار سطح پایین آب برای نسل‌های آینده عمل می‌کنند.
ایتالیا: بمب جنگ جهانی دوم در پو
با کاهش آب‌های پو در میان خشکسالی ویرانگر، ایتالیا یک بمب منفجر نشده جنگ جهانی دوم را کشف کرد. کارشناسان ارتش ایتالیا این کشف را به طور امن منفجر کردند. در مناطق دیگر، سطح آب آنقدر پایین آمد که دیوارهای ویران شده یک شهر قرون وسطایی پدیدار شد.
از این دست گزارش‌ها در رسانه‌های غربی این روزها بسیار فراوان مشاهده می‌شود. اما ایراد این سبک گزارش‌ها چیست؟
این سبک اطلاع رسانی را سانسور حرفه‌ای می‌گویند که قرن هاست در رسانه‌های غربی روش اصلی اطلاع رسانی بوده است. انتشار هدفمند مجموعه‌ای از اطلاعات با هدف تحت تأثیر قرار دادن افکار و رفتار مخاطبان شکلی از پروپاگانداست.
پروپاگاندا در اصل به معنای تبلیغات است اما در اصطلاح به معنای ارائه مجموعه اطلاعات واقعی و غیر واقعی به افراد به منظور ترویج یک دیدگاه یا نظر خاص به شمار می‌آید. این ارائه اطلاعات همراه با غرض ورزی بوده و تلاش اصلی در پروپاگاندا تأثیرگذاری بر ذهن افراد و تشویق به انجام کارهای خاص خواهد بود.
لاسول پروپاگاندا را چنین تعریف می‌کند: پروپاگاندا فنی است برای تأثیرگذاری بر اعمال انسان از طریق دستکاری بازنمایی‌ها. این بازنمایی‌ها ممکن است صوتی، تصویری، مکتوب و یا حتی موسیقیایی باشند.
سانسور حرفه‌ای یکی از روش‌های بسیار قدیمی لیبرالیسم رسانه‌ای، در طول تاریخ بوده و آنها با استفاده از این روش بدون آن که مخاطب را به مسئله اصلی آگاه کنند، آگاهی‌های انحرافی به او داده و از مسئله اصلی دور کرده اند.
همین روش موفق شده که در طول تاریخ، جنایات فرانسه، انگلستان، آلمان و دیگران را پنهان کنند و در رسانه‌های رسمی آن زمان، در کشورهای مختلف، توجه افراد به مسائلی که به ظاهر انسان دوستانه است انحراف داده می‌شد، مثلاً نجات یک بچه گربه از لایه سنگ، بارها و بارها توسط رسانه‌ها منتشر می‌گردید و انسان دوستی غربی را القا می‌کرد (درست همزمان با بمباران‌های وحشیانه و قتل عام در کشورهای دیگر) و یا ازدواج و طلاق فلان هنرپیشه یا برگزاری فلان کنسرت و یا نزاع فلان شهر در ورزشگاه، ماه‌ها مسئله روز رسانه‌های به اصطلاح «بی طرف» و «مستقل غربی» بود آنها با این روش موفق می‌شدند تا مسائل اصلی را از ذهن مردم دور کنند.
مشکل آن است که امروزه، با تولد رسانه‌های اجتماعی، اخبار نه از طریق مبادی رسمی، که بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط مردم راستی آزمایی می‌شود که چالش بسیار مهمی در انتشار خبر، شیوه پرداخت به موضوع و نیز اخبار دروغ (فیک نیوز) است. موضوعی که به چالش اعتبار رسانه‌های رسمی منجر شده است و آگاهی مخاطب از این شیوه‌ها می‌تواند به رشد سواد رسانه‌ای جامعه کمک کند. آنجایی که یک فاجعه زیست محیطی تبدیل به یک روایت جذاب توریستی می‌شود. راستی گزارش‌های غربی از خشکسالی در ایران چه رویکردی دارد؟
*عباس سیاح طاهری، پژوهشگر حکمرانی فضای مجازی و رسانه