خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: روزهایی که در آن به سر می‌بریم، روزهایی به شدت شلوغ و پرکار برای دست‌اندرکاران برگزاری کنسرت‌ها و اجراهای زنده در حوزه موسیقی است که سخت در پی برنامه‌ریزی و رزرو سالن‌های برگزاری کنسرت و آماده سازی خوانندگان خود برای میزبانی از مخاطبانی هستند که پس از دو ماه توقف در برگزاری کنسرت‌ها که به دلیل احترام به ایام سوگواری محرم و صفر شرایطی برای برپایی اجراهای زنده موسیقی نداشتند.
این شرایط به گونه‌ای است که طبیعتاً برای برگزاری کنسرت‌ها باید به شکلی برنامه‌ریزی صورت پذیرد که مخاطبان و طرفداران خوانندگان شرایط تازه‌تر و جدیدتری از آنها را بر صحنه مشاهده کنند. فرآیندی که لازمه حضور مؤثر و طولانی مدت هنرمندان فعال این حوزه در فرآیند تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی است و اگر چنانچه تعللی در این روند صورت پذیرید قطعاً خوانندگان را برای بقای در این حوزه با اختلال مواجه خواهد ساخت. شرایطی که عمدتاً در حوزه موسیقی پاپ در قالبی بسیار گسترده‌تر مورد توجه است و اگر در این چارچوب شاهد اتفاقاتی خارج از روند برنامه‌ریزی تهیه‌کنندگان صورت گیرد، آن وقت ماجرا به شکل دیگری رقم می‌خورد و تمام برنامه‌ریزی‌های استراتژیک و محتوایی آنان را به سمت و سوی دیگری هدایت می‌کند.
آنچه از آن در این فرآیند یاد می‌شود، به طور حتم دربرگیرنده ابعاد مختلفی است که یکی از مهم‌ترین آنان به حوزه تک آهنگ‌ها باز می‌گردد، شرایطی که پس از عبور از دوره پر فراز و نشیب فروش فیزیکی محصولات موسیقایی در ایران که تقریباً امری منسوخ شده در بازار جهانی موسیقی هم هست، به شدت دچار تغییر و تحولات اساسی شده و اکنون تبدیل به شریان و جریان اصلی حرکت و بازاریابی محصولات موسیقایی به ویژه در حوزه موسیقی تجاری است. شرایطی که اگرچه برخی از صاحبان آثار موسیقایی به دلیل علاقه‌مندی‌های زیاد خود به فروش فیزیکی و ابعاد نوستالژیک آن برای مخاطبان همچنان روی انتشار فیزیکی آلبوم‌ها نیز تلاش‌هایی را انجام می‌دهند، اما باید پذیرفت که اکنون نبض بازار موسیقی در دست تک آهنگ‌ها و محصولاتی است که به صورت انفرادی و در قالب تک اثر پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد.
طبیعتاً چنین روندی طی سال‌های اخیر در کشورمان هم شکل پرسرعت تری به خود گرفته و بسیاری از خوانندگان صاحب نام و شناخته شده، تولید مجموعه آثار موسیقایی شأن در قالب آلبوم را در اولویت دوم خود قرار داده‌اند و به سمتی ماجرا را هدایت کرده‌اند که مخاطبان و طرفدارانشان، رویارویی با خواننده مورد نظر را با اولویت شنیدن تک آهنگ سوق دهند. تک آهنگ‌هایی که از تولید تا انتشارشان در فضای مجازی نیازمند طی پروسه‌ای برای صدور مجوزهاست که در ماه‌های اخیر نیز به دلیل تغییر و تحولات اساسی که در آن صورت گرفته، سروصدای عده از تهیه کنندگان را به سمت رسانه‌ها و صفحات شخصی شأن سوق داده که کم توجهی به آن می‌تواند در آینده‌ای نزدیک حواشی بیشتری را هم برای مدیریت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و هم برای خوانندگان و تهیه کنندگانشان فراهم آورد.
آنچه در هفته‌های گذشته از گوشه و کنار و مصاحبه‌های مدیران دفتر موسیقی در رسانه‌ها منتشر شده، گویا پس از مشکلاتی که برای سامانه رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به وجود آمد، تصمیماتی اتخاذ شده که در پی آن روند صدور مجوزها در حوزه‌های مختلف تئاتر، سینما و موسیقی نیز دچار تغییرات اساسی شده، تغییراتی که مدتی است تمام دستگاه‌های مختلف دولتی مکلف کرده تا در قالب پروژه و فرآیندی موسوم به «پنجره واحد» به ارائه مجموعه خدمات دولتی بپردازند. مسیری که اکنون در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز طراحی و اجرای آن آغاز شده و فرد مراجعه‌کننده، سَوای اینکه خواهان دریافت چه مجوزی است می‌بایست از مسیر «پنجره واحد» به وزارت ارشاد مراجعه کرده و در آنجا بسته به کار و پروژه‌ای که به مجوز احتیاج دارد، تقاضای خود را ثبت کند.
به گفته محمد اله یاری مدیر کل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سامانه‌های قبلی دفتر موسیقی وزارت ارشاد فقط تقاضای مربوط به صدور مجوز «شعر» و «موسیقی» قابل بارگذاری بوده و مشمول اجراهای صحنه‌ای، نماهنگ، فعالیت‌های مربوط به بخش بین‌الملل و همچنین پروژه‌های مربوط استان‌ها نمی‌شد و موجب رفت و آمد متعددی برای ارباب رجوع به دفتر موسیقی می‌شد. بر همین اساس و همچنین پروژه «پنجره واحد» تصمیم گرفته شده که در این قالب سامانه واحدی برای دفتر موسیقی توسط «مرکز فرهنگ و هنر در فضای مجازی» وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طراحی شود که دربرگیرنده نکات مختلفی است. چرا که عمده سامانه‌های مشابه در قالب پنجره واحد وزارت ارشاد یک یا دو فرآیند دارند اما آنچه در سامانه دفتر موسیقی طراحی شده نیازمند طی چهارده فرآیند است که از نظر حضور ارباب رجوع جزو پر مراجعه ترین سامانه‌های وزارت ارشاد لقب گرفته است.
اما گویا این فرآیند تازه آغاز ماجراست؛ چرا که علاوه بر تغییر و تحولاتی که به آن اشاره شد و می‌تواند با توجه به سهولت به تسریع در انجام امور اداری مراجعه کنندگان به دفتر موسیقی برای دریافت مجوز و موارد مرتبط دیگر، اقدام ارزشمندی باشد، این موضوع نحوه نظارت‌ها و ممیزی برای صدور مجوز آثار موسیقایی و در این گزاره رسانه‌ای مشخصاً حوزه تک آهنگ هاست که گویا در روند صدور مجوزها اکنون مشکلاتی پیش دفتر موسیقی برای صیانت از آثار ارزشمند موسیقایی و همچنین پرهیز از شیوع آثاری که به شدت بر ذهن شنیداری مخاطبان موسیقی به ویژه مخاطبان نوجوان و کم سن و سال تر تأثیر منفی می‌گذارد، می‌تواند اقداماتی را انجام دهد آمده که موجب شده تعدادی از تهیه کنندگان نسبت به تأخیر در صدور مجوز تک آهنگ‌های جدید خوانندگان انتقاداتی را مطرح کنند.
براساس آنچه در اخبار رسمی منتشر شده در حوزه آمار کمی تک آهنگ‌ها توسط دفتر موسیقی وزارت ارشاد احصا شده، تیرماه سال ۱۴۰۰ حدود ۹۰۰ قطعه ارسالی به دفتر موسیقی ارسال شده که از این تعداد حدود ۴۰۰ قطعه مجوز انتشار اثر گرفته‌اند. اما در مقایسه‌ای می‌توان یافت که این رقم در تیر ماه سال جاری به شکلی بوده که از حدود ۹۰۰ قطعه ارسالی به شوراهای نظارتی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فقط به ۲۵ قطعه مجوز انتشار داده شده است. آماری به شدت کاهنده که قطعاً دفتر موسیقی می‌بایست برای آن پاسخ مثبتی را ارائه کند.
ذکر این نکته هم بسیار حائز اهمیت است که طی ماه‌های اخیر انتقادات و شکایات فراوانی از سوی کارشناسان حوزه موسیقی و ترانه و حتی مخاطبان در فضای مجازی و رسانه‌ها درباره تنزل بیش از حد آثار موسیقایی به لحاظ کیفی منتشر شده که قطعاً دربرگیرنده نکات مهمی است. نکاتی که به دلیل شیوع ابتذال و رواج ترانه‌های سخیف موجب بروز واکنش‌هایی شده که قطعاً دفتر موسیقی وزارت ارشاد برای صیانت از آثار ارزشمند موسیقایی و همچنین پرهیز از شیوع آثاری که به شدت بر ذهن شنیداری مخاطبان موسیقی به ویژه مخاطبان نوجوان و کم سن و سال تر تأثیر منفی می‌گذارد، اقداماتی را انجام دهند. اقداماتی که طبیعتاً نظارت بیشتر و دقیق‌تر و حساسیت در غربالگری آثاری یکی از مهم‌ترین آنهاست. شرایطی که می‌تواند موجب کاهش روند صدور مجوزها می‌شود و می‌تواند در حوزه آمار کمی تک آهنگ‌ها تأثیر گذار باشد.
اما اگرچه ایجاد چنین روندی در سالم سازی فضای محتوایی فرآیند تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است، اما در این میان کاهش شدید صدور مجوزها نیز می‌تواند پرسش‌های زیادی را مطرح کند که چگونه شده در عرض یک سال کاری روند صدور مجوزها از ۴۰۰ قطعه در تیرماه سال ۱۴۰۰ به ۲۵ قطعه در سال ۱۴۰۱ برسد؟ آیا قوانین جدیدی در حوزه نظارت و ممیزی مجوزها اتفاق افتاده که این گونه باید شاهد کاهش شدید صدور مجوزهای موسیقی بود؟ آیا دست‌اندرکاران دفتر موسیقی توجیهات منطقی برای این نحوه تصمیم‌گیری که قطعاً می‌تواند فضای حرفه‌ای و شغلی خوانندگان و صاحبان آثار کاهش شدید صدور مجوزها نیز می‌تواند پرسش‌های زیادی را مطرح کند که چگونه شده در عرض یک سال کاری روند صدور مجوزها از ۴۰۰ قطعه در تیرماه سال ۱۴۰۰ به ۲۵ قطعه در سال ۱۴۰۱ برسد؟ موسیقایی در مواجهه با طرفدارانشان را تحت تأثیر قرار دهد، دارند که این گونه شرایط سخت گیرانه ای را برای حوزه مجوزها اتخاد کرده‌اند؟ آیا در این زمینه جلساتی با تهیه‌کنندگان و نمایندگان صنف موسیقی برای اتخاذ چنین تصمیماتی برگزار شده است؟ آیا تصمیم گیرندگان توقف روند صدور مجوزهای مربوط به تک آهنگ‌ها متوجه این موضوع هستند که طرفداران خوانندگان برای فصل تازه کنسرت‌ها منتظر تک آهنگ‌های جدید خواننده مورد علاقه شأن هستند که اگر چنین روند مستمر نباشد عواقب نگران کننده‌ای در انتظار نظام اقتصادی این کنسرت‌ها و اساساً موسیقی خواهد بود؟
به طور حتم همان گونه که گفته شد، بحث کیفیت و ارتقای آن در آثار خوانندگان دارای مجوز می‌تواند یکی از مهم‌ترین مباحثی باشد که نگارنده بارها و بارها در گزاره‌های رسانه‌ای روی تنزل آن تاکید زیادی داشته و بر این باور است که جریان موسیقی تجاری در ایران نیازمند یک دگرگونی اساسی بر پایه انجام عملیات کارشناسانه‌ای است که می‌تواند در ابعاد مختلف مورد توجه قرار گیرد. اما آنچه در این میان مورد توجه قرار گرفته، نگرانی برخی از تهیه کنندگان در این فضای پیش آمده است که بسیاری از آنها را بر آن داشته تا این نگرانی‌ها را با رسانه‌ها مطرح کنند. اگرچه برخی از همین تهیه کنندگان در تماس‌های مکرری که با آنها شده حاضر به ارائه نقطه نظراتشان در این زمینه نبودند، اما آنچه پیش آمده می‌تواند با طرح منصفانه آن در رسانه‌ها در شرایط بهتری قرار گیرد تا در آستانه برگزاری دور جدید کنسرت‌ها صاحبان آثاری موسیقایی با انگیزه بیشتری برای برگزاری کنسرت‌ها اقدام کنند.
کنسرت‌هایی که در این شرایط سخت اقتصادی برای قشر کم درآمد جامعه اما و اگرهایی دارد، اما هرچه هست، مسیری برای کاهش التهابات روانی است که شنیدن موسیقی آن هم در وجوه سالم و سرگرم کننده‌اش می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. کنسرت‌هایی که تعدادی از تهیه کنندگان فعال در آن با نگرانی زیادی برای آن اقدام می‌کنند.
انتقاد تند و تیز آقای تهیه کننده به نحوه صدور مجوزها
میلاد ماهان راد تهیه کننده‌ای که طی سال‌های اخیر با خوانندگانی چون رضا صادقی، سهراب پاکزاد، علی یاسینی، آصف آریا فعالیت می‌کند، با ارائه نقطه نظرات انتقاد آمیز خود پیرامون رویه جدید دفتر موسیقی وزارت ارشاد برای صدور مجوزها به خبرنگار مهر گفت: ماجرایی که این روزها درگیر آن هستیم دربرگیرنده نکات فراوانی است که شرایط خوبی برای ما فراهم نکرده است. فقط می‌توانم بگویم: «صدای دهل از دور میلاد ماهان راد تهیه کننده: ای کاش آماری از اقتصاد ورشکسته صنعت موسیقی و ناچیز بودن آن داده می‌شد تا خیلی‌ها متوجه می‌شدند که تمامی صنعت موسیقی به اندازه سرمایه و اقتصاد حتی یک شرکت درجه دهم فولاد و نفت در ایران نیست خوش است.» خسته شدیم از بس حمایت کردیم، تعامل کردیم یا کم کم گلایه کردیم دور هم نشستیم اما انگار قرار نیست هیچ اتفاقی بیفتد. مگر می‌شود عالی‌ترین مقام فرهنگ کشور صحبت از رونق موسیقی کند در حالی که موسیقی پاپ از رمق افتاده، شورای شعر و ترانه اینچنین سخت‌گیری‌های خود را افزایش داده است. خسته شدیم از بس ترانه و شعر فرستادیم، وعده شنیدیم اما جز رد شدن همه کارها پاسخی نشنیدیم. صحبت من با آقایان این است که کدام شاخص‌ها رو گفتید و نشنیدیم، کدام نشست را شورای ترانه و شعر گذاشت و تعامل نکردیم. اخیراً مسئول محترمی در حوزه موسیقی فرمودند موسیقی بودجه نمی‌خواهد چون درآمدزاست. مگر پتروشیمی، فولاد و مواردی از این دست درآمدزا نیستند!؟ آیا زیرساخت‌های فرهنگی اعم از آموزش تا سالن و تجهیزات نیاز به سرمایه گذاری ندارند؟ اصلاً کدام سالن جدید موسیقی جدیداً ساخته شده است؟ از کدام اقتصاد در این حوزه حرف زد و دقیقاً اینجاست که باید گفت: «متاسفانه باید گفت صدای دهل از دور خوش است.»
وی افزود: ای کاش آماری از اقتصاد ورشکسته صنعت موسیقی و ناچیز بودن آن داده می‌شد تا خیلی‌ها متوجه می‌شدند که تمامی صنعت موسیقی به اندازه سرمایه و اقتصاد حتی یک شرکت درجه دهم فولاد و نفت در ایران نیست. اصلاً مگر می‌شود جریان زاینده تولید آثار جدید را قطع کرد، باریکه آن را خشکاند و صحبت از رونق موسیقی کرد؟ و ای کاش نام موسیقی پاپ، موسیقی مردمی نبود و این گونه زمین گیر نمی‌شد. ای کاش آقای وزیر برای یک بار هم شده صحبت‌های مسئول محترم موسیقی زیرمجموعه خود را به دقت می‌شنید و می‌خواند که ببیند آیا کلام ایشان در عمل تحقق یافته است یا خیر؟ گویی کم کم باید از این صنعت رخت بست و رفت، به صنعتی که شاید از صدر تا ذیل مدیرانش در حمایت همراه و همنوا با یارانشان باشند و به قول شاعر: این بانگ‌ها از پیش و پس، بانگ رحیل است و جرس.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد و یک توضیح درباره اختلاف‌نظرها
محمد اله یاری مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرده است: در چهار ماه ابتدایی سال جاری به دلیل تغییر سامانه دفتر موسیقی از سامانه قدیم به سامانه جدید، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد: مطمئن باشید شوراهای کارشناسی در همه ادارات، هم وظیفه اجرای قوانین و نظارت را بر عهده داشته و هم کمک به صاحبان و خالقان آثار برای انتشار آثارشان و بهره‌مندی علاقمندان از آنها را مد نظر قرار داده است فرایند کارها با سرعت کمتری پیش رفت، گرچه متوقف نشد. سامانه جدید قابلیت‌های بیشتری دارد و مخاطبان را از آمد و شدهای حضوری بی‌نیاز خواهد کرد. این سامانه چند مرحله دارد و در فاز نهایی خدماتش گسترده‌تر خواهد بود. طراحی، راه اندازی و پشتیبانی از این سامانه توسط مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارتخانه صورت می‌پذیرد. از دهه سوم تیرماه تا الان مجدد امور ذی‌نفعان به‌صورت سامانه‌ای انجام شده است و تا حد زیادی به سرعت امور کمک نموده است.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر آنچه موجب انتقاد برخی از تهیه‌کنندگان و فعالان حوزه موسیقی در حوزه صدور مجوز محتوایی تک‌آهنگ‌ها شده است، اظهار کرد: شورای شعر، ترانه و کلام و نیز شورای موسیقی در حال انجام کارشناسی تمام وقت هستند برای اینکه آثار هنرمندان در زمان کمتری در اختیار مخاطبان قرار گیرد. در مواردی نیز که اختلاف‌نظری بین رأی کارشناسی شورا و صاحب اثر وجود داشته باشد، جلسات گفتگو و تبیین و اقناع برگزار می‌شود که راهگشا است.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش پایانی صحبت‌های خود توضیح داد: مطمئن باشید شوراهای کارشناسی در همه ادارات، هم وظیفه اجرای قوانین و نظارت را بر عهده داشته و هم کمک به صاحبان و خالقان آثار برای انتشار آثارشان و بهره‌مندی علاقمندان از آنها را مد نظر قرار داده است. ضمن اینکه علیرغم مسائل سامانه‌ای ابتدای سال، در چهار ماه ابتدایی سال با همت تهیه‌کنندگان و همکاری دفتر موسیقی، بیشترین تعداد اجرای صحنه‌ای موسیقی در سال‌های اخیر در تهران برگزار شده است.
به هر ترتیب روایت نحوه صدور مجوز برای تک آهنگ‌ها که به لحاظ کمی دربرگیرنده کاهش محسوسی است، می‌تواند در ابعاد مختلف مورد توجه قرار گیرد. شرایطی که اگرچه در این گزاره رسانه‌ای فقط بخش‌های محدودی از آن مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته اما بهتر است با توجه به نزدیکی فصل جدید کنسرت‌ها اقدام عاجل تری هم برای سهولت در صدور مجوزها و البته کاهش سخت گیری ها در حوزه صدور مجوز برای ترانه و هم برنامه‌ریزی مناسب‌تر و دقیقی تری برای ارتقا سطح کیفی کنسرت‌ها و آثار محتوایی ارائه شده به ویژه در حوزه موسیقی پاپ صورت پذیرد که در این بین هم مخاطبان با محتوای جدیدی از خوانندگان مورد علاقه خود روبه رو شوند و هم تهیه کنندگان حوزه موسیقی دغدغه کمتری برای بازگشت سرمایه‌هایشان پیرامون حوزه موسیقی به ویژه موسیقی سرگرم کننده در چارچوب قوانین موجود باشند.
فضایی که قطعاً رعایت قوانین مرتبط با حوزه نظارت و ممیزی و تعامل دو طرفه میان کارشناسان این حوزه در دفتر موسیقی وزارت ارشاد با تهیه کنندگان و خوانندگان و ترانه سرایان می‌تواند یکی از ارکان مهم بازگشت آرامش باشد.