خبرگزاری مهر، گروه استانها-مریم شریفی: کشاورزی حفاظتی به مجموع اقدامات مدیریتی کشاورزی اطلاق می‌شود که هدف آن حفاظت خاک، آب و گیاه از انواع تخریب‌ها و آلودگی‌ها است.
تخریب ساختمان خاک و کاهش نفوذ آب، کاهش ظرفیت نگهداری رطوبت، متراکم شدن خاک و کاهش نفوذ ریشه و قدرت خاک در نگهداری عناصر غذایی و تغذیه گیاه، تنها بخشی عواقبی بوده که با مدیریت اشتباه، گریبان خاک‌های کشاورزی ما را گرفته است.
یکی کشاورز از روستای چهارده از توابع شهرستان کردکوی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: به مدت ۶ سال است که محصولات خود را با اصول «کشاورزی حفاظتی» در مزرعه کشت می‌کنم.
حسینعلی کشیری افزود: طی این مدت که گندم، کلزا، پنبه و ذرت را به روش حفاظتی کشت کرده‌ام از نتیجه آن رضایت کامل دارم.
کاهش ۷۰ درصدی هزینه‌های کشت
وی ادامه داد: در روش کشاورزی حفاظتی، عملکرد تولید محصول در سال نخست که هنوز تجربه کافی نداشتم کمی کاهش پیدا کرد ولی در همان سال هم هزینه‌های کشت به شدت کم شد به طوری که تا ۷۰ درصد در هزینه‌ها صرفه جویی داشتم.
کشاورز گلستانی بیان کرد: در سال سوم و چهارم موفق شدم عملکرد محصولات کشاورزی را در روش کشت حفاظتی به میزان بالاتر از روش سنتی برسانم.
کشیری گفت: هرساله مقداری از اراضی کشاورزی را به عنوان شاهد به روش سنتی کشت می‌کنم تا بتوانم میزان عملکرد را در دو روش حفاظتی و سنتی با هم مقایسه کنم.
افزایش عملکرد ۱.۲ تن گندم و ۱.۵ تن سویا در هر هکتار
وی ادامه داد: امسال در اراضی که به روش حفاظتی کشت کردم، عملکرد گندم در هر هکتار به میزان ۱.۲۰۰ کیلوگرم و سویا ۱.۵ تن در هکتار افزایش داشت.
کشاورز گلستانی اضافه کرد: عملکرد سویا در اراضی منطقه بین یک تا سه تن است و علی رغم خشکسالی‌های اخیر در سال گذشته موفق شدم سه تن و ۹۰۰ کیلوگرم در هر هکتار سویا برداشت کنم و امسال هم مزارع من در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
کشیری با بیان اینکه میزان مصرف آب و سموم کشاورزی و سموم در روش حفاظتی ۵۰ درصد کاهش می‌یابد، گفت: در کشاورزی مخصوصاً در کشت تابستانه زمان برای کشاورزان بسیار اهمیت دارد و در کشت حفاظتی می‌توانیم بلافاصله پس از برداشت محصول در کمترین زمان بدون نیاز به شخم و دیسک با کارنده های مستقیم محصول بعدی را کشت کنیم.
وی گفت: هزینه‌های شخم، دیسک و نیاز به کود و سم در کشت حفاظتی بسیار کمتر است
کشاورز گلستانی تصریح کرد: مقدار کربن موجود در اراضی کشاورزی من زیر یک بود ولی هم اکنون پس از چند سال کشت به روش حفاظتی، میزان کربن موجود در خاک من به عدد دو رسیده است و این مسأله در آزمایش خاک اراضی به وسیله کارشناسان مشخص شد.
پایداری تولید با روش حفاظتی
یک پژوهشگر آب و خاک هم به خبرنگار مهر گفت: روش‌های کشاورزی حفاظتی می‌تواند موجب ایجاد کارایی در مواد اولیه، افزایش درآمد از مزرعه، بهبود شرایط پایدار تولید محصول و موجب حفظ و بازسازی مجدد خاک، تنوع زیستی و منابع زیربنایی طبیعی شود.
محمد اسماعیل اسدی افزود: کشاورزی حفاظتی بر پایه افزایش فرآیندهای زیستی طبیعی در سطح بیرونی و زیرین خاک عمل می‌کند. در این روش اعمال مکانیکی روی خاک به حداقل کاهش یافته و استفاده از نهاده‌هایی مانند انواع کودهای شیمیایی به حداقل می‌رسد، به گونه‌ای که باعث تخریب فرآیند زیستی نشود.
وی گفت: کشاورزی حفاظتی بر مبنای فعال‌سازی بیولوژیکی، اصلاح فیزیکی و بهبود خصوصیات شیمیایی خاک استوار بوده و سعی دارد با حفاظت و بهبود همه خصوصیات خاک، کارکرد بسیاری از عملیات مکانیکی وقت‌گیر و پرهزینه را به عهده خاک واگذار کند و در نهایت قسمتی یا تمام شخم مکانیکی را به شخم بیولوژیکی تغییر دهد.
اسدی تصریح کرد: شیوه‌های سنتی آماده‌سازی خاک با تکیه بر گاوآهن‌های برگردان دار و دیسک‌های سنگین نه تنها موجب افزایش فرسایش خاک و تخریب ساختار طبیعی آن شده بلکه باعث کاهش ماده آلی خاک، تبخیر رطوبت خاک و از دست رفتن رطوبت خاک، از بین رفتن ریز جانداران خاک، افزایش گازهای گلخانه‌ای، تراکم خاک و غیره می‌شود.
هر چقدر شدت و عمق عملیات خاک‌ورزی مثل شخم و دیسک عمیق‌تر باشد به همان نسبت مواد آلی خام بیشتر از بین می‌رود پژوهشگر آب و خاک اضافه کرد: کشاورزی حفاظتی دانش و ابزار لازم را به وجود آورده و کشاورزان را قادر می‌سازد تا ضمن حفظ منابع پایه تولید مثل آب و خاک هزینه‌های تولید خود را کاهش داده و منافع اقتصادی چشمگیری را به دست آورند، در عین حال از محیط زیست محافظت کنند.
وی گفت: هر چه شدت و عمق عملیات خاک‌ورزی به ویژه استفاده از گاوآهن برگردان دار و دیسک‌های سنگین بیشتر باشد در نتیجه ماده آلی بیشتر در معرض اکسیژن هوا قرار گرفته و بیشتر و سریع‌تر تجزیه می‌شود. بنابراین زیر و رو نکردن خاک یا کمتر به هم زدن خاک برای حفاظت ماده آلی خاک از ضروریات فعالیت‌های کشاورزی در کل کشور است.
ماده آلی ۱۶.۶۱ درصد خاک کشور کمتر از یک درصد است
اسدی بیان کرد: مطالعه وضعیت ماده آلی خاک در کشور نشان از بحرانی بودن وضعیت خاک داشته و طی بررسی‌های به عمل آمده مشخص شده است که ۱۶.۶۱ درصد خاک‌های کشور زیر یک درصد مواد آلی دارند.
کشاورزی حفاظتی در ۲۷۰ هزار هکتار از اراضی گلستان
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: کشاورزی حفاظتی نشأت گرفته از طبیعت بوده و از کم خاک‌ورزی، حفظ بقایای گیاهی و تناوب کشت تشکیل شده است.
محمدرضا عباسی با بیان اینکه رعایت اصول کشت حفاظتی باعث می‌شود خاک ما جوان شده و تولید پایداری داشته باشیم، گفت: کشاورزی حفاظتی باعث صرفه‌جویی ۴۰ درصدی در مصرف سوخت شده به طوری که آبیاری مزارع در کشت تابستانه و بهاره را حداقل دو نوبت کاهش می‌دهد.
وی ادامه داد: نگه داشتن حداقل ۳۰ درصد بقایای گیاه حکم عایق برای خاک را دارد و تبخیر رطوبت خاک را ۲۰ درصد کمتر می‌کند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان توضیح داد: وقتی دو نوبت آبیاری در مزارع کاهش یابد علاوه بر صرفه‌جویی در آب در مصرف سوخت و نیروی کار هم صرفه‌جویی می‌شود.
عباسی، فعال شدن کرم‌های خاکی را یکی از مزایای کشاورزی حفاظتی دانست و افزود: فعالیت کرم‌های خاکی نشان‌دهنده این است که خاک، حیات سالمی دارد و این کرم‌ها باعث شخم بیولوژیک خاک شده و با ایجاد تونل و حفره در دل خاک قدرت نفوذپذیری خاک را افزایش داده و باعث تقویت خاک دانه‌ها می‌شود.
وی ادامه داد: استان گلستان ۶۳۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی دارد که در سطح ۲۷۰ هزار هکتار از اراضی آن کشاورزی به روش حفاظتی انجام می‌شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان بیان کرد: افزایش سطح کشاورزی حفاظتی در استان نیازمند فرهنگ‌سازی است و علاوه بر آن باید تجهیزات مورد نیاز کشاورزان هم فراهم شود.
عباسی ادامه داد: در سال‌های اخیر تجهیزات کشت بی خاک‌ورزی یا مستقیم از خارج از کشور وارد و مهندسی معکوس شده و در درون کشور ساخته شده است و کشاورزان می‌توانند آن را خریداری کرده و از آن استفاده کنند.
وی اضافه کرد: برای خرید تجهیزات کشت مستقیم جهاد کشاورزی تسهیلات چهار درصد با بازپرداخت پنج ساله در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد و همچنین کمک بلاعوض در اختیار کشاورزان پیشرو و رانندگان حرفه‌ای برای خرید تجهیزات قرار داده می‌شود.
به گزارش خبرنگار مهر، با توجه به خشکسالی‌های اخیر و کاهش شدید آب‌های زیرزمینی کشاورزی حفاظتی امروز یک انتخاب هوشمندانه نیست بلکه یک ضرورت اجتناب ناپذیر است و با راه‌کارهایی که ارائه می‌دهد، شرایط خروج خاک از این اوضاع بحرانی را مساعد کرده و سبب بهبود کیفیت خاک می‌شود.