خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ همواره با شروع سال تحصیلی موضوع جاماندگان از تحصیل و لزوم آموزش کودکان اتباع در کشور مطرح می‌شود. بر اساس گزارش‌ها طی سالیان اخیر آمار جاماندگان از تحصیل همواره روندی کاهشی داشته است. اما این روند در دو سال اخیر روندی افزایشی شده است. شیوع ویروس کرونا و غیرحضوری شدن آموزش مدارس در کنار تحولات سیاسی در کشور همسایه افغانستان و هجوم آوارگان افغانستانی موجب شد تا در دو سال اخیر تعداد جاماندگان از تحصیل افزایش یابد.
به همین دلیل آموزش کودکان جامانده از تحصیل در مناطق محروم و یا کمتر برخوردار و ثبت نام همه کودکان اتباع از اولویت‌های وزارت آموزش و پرورش است.
یوسف نوری وزیر آموزش و پرورش در جمعه یک مهرماه در برنامه صف اول شبکه خبر در خصوص تعداد کودکان اتباع گفت: پیش‌بینی می‌شود که تعداد دانش‌آموزان اتباع حدود ۵۶۰ هزار نفر است اما اتباع جدید که سال گذشته به دلیل وضعیت کشور همسایه وارد ایران شده‌اند و به نوعی یک جمعیت جهشی هستند؛ تخمین زده می‌شود حدود ۳۰۰ هزار نفر از این افراد دانش‌آموز باشند. البته این افراد وارد مناطق پرتراکم ما شده‌اند که ارائه خدمات در این نقاط، مقداری برای ما مشکل است.
حضور کودکان اتباع در مناطق پرتراکم کشور موجب شده است تا آنان از تحصیل بازبمانند زیرا مدارس عادی اطراف آنان ظرفیت محدودی داشته و عمدتاً ظرفیت آنان از قبل تکمیل شده است.
شروع سال تحصیلی و عدم ثبت نام بسیاری از کودکان کار یا کودکان اتباع در مدارس کشور بار دیگر اهمیت سازمان‌های مردم نهاد و خیرین در امر مدرسه سازی و مدرسه گردانی را برای ما یادآوری می‌کند.
به همین مناسبت جمعی از فعالان اجتماعی در حوزه آموزش کودکان کار و کودکان اتباع با حضور در مدرسه کودکان کار ارفک ضمن گرامیداشت سال تحصیلی جدید بر پوشش حداکثری آموزش برای تمام کودکان جامانده از تحصیل تاکید کردند. ارفک (انجمن روشنگران فردای کودک) یکی از همین سازمان‌های مردم نهاد است که از سوی وزارت کشور به صورت اختصاصی در امر آموزش کودکان کار و کودکان اتباع فعالیت دارد.
بخشی از کودکان بازمانده از تحصیل به دلیل بزهکاری و روی آوردن به اقدامات غیرقانونی، تحصیل را رها می‌کنند
محسنی عضو هیئت مدیره انجمن حمایت از کودکان کار در خصوص کودکان محروم از تحصیل گفت: بسیاری از کودکان کار و کودکان اتباعی که هویت آنان به تأیید مراجع مربوطه قرار گرفته است؛ به دلیل عدم وجود ظرفیت ثبت نام نمی‌شوند.
وی در خصوص دلایل محرومیت کودکان از تحصیل گفت: برخی از خانواده‌های افغان از مشکلات حقوقی رنج می‌برند یا پرونده‌ای در محاکم قضائی دارند. متأسفانه بخش دیگری از کودکان بازمانده از تحصیل به دلیل بزهکاری و روی آوردن به اقدامات غیرقانونی، تحصیل را رها می‌کنند. دلیل سوم هم کودکانی است که در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند.
عضو هیئت مدیره انجمن حمایت از کودکان کار تاکید کرد: بهره کشی ظالمانه توسط خانواده یا کارفرما به محرومیت کودکان از تحصیل منجر می‌شود. ما واقعاً دستمان بسته است؛ نه می‌توانیم کودک را از یک خانواده ظالم برای همیشه رها کنیم و نه کودکی را که نیازمند کار است از محیط کار نامناسب خارج کنیم.
عدالت آموزشی نیازمند زدودن گونه‌های تبعیض است و آموزش برای همه گروه‌ها خصوصاً اقشار آسیب پذیر نباید تبعیض آمیز باشد. کودکی که از ابتدا نا برابری را حس کند در بزرگسالی بازتاب خشم و گریز از قانون خواهد داشت. نگاه جبرانی و تأمینی باید در اولویت نظام بودجه‌ای و حکمرانی باشد تا به جای هزینه آموزش و پرورش با تاوانی گزاف تر در زندان، سرانه هنگفت ندهیم. کودکی که می‌تواند در بزرگسالی به فردی موفق برای جامعه خویش تبدیل شود نباید با عدم توجه به فردی بزهکار تبدیل شود.
جعفر کوشا رئیس اتحادیه کانون‌های وکلای دادگستری کشور با بیان اینکه جای کودک در کارگاه و سر چهارراه نیست اظهار داشت: کودک باید کودکی کند و غبار فقر در چهره او آغاز انحراف از وضعیت شایسته اجتماعی است. نظام حمایتی ما باید قوی‌تر عمل کند و با استفاده حداکثری از توان فعالان مدنی و داوطلب نگذاریم هیچ استعداد و ظرفیت کودکانه‌ای محروم از کودکی و بازمانده از تحصیل شود.
وی از کانون‌های وکلای سراسر کشور خواست با مدارس ارتباط وسیع‌تری داشته باشند و خدمات حمایتی و مشورتی ارائه نمایند. خصوصاً در خصوص اتباع و حق بر هویت کودک یا موارد خشونت علیه کودکان با مسئولیت اجتماعی و رسالت حرفه‌ای به صورت جدی پیگیری نمایند و گزارش‌ها و توصیه‌های خود را با مسئولان در میان بگذارند.
مصطفی بینا کاشانی هم که یکی از خیرین در حوزه آموزش کودکان است؛ با بیان اینکه کودکان ترخیص شده از مراکز بهزیستی به علت عدم توجه جدی به آموزش به بزهکاری روی آوردند؛ گفت: اگر کودکان آسیب دیده از معضلات اجتماعی بدون آموزش وارد جامعه شوند؛ در حقیقت بدون آمادگی به جامعه پرت می‌شوند و به طور ناخودآگاه باز هم با آسیب‌های جدیدی برخورد می‌کنند.
برای کودکانی که فاقد مدارک هویتی هستند، تحت هیچ شرایطی نمی‌توان موجبات تحصیل آنان فراهم شود
دانش آموزان برای تحصیل نیازمند مدارک هویتی هستند؛ یکی از مواردی که زیاد با آن مواجه می‌شویم کودکانی است که پدری افغانستانی و مادری ایرانی دارند اما به این دلیل که پدر افغان آنها فوت کرده است؛ فاقد مدارک هویتی هستند و این کودکان تحت هیچ شرایطی نمی‌توان موجبات تحصیل آنان فراهم شود.
طاهره پژوهش مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان با بیان اینکه طبق قانون باید به کودکان با پدری افغانستانی و مادری ایرانی شناسنامه داده شود؛ گفت: مهم‌ترین قدم در تحقق تحصیل کودکان بازمانده از تحصیل شناسنامه دار کردن آنان است. به رسمیت شناخته شدن کودک برای هر خدمتی نیازمند مدرک هویتی است. حتی کودک کاری که مشغول به کار است اگر مدرک هویتی نداشته باشد حقوقش هم پایمال می‌شود.
مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان گفت: کودکان افغانستانی که در دهه ۸۰ با آنها مواجه بودیم کودکانی بودند که از ظلم طالبان، در ایران هم تحصیل و هم کار کردند. کودکانی که در دهه ۹۰ با آنها مواجه بودیم؛ کودکانی هستند که فقط به دلیل اقتصادی وارد ایران شدند. این کودکان اگر وضعشان هم خوب شود درس نمی‌خوانند و فقط سرپرست دیگر کودکان هستند. به همین خاطر ما فقط در حال تلاش هستیم تا نشان دهیم مدارس علمی کودکان کار چیست و سواد آموزی تا چه حد برای آنها ضرورت دارد.
علی صداقتی خیاط ملقب به «عمو خیاط» که یکی دیگر از فعالان حوزه آموزش کودکان کار است؛ با بیان اینکه الگوی نمره ندادن به صورت عددی در کارنامه مدت‌هاست منسوخ شده است؛ گفت: زبان فارسی خیلی شیرین است. شاید آموزش درس‌های دیگر کمی سخت باشد اما خواندن و نوشتن به دلیل توانایی زبان شیرین فارسی برای کودکان سخت نیست.
وی به شیوه‌های آموزش زبان فارسی به کودکان اشاره کرد و گفت: زبان فارسی شیرین‌ترین برای نگارش است؛ می‌توانیم دو ساله جشن سوادآموزی کل کودکان کشور را برگزار کنیم. این امر به دلیل شیرینی و ادبیات غنی زبان فارسی کاملاً ممکن است.
نیروی ارزان کودکان کار، مهاجرت بیش از حد اتباع افغانستانی و مشکلات اقتصادی در سال‌های اخیر موجب افزایش کودکان بازمانده از تحصیل شده است در حالی که به همین نسبت متأسفانه ظرفیت لازم برای آموزش این کودکان در بدنه نظام آموزشی کشور دیده نشده است.
تحصیل رایگان برای کودکان کار بیش از هر چیز به ایجاد شرایط کمک معیشتی برای این کودکان نیازمند است. کودکی که سبد خانواده‌اش خالی باشد قادر نیست تنها با شهریه رایگان به درس خواندن مشتاق شود. در ابتدای هر سال تحصیل همه مسئولان بر اهمیت تحصیل رایگان کودکان اشاره می‌کنند اما باز هم سال تحصیلی تمام می‌شود و عده زیادی از کودکان کار باز هم از تحصیل محروم می‌مانند.