خبرگزاری مهر- گروه دین و اندیشه- عصمت علی آبادی: گزینش رسولان خدا از میان انسان‌ها از آن روست که بتوانند سرمشق برای امتها باشند, چرا که مهمترین و مؤثرترین بخش تبلیغ و دعوت پیامبران, دعوت‌های عملی آنهاست. برای دستیابی به الگوی عصری از زندگی پیامبر, بایسته است نخست به بررسی شخصیت آن بزرگ‌شخصیت تاریخ بپردازیم و رفتار ایشان را مورد مطالعه قرار دهیم و آن گاه با بازسازی رفتارهای پیامبر, خود و دیگران بدان سو رهنمون شویم.پیامبر (ص) برای گسترش اسلام و هدایت مردم چنان مصمم بود که تمام هستی خویش را در این راه به کار گرفت. پیامبر (ص) با بیان فصیح، نرم خویی و مهربانی دل‌ها را مجذوب خود کرد. آن حضرت، مردم را با آگاهی و منطق و در محیطی کاملاً آزاد و بدون اجبار و اکراه، به اسلام دعوت می‌کرد و مردم نیز دسته دسته به او ایمان می‌آوردند. ایشان معتقد بودند که اگر اسلام در محیطی آرام و آزاد به مردم عرضه شود، بی شک منطق اسلام تأثیر خود را بر روی دل‌های آگاه خواهد گذاشت.
بر همین اساس برای بررسی نقش پیامبر (ص) بر گسترش اسلام با حجت الاسلام یاوری استاد حوزه و دانشگاه به گفتگو پرداختیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
حجت الاسلام یاوری استاد حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه در خصوص بررسی تأثیر پیامبر اعظم (ص) بر گسترش اسلام از زوایای مختلفی می‌توان بحث کرد اظهار داشت: بی‌تردید یکی از نکاتی که در گسترش اسلام و دعوت مردم تأثیر فراوانی داشت نحوه رفتار و برخورد پیامبر (ص) با مردم بود. در باب نحوه رفتار رسول خدا (ص) با مردم چند نکته حائز اهمیت است؛ اولین نکته این است که پیامبر رحمت (ص) مبتنی بر کلام وحی و دستورات خداوند با مردم رفتار می‌کرد. در حقیقت نوع برخورد و رفتار آن حضرت خواسته خداوند است. خداوند متعال در آیات قرآن کریم به صراحت تمام به پیامبرش می‌فرماید: «فبما رحمه من الله لنت لهم و لو کنت فضا غلیظ القلب لنفضوا من حولک»، به رحمت و اراده الهی است که تو با مردم لین، نرم‌خو و مهربان باشی، که اگر قلب تو نسبت به آنان مهربان نبود از اطرافت پراکنده می‌شدند.
وی افزود: دومین نکته در نحوه رفتار پیامبر (ص) با مردم این است که رسول خدا باید این شیوه رفتاری را به عنوان یک عبادت و فعل عبادی ارزشمند بدانند و صرفاً به عنوان یک ابزار تبلیغاتی به آن نگاه نکنند. ماجرای زیبایی که از امیرالمومنین (ع) نقل شده است به روشنی گویای این مطلب است. روزی امیرالمومنین (ع) در مسیر بازگشت به کوفه بودند که با یک غیرمسلمان همراه شدند وقتی که به ورودی کوفه رسیدند فرد غیرمسلمان گفت من به سمت شام می‌روم و امیرالمومنین (ع) فرمودند من به سمت کوفه می‌روم در دروازه ورودی شهر امیرالمومنین (ع) مقداری آن فرد غیر مسلمان را همراهی کردند آن شخص عرض کرد مگر شما به کوفه نمی‌رفتید پس چرا همراه من آمدید امیرالمومنین (ع) فرمودند ما از رسول خدا (ص) یاد گرفتیم وقتی با کسی هم مسیر شدیم آنجایی که خواستیم از هم جدا بشویم مقداری او را همراهی و مشایعت کنیم، این از رفتارهای پیامبر ما است. امیرالمومنین (ع) از آن جهت که این فعل پسندیده را بارها از پیامبر (ص) دیده بودند فرمودند این رفتار پیامبر ما است.
انسان‌ها وقتی در مقابل یک شخصیت درستکار آن هم در اوج درستکاری و صداقت قرار می‌گیرند ناخواسته از او تأثیر خواهند گرفت. به همین دلیل است که قرآن کریم درباره پیامبر (ص) می‌فرماید: «لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه» ما در رسول خدا برای شما الگوی نیکویی قرار دادیم، رفتار پیامبر (ص) باید برای همه امتها و ملت‌ها الگوی حسنه باشد
یاوری ادامه داد: پیامبر اکرم (ص) نه برای ریا و نه حتی برای اینکه کسی را به اسلام علاقمند کند اینگونه رفتار می‌کردند بلکه ذات ایشان بر این مدار شکل گرفته است که رفتارهای پسندیده انجام بدهند. پیامبر (ص) این رفتارها را به قصد تقرب انجام می‌دادند و خداوند چنین رفتارهایی را به پیامبر آموزش و تعلیم کرده و اراده کرده است فرهنگ مردم بر مدار رفتارهای الهی استوار باشد. از همان روز اولی که خداوند پیامبر رحمت را خلق کرد به ایشان آموزش داد که چگونه باید با مردم رفتار کند به همین خاطر است که قبل از رسالت نیز پیامبر (ص) به راستگویی، درستکاری، امانت‌داری و صفاتی از این دست در میان مردم مشهور و معروف بودند.
وی ادامه داد: مردم نیز به دلیل اینکه رفتارهای پسندیده با ذات، طبیعت و فطرت انسانی سازگاری دارد، رفتار پیامبر (ص) را بسیار می‌پسندیدند. بر اساس گزارش‌های تاریخی متعدد همه مردم به پیامبر (ص) اعتماد داشتند حتی مشرکان نیز به پیامبر اکرم اعتماد کامل داشتند. خلق پسندیده تأثیرات بسیار شگرفتی بر روح و روان انسان‌ها دارد. انسان‌ها وقتی در مقابل یک شخصیت درستکار آن هم در اوج درستکاری و صداقت قرار می‌گیرند ناخواسته از او تأثیر خواهند گرفت. به همین دلیل است که قرآن کریم درباره پیامبر (ص) می‌فرماید: «لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه» ما در رسول خدا برای شما الگوی نیکویی قرار دادیم، رفتار پیامبر (ص) باید برای همه امتها و ملت‌ها الگوی حسنه باشد.
اخلاق و رفتار پسندیده باید منطبق با عقلانیت و حکم الهی باشد
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: اخلاق و رفتار پسندیده باید منطبق با عقلانیت و حکم الهی باشد. پیامبر (ص) در جامعه‌ای زندگی می‌کرد که اخلاق و رفتار مردم بر اساس جهل و خرافات بنا شده بود، رفتارهای خلاف شرع و عقل انجام می‌دادند، رفتارهای خشن و ناپسندی که حتی خودشان هم قبول داشتند جاهلانه است. پیامبر اکرم (ص) در آن دوره از زمان به امر و اراده الهی مأمور هدایت و اصلاح چنین مردمی می‌شود. رفتارهای مبتنی بر عقلانیت پیامبر اعظم (ص) تاثیرات عمیقی در مردم داشت. خداوند متعال در قرآن خطاب به رسول اکرم (ص) می‌فرماید: «فاعف عنهم واستغفر لهم و شاورهم فی الامر فاذا عظمت فتوکل علی الله» ایشان را ببخش، برای آنها دعا و استغفار کن، سعی کن در کارها آنها را مورد مشورت قرار بدهی، اگر مشورتی هم به تو دادند نگران نباش آن تصمیمی که گرفتی به خدا توکل کن و همان را انجام بده. خداوند متعال به زیبایی و روشنی رفتارهای پسندیده را به رسول خود می‌آموزد و پیامبر نیز دقیقاً به این آیات الهی عمل می‌کند.
وی افزود: همراهی و مشایعت و توجه و عنایت به مردم با اخلاق حسنه امری بسیار جدی و ضروری است. پیامبر اکرم (ص) با این سیره و روشی که داشتند تأثیرات شگرفی بر قلب‌های مردم گذاشتند به گونه‌ای که عموم مردم در مکه و مدینه شیفته آن حضرت می‌شدند. در دورانی که پیامبر (ص) در مدینه حضور پیدا می‌کنند، مردم مدینه مطالب بسیاری درباره حسن خلق پیامبر شنیده بودند که همه آنها را به چشم خود دیدند، به اصطلاح می‌گویند مدینه با رفتارهای نیک پیامبر (ص) فتح شد. در مدینه مردم اعم از مشرک و غیرمشرک و یهودی وقتی می‌بینند پیامبر خلاف عقل و مروت سخن نمی‌گوید با آن حضرت عهد و پیمان می‌بندند که از جان و مال پیامبر همانند جان و مال خودشان حمایت کنند. در مکه نیز پیامبر (ص) با کسی وارد جنگ و اجبار نشد اما عده بسیار زیادی دور ایشان جمع شدند. پیامبر (ص) در مکه و مدینه و هر سرزمینی که قدم می‌گداشتند با رفتارهای پسندیده خود مردم مجذوب خود می‌کردند و همواره بخشی از تعالیم و آموزه‌های آن حضرت پیرامون سبک زندگی اسلامی، آداب مسلمانی و رفتارهای پسندیده مردم با یکدیگر بوده است.
یاوری با اشاره به روایتی بیان کرد: امام صادق (ع) می‌فرمایند: پیامبر در میان امت خویش امانت‌دار، راستگو و درستکار بود اگر نخ و سوزنی را به ایشان به امانت می‌سپردند از آن مراقبت می‌کرد و به صاحبش برمی‌گرداند. طبیعی است که این صفات ویژه و استثنایی پیامبر مردم را جذب می‌کرد. پیامبر (ص) همواره حامی مظلومان بودند و اگر متوجه می‌شدند به کسی ظلمی شده است سعی می‌کردند حق مظلوم را از ظالم بگیرند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: موارد بسیار زیادی نقل شده است که پیامبر (ص) در امور مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همواره توجه و عنایت جدی به رعایت اخلاقیات داشتند. به دلیل همین ویژگی‌های ممتاز اخلاقی پیامبر بود که بسیاری از افراد از سرزمین‌های دیگر دوست داشتند به مدینه مهاجرت کنند و همراه و هم کلام پیامبر بشوند. پیامبر (ص) در مدت حیات مبارکشان پنج شش جنگ بیشتر نداشتند اما متأسفانه آنقدر که از جنگ‌های پیامبر سخن گفته شده از بخش‌های دیگر زندگی ایشان گفته نشده است. زندگی پیامبر اکرم (ص) سرشار است از رفتارهای پسندیده، اخلاق حسنه و معنویت، اگر این زوایای زندگی پیامبر (ص) بیشتر بیان شود طبیعتاً انسان‌های آزاده و منصف از هر دین و مذهبی که باشند مجذوب و شیفته چنین شخصیتی خواهند شد.
وی افزود: با اینکه در دنیا تبلیغات وسیعی علیه اسلام شده است اما در همان جوامع آمریکا، اروپا و آفریقایی نیز جمعیت‌های بسیاری هستند که به اسلام تمایل و گرایش دارند. آنها کسانی هستند که با خلق عظیم پیامبر (ص) و عظمت رفتارهای منطقی آن حضرت آشنا شدند. پیامبر (ص) حتی در جنگ‌ها نیز ملاحظه اخلاق و مهربانی را داشتند و قوانین خاصی را در جنگ رعایت می‌کردند مانند اینکه درخت‌ها قطع نشود، به زن‌ها و بچه‌ها آسیبی نرسد و با اسرا با رأفت رفتار شود. می‌توان گفت یکی از مهمترین دلایلی که اسلام توانست در تمام دنیا منتشر شود و امت اسلامی در سراسر عالم شکل بگیرد خلق نیکوی پیامبر اعظم (ص) است.