خبرگزاری مهر- گروه استانها – ندا سپاهی: صنایع دستی اصفهان از اصیل‌ترین نمونه‌های هنری در میان تولیدات جهانی هنر و صنایع دستی به شمار می‌رود و تنوع بی‌نظیر صنایع و هنرهای دستی در ده‌ها رشته و صدها زیرشاخه، از این شهر مجموعه‌ای بی‌بدیل و کانونی معتبر برای هنرمندان و هنردوستان پدید آورده است. هنر در گوشه و کنار و در هر کوی و برزن این شهر جاریست. هر روز مجموعه بزرگی از صنایع دستی اصفهان شامل رشته‌های مختلف و متنوع، در بالاترین حد کیفی به دست هنرمندان این شهر خلق می‌شود.
یک سوم صنایع دستی جهان در استان اصفهان وجود دارد و در خاتم‌کاری، میناکاری، مُنبَت و قلم‌زنی روی انواع فلز شهرت جهانی دارد.
یونسکو در سال ۲۰۱۵ میلادی - شهریور ۱۳۹۴- شهر اصفهان را به دلیل وجود ابنیه تاریخی، گردشگاه‌های فراوان، مناظر بی‌نظیر و مجموعه هنرهای صنایع دستی آن، به‌عنوان شهر خلاق صنایع دستی جهان معرفی کرد و این دیار هنرپرور به دلیل جایگاه ارزشمندی که درحوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی داشته و دارد در همان سال از سوی شورای جهانی صنایع دستی به عنوان دومین شهر جهانی صنایع دستی پس از جیپور هند شناخته شد.
از ۲۹۹ رشته صنایع دستی ایران ۱۹۶ رشته هنر هنرمندان اصفهانی است و طبق آخرین آمار بیش از از ۶۸ هزار هنرمند در این خطه در عرصه صنایع دستی فعالیت می‌کنند که تاکنون حدود ۴۰ هزار نفر از آنها شناسنامه دار شدند. صنعتی اصیل و سبز که با ارزش افزوده بالا، محیط‌زیست را آلوده نمی‌کند.
با این حال، رکود با همه گیری کرونا و تحریم و مشکلات اقتصادی بر صنایع دستی اصفهان سایه انداخته و ورود دست سازهای چینی و پاکستانی به بازار کمر صنایع دستی اصیل ایرانی را شکسته است.
دوازدهم مهرماه سال جاری و در جریان برگزاری دوازدهمین نمایشگاه تخصصی صنایع دستی، گردشگری و هتلداری در اصفهان، علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خبر از تصویب طرح ایجاد گمرک تخصصی صنایع دستی در اصفهان داد.
به گفته ایزدی گمرک تخصصی صنایع دستی با هم اندیشی و برنامه ریزی مشترک بین این اداره کل، اتحادیه و فعالان صنایع دستی و اداره کل گمرک استان ایجاد می‌شود تا قوانین مشخصی برای صادر کنندگان صنایع دستی ارائه و از فعالان این عرصه حمایت کافی شود تا هنرمندان و تولیدکنندگان بهتر بتوانند تولیدات خود را در سطح خارج از کشور نیز عرضه کنند و مسائلی مانند تخفیف‌های مالیاتی، مشوق‌های صادراتی و بازگشت ارز حاصل از صادرات به‌عنوان تسهیلات برای صادرکنندگان صنایع دستی نیز مورد توجه قرار گیرد.
ارزیابان گمرک شناختی از صنایع دستی ندارند
در همین پیوند مجیدالدین تاج رئیس اتحادیه تولیدکنندگان صنایع دستی استان اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: راه اندازی گمرک تخصصی صنایع دستی اخیراً در میز صادرات صنایع دستی تصویب شد و با توجه به اینکه ۱۹۶ رشته صنایع دستی و دو سوم رشته‌های هنری کشور متعلق به اصفهان است این استان نسبت به سایر شهرستان‌ها در حوزه صنایع دستی سرآمد است می‌طلبد که ما در حوزه صادرات صنایع دستی نیز اقدامات مهم و تأثیر گذار داشته باشیم.
وی با بیان اینکه یکی از دغدغه‌های ما ناآشنایی ارزیاب‌های گمرک با حوزه صنایع دستی بوده، می‌افزاید: برای مثال به دلیل نبود شناخت و ناآگاهی ارزیابان گمرک، ورود و خروج برخی محصولات صنایع دستی با مشکل روبه روست.
تاج ادامه می‌دهد: برای مثال در حوزه صادرات فلز نقره، این یک قانون است که برای بیش از سه کیلوگرم نقره مجوز صادرات داده نمی‌شود. در نظر بگیرید اگر فردی بخواهد دو گلدان و یک شکلات خوری یا قندان نقره صادر کند وزن همین چهار قلم بیش از سه کیلوگرم می‌شود و این شرایط مشکلاتی را برای صادر کنندگان صنایع دستی ایجاد کرده است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان صنایع دستی اصفهان می‌افزاید: گمرک و اداره استاندارد برای تشخیص عیار نقره مجبور بودند که کالا را تخریب کنند؛ فرض کنید که یک گردبند نقره را فردی هدیه خریده و قصد دارد به خارج از کشور ببرد، این گردبند در گمرک باید عیار سنجی شود و برای عیارگیری باید قیچی شود؛ مسلماً وقتی تخریب شود برای مصرف کننده دیگر ارزشی ندارد. یا محصولات فیروزه کوبی را در نظر بگیرید که داخل آن سنگ فیروزه بکار می‌رود، ارزیابان گمرک باید بدانند چقدر ارزش دارد و جزو سنگ‌های گران‌قیمت در نظر نگیرند. برای مثال قیمت یک شکلات خوری فیروزه ممکن است یک میلیون تومان باشد اما به دلیل ناآشنایی، ارزیابان گمرکی آن را سنگ قیمتی محسوب می‌کنند و ممکن است از خروج کالا جلوگیری شود.
تاج خاطرنشان می‌کند: به دلیل وجود این مشکلات بر راه‌اندازی گمرک تخصصی صنایع دستی در اصفهان پای فشاری کردیم تا از این راه قوانین گمرکی در حوزه صنایع دستی تسهیل و صادرات آن به صورت هدفمند به کشورهای هدف اصفهان انجام شود زیرا به دلیل نبود شناخت و گمرک تخصصی در اصفهان، هنرمندان و تولیدکنندگان اصفهانی کالاهای خود را از طریق شهرهای تهران و زنجان و دیگر شهرها صادر می‌کردند که باز هم به دلیل نبود شناخت از حوزه صنایع دستی ممکن بود از خروج کالا جلوگیری شود.
وی با بیان اینکه مشکلات پستی گمرک از دیگر از چالش‌های فعالان حوزه صنایع دستی است، می‌افزاید: گمرک ارسال ۱۰ عدد محصول یک شکل را تجاری تلقی می‌کند و همین امر سبب می‌شود هزینه‌های ارسال کالا بسیار افزایش یابد که همین مسئله متأسفانه از صادرات صنایع دستی جلوگیری می‌کند.
قوانینی که دست و پای صنایع دستی را می‌بندد
تاج می‌افزاید: در بسیاری از کشورهای جهان دولت برای صادرات محصولات کمتر از ۱۰ عدد از طریق پُست سوبسید (یارانه) می‌دهد و حمایت می‌کند تا کالا را براحتی صادر کنند اما اگر فعال حوزه صنایع دستی ما امروز ۲ نمونه از یک محصول را ارسال کند و روز بعد نیز ۲ کالای دیگر، گمرک از او به عنوان فرد تجاری، هزینه گمرکی و پستی بسیار بالایی دریافت می‌کند و در یک مورد، اخیراً یکی از تولیدکنندگان صنایع دستی ما برای ارسال کالایی با ارزش حدود پنج میلیون تومان به کشور رومانی، ۱۳ میلیون تومان هزینه پستی پرداخت.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه یکی از دغدغه‌های ما نبود قوانین مناسب در حوزه صنایع دستی است، می‌گوید: قوانین موجود درخصوص صادرات و واردات صنایع دستی باید اصلاح و به‌روز شود، در دنیا با اصلاح قوانین به صادرات صنایع دستی کمک می‌کنند در حالی که قوانین قدیمی ما به مانند یک پابند برای تولید کنندگان و صادرکنندگان صنایع دستی ایران است.
وی اضافه می‌کند: دستکم لازم است در گمرک برای کسانی که به صورت خُرد در حوزه صادرات صنایع دستی فعالیت می‌کنند یا مسافرانی که محصولات صنایع دستی خریداری و ارسال می‌کنند، تمهیداتی در نظر گرفته شود که به راحتی بتوانند محصولات خود را بفروشند.
قانون پیمان سپاری ارزی پاشنه آشیل صادرات صنایع دستی
تاج، قانون «پیمان سپاری ارزی» را یکی از مشکلات اساسی صادرات صنایع دستی عنوان می‌کند و می‌گوید: این قانون صادر کنندگان را ملزم می‌کند ارز حاصل از صادرات کالای خود را به کشور بازگردانند؛ صادر کننده کالا موظف می‌شود که ارز به دست آمده از فروش کالا در خارج را در مدت معینی به کشور انتقال دهد و آن را طبق مقررات ارزی و نرخ تعیین شده از سوی بانک مرکزی به یکی از بانک‌های مجاز بفروشد و واریزنامه پیمان ارزی دریافت کند اما زمانیکه این روند انجام می‌شود دولت نیز باید در روند تولید محصولات صنایع دستی سوبسیدی (یارانه‌ای) را در اختیار تولید کننده قرار دهد و در ازای آن تولید کننده را موظف به بازگرداندن ارز حاصل از صادرات کند در حالی که این اتفاق نمی‌افتد و دولت برای تأمین مواد اولیه مورد نیاز ما هیچ گونه حمایتی نمی‌کند و ما با هزینه خودمان مواد اولیه را خریداری می‌کنیم.
وی تصریح می‌کند: فرآیند برگشت ارز حاصل از صادرات یکی از مشکلات مهم حوزه صنایع دستی اصفهان است و اگر این قانون پیمان سپاری ارزی برداشته شود بی تردید به صادرات صنایع دستی کمک می‌کند و ما این قول را می‌دهیم که هر روز کانتینر به کانتینر محصولات صنایع دستی از اصفهان خارج شود اما تا زمانیکه این قانون وجود دارد چون برای تأمین مواد اولیه، ارز دولتی به فعالان حوزه صنایع دستی تعلق نمی‌گیرد قانون پیمان سپاری ارزی یکی از پاشنه آشیل‌های حوزه صنایع دستی است و صادرات صنایع دستی را تقریباً نزدیک به صفر کرده است.
کاهش صادرات صنایع دستی اصفهان
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه پیش‌تر کشورهای هدف اصفهان در حوزه صادرات صنایع دستی بیشتر بودند، می‌افزاید: متأسفانه طبق آماری که اخیراً اعلام شد میزان صادرات استان اصفهان به کشورهای هدف متأسفانه کاهش یافته و به حدود سه - چهار کشور رسیده و این درحالی است که استان اصفهان تا پنج سال پیش با بیش از پنجاه کشور مراوده تجاری و صادرات داشت.
تاج با بیان اینکه بسیاری از محصولات صنایع دستی اصفهان قابلیت صادراتی شدن دارد، خاطرنشان می‌کند: در این صنف حوزه‌ای به نام خدمات صنایع دستی داریم و بسیاری از هنرمندان اصفهانی در کشورهای حوزه خلیج فارس در زمینه معماری اسلامی و کاشی کاری‌ها که مورد علاقه برخی کشورهای عربی است، فعالیت می‌کنند.
وی به نمونه آینه‌کاری‌ها و گچ‌بری‌ها در هتل عباسی اشاره می‌کند و می‌گوید: این‌ها مزیت صادراتی است و هنرمندان اصفهانی در کشورهای مختلف این هنرها را انجام می‌دهند یا دو هنرمند منبت‌کار ما اکنون در عمان در کاخ‌های این کشور کار می‌کنند و باید توجه داشت که این افراد از روی برند شخصی خود فعالیت دارند و هیچ گونه حمایت و تبلیغی از سوی دولت برای این هنرمندان انجام نمی‌شود.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه نیاز بازار صنایع دستی به کشورهای هدف بستگی دارد، خاطرنشان می‌کند: شاخص ترین صنایع دستی ما برای بازارهای هدف در حوزه سنگ‌ها و زیور آلات، خاتم، میناکاری، پارچه قلمکار، فیروزه کوبی و محصولات چوبی است و این‌ها مزیت صادراتی دارد که اگر تبلیغات مناسب توسط دولت در کشورهای مختلف انجام شود و نیاز سنجی در بازار اتفاق بیافتد و این نیاز سنجی توسط شرکت‌های تخصصی صادرات به تولیدکنندگان منتقل شود، شرایط برای صادرات صنایع دستی اصفهان به کشورهای هدف بهتر خواهد شد.
گمرک تخصصی توسعه صادرات صنایع دستی اصفهان را تسهیل می‌کند
در همین ارتباط امیررضا نقش معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: با توجه به اینکه اصفهان با بیش از ۱۹۵ رشته صنایع دستی و تولید ۲۰۰ نوع محصول شهر جهانی صنایع دستی و به عنوان شهر خلاق صنایع دستی شناخته شده، راه‌اندازی گمرک تخصصی صنایع دستی در این استان ضروری بود.
وی با اشاره به شکل‌گیری گمرکات تخصصی در برخی استانها طی سال‌های اخیر، خاطرنشان می‌کند: لازم است گمرک تخصصی صنایع دستی در اصفهان برای تسهیل صادرات صنایع دستی راه‌اندازی شود تا بتوان ارزیابی‌های تخصصی و کارشناسی مربوط به صنایع دستی را در خود اصفهان انجام داد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اصفهان، توسعه صادرات صنایع دستی را از دیگر اهداف این گمرک تخصصی عنوان می‌کند و می‌افزاید: تشکیل گمرک تخصصی صنایع دستی در سفر رئیس گمرکات کشور به استان‌اصفهان و جلسه‌ای با حضور ایشان مصوب شد و اکنون امور اجرایی آن در حال انجام است که هر چه سریع‌تر افتتاح شود.
به گزارش مهر پیشینه راه‌اندازی گمرکات تخصصی در کشور به دهه ۸۰ شمسی بازمی گردد و یکی از پروژه‌هایی است که در طرح تحول اقتصادی طراحی و در شورای راهبردی تحول اقتصادی در گمرکات مصوب شد.
کارشناسان اقتصادی معتقدند راه‌اندازی گمرکات تخصصی محاسن و معایبی را در کنار هم دارد اما به هر حال برای مقابله با کم‌اظهاری و تشخیص دقیق کالاها و تعرفه‌ها راهی جز ایجاد گمرکات تخصصی وجود ندارد.
کالا در گمرک اختصاصی صنایع دستی توسط کارشناس ارزیابی می‌شود
در همین پیوند رسول کوهستانی پزوه مدیرکل گمرکات استان اصفهان نیز به خبرنگار مهر می‌گوید: با راه‌اندازی گمرک تخصصی صنایع دستی در اصفهان بی تردید ارزشیابی و ارزش‌گذاری صحیح کالاها توسط افراد متخصص و کارشناس در این حوزه انجام خواهد شد و یا برای ارزیابان گمرک باید دوره‌های آموزشی تخصصی در حوزه صنایع دستی برگزار شود.
وی با بیان اینکه با تخصصی شدن گمرک صنایع دستی از صادرات کالاهای بی کیفیت نیز جلوگیری می‌شود، اضافه می‌کند: سه پیشنهاد در جلسه شورای گفتگو با حضور رئیس سازمان گمرکات کشور مصوب شد که یکی از آنها نیز معرفی گمرک اصفهان به عنوان گمرک اختصاصی مجاز به ترخیص پارچه بود که امور اجرایی آن نیز در حال انجام است و دیگر مصوبه ایجاد واحد تخصصی گمرک در نمایشگاه بین المللی اصفهان بود که این نیاز به چارت سازمانی دارد اما در دستور کار است.
۲.۷ میلیون دلار فرش دستباف و صنایع دستی صادر شد
مدیرکل گمرکات استان اصفهان درخصوص ارزش سالانه صنایع دستی صادراتی استان نیز خاطرنشان می‌کند: آمار دقیقی از میزان صادرات سالانه صنایع دستی وجود ندارد زیرا بخشی از صنایع دستی در سال به صورت هدیه و سوغات و توسط گردشگران خریداری و از کشور خارج می‌شود و اتحادیه صنایع دستی استان لازم است که ساختاری برای ثبت آمار فروش محصولات خود تعریف کند.
کوهستانی می‌افزاید: براساس آمار اداره کل گمرکات ارزش تجاری صادرات صنایع دستی استان در شش ماهه ابتدای امسال بالغ بر ۲.۷ میلیون دلار فرش دستباف و صنایع دستی و چهار میلیون دلار مصنوعات طلا بوده است.
ایجاد رویه واحد در انجام تشریفات گمرکی، توجه دقیق به ارزش محصولات خاص، جلوگیری از بیش و کم‌اظهاری و اعمال دقیق‌تر کنترل‌های لازم از مزایای گمرکات تخصصی است. با راه اندازی گمرک تخصصی صنایع دستی در اصفهان انتظار می‌رود دوباره شاهد شکوفایی صادرات صنایع دستی این دیار تاریخی در عرصه جهانی باشیم.