خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: اکتبر ۲۰۱۷ روزی ماندگار در تاریخ تحولات سیاسی کردستان عراق می‌باشد روزی که دولت مرکزی عراق پس از برگزاری همه پرسی از سوی برخی رهبران اقلیم شمال عراق وارد کرکوک شد. مسعود بارزانی جهت متقاعدکردن دول جهانی رایزنی‌های فراوانی را از قبل در این زمینه انجام داده بود او ابتدا فرزند ارشدش را به عنوان فرستاده ویژه خود جهت اخذ مجوز از آمریکایی‌ها روانه آمریکا کرد آمریکایی‌ها ابتدا با این همه پرسی موافقت کردند اما وقتی تبعات منطقه‌ای آن را فهمیدند سکوت اختیار کردند اما مسعود بارزانی به عنوان برگزارکننده همه پرسی برخواسته خود اصرار کرد.
استارت همه پرسی شمال عراق در ماه می ۲۰۱۷ تنها پس از چند هفته از فوت نوشیروان مصطفی امین رئیس جنبش تغییر و منتقد بزرگ حاکمیت اقلیم و همچنین از کارافتادگی جلال طالبانی رئیس جمهور و رهبر فقید اتحادیه میهنی که در بستر بیماری بود زده شد در حالی این پروسه سیاسی اجرا می‌شد که هنوز زنگ پایان داعش در عراق نواخته نشده بود و عراق در گیر بحران شدید سیاسی قرار داشت و قدرت تصمیم گیری حاکمان بغداد درخصوص مسائل کلان کشور کاهش یافته بود. علیرغم فشارهای سیاسی بارزانی مبنی بر برگزاری این همه پرسی برخی احزاب عمده کردستانی در مقابل این دگرگونی مقاومت کردند تا اینکه در آخرین لحظات با فشارها و حملات تند سیاسی رسانه‌های وابسته به بارزانی نهایتاً همگی در برگزاری همه پرسی تسلیم شدند.
مجامع جهانی و دولت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با ملاحظه شرایط عراق هریک به‌نوعی برای مجاب‌کردن بارزانی مبنی بر تعویق همه‌پرسی تلاش کردند؛ ولی با مخالفت و سماجت بارزانی مواجه شدند دلایل رد پیشنهادها از سوی متولیان برگزاری همه‌پرسی برای دولت‌ها و مجامع جهانی قانع‌کننده نبود. در داخل کردستان عراق نیز چالش‌های جدی وجود داشت ازجمله بیش از دو سال بود که مدیریت قانونی بارزانی بر اقلیم کردستان خاتمه یافته بود به همین خاطر انتقادات جدی بر ریاست اقلیم و نقض صریح قانونی توسط بارزانی وجود داشت با این حال نه‌تنها ریاست اقلیم به آن تمکین نکردند بلکه با آنان باشدت نیز برخورد شد که حاصل آن تعطیلی پارلمان اقلیم و اخراج منتقدان از مناصب و اعضا مؤثر آن بود. به این طریق ریاست بارزانی بدون پارلمان و غیر قانونی بر اقلیم کردستان ادامه پیدا کرده بود.
این همه پرسی درزمانی در شمال عراق برگزار شد که کردها در شمال این کشور در بهترین شرایط سیاسی و اقصادی به سر می‌بردند و حتی تا آستانه دولت شدن به صورت غیرملموس پیش رفته بودند. برگزاری رفراندوم علاوه بر اینکه جایگاه اقلیم را در بین کشورهای منطقه و حکومت مرکزی عراق متزلزل کرد بلکه با اصرار بارزانی اجرای همه پرسی بدون حضور دستگاه نظارتی بین المللی و کشوری برگزار کننده همانند برگزاری آزمونی بدون ناظر و مراقب بود بنابراین نتیجه آن با مشکل قانونی روبرو می‌شد.
انتشار نامه وزیر خارجه وقت آمریکا، رکس تیلرسون دو روز پس از همه پرسی به رهبران اقلیم شمال عراق بیانگر آن بود که آمریکا نیز با این برگزاری رفراندم مخالف بود تنها لابی اسرائیلی با رفراندوم همراهی داشت که مایه دلگرمی بارزانی بود. حتی ترکیه با واردات روزانه یک میلیون بشکه نفت از اقلیم و با ۱۵ میلیارد دلار حجم مبادلات تجاری به عنوان یکی از مستفیدترین کشورهای منطقه با همه پرسی مخالف بود.
به هر ترتیب در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷ همه پرسی برگزار گردید و بارزانی به امید رسیدن به آرزوهایش که به حاشیه بردن مشکلات قانونی ریاست بر اقلیم و همچنین برتری سیاسی بر رقبای داخلی خود رسید. با نگاهی به وضعیت اقلیم قبل و بعد از همه پرسی مشخص می‌شود که همه پرسی چه بلائی بر سر اقلیم آورد. یکی از ضربات بزرگی که بارزانی با همه پرسی خودخوانده خود به اقلیم زد از دست دادن مناطق کردنشین عراق می‌باشد که طبق ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق از جمله شهرهای نفت خیز خانقین و کرکوک تا منطقه جبل حمرین درفاصله ۱۳۰ کیلومتری بغداد که جزو مطالبات کردها می‌باشد ضمیمه اقلیم بود درآمدهای نفتی و گمرکات کردستان عراق را در اختیار داشتند.
بلافاصله پس از آن با حکم قانونی مجلس عراق همه پرسی غیرقانونی اعلام شد و نیروهای مسلح این کشور در کوتاه‌ترین زمان ممکن کرکوک را تا فاصله ۲۵ کیلومتری اربیل در اختیار خود گرفتند و جغرافیای اقلیم کردستان به زمان قبل از سقوط صدام بازگشت. مردم کردستان عراق با بررسی هزینه و فایده های پروسه رفراندم می‌پرسند چه عللی باعث شد که از آن داشته‌های بزرگ عقب رانده شدیم؟ مسعود بارزانی به دنبال مطالبات کردها بود یا عمیق کردن شکاف قومی و ایجاد درگیری خونین در عراق؟ مأموریت مسعود بارزانی در این همه پرسی رسیدن به آمال حزبی و خانوادگی خود بود یا استمرار نا امنی در عراق؟ بارزانی پس از این ناکامی که خود مسبب و بانی اصلی آن بود، به دنبال یافتن مقصرمی گشت که انگشت اتهام را به سوی حزب رقیب سنتی خود یعنی اتحادیه میهنی و نیروی حشد شعبی و ایران نشانه رفت در حالی که مقصر اصلی شخص مسعود بارزانی بود که عامل بازگشت اقلیم به قبل از ۲۰۰۳ و اشتباه محاسباتی و فرار از حاکمیت غیرقانونی خود بر اقلیم و اندیشه‌های زیاده خواهی‌های او بود او در راه ابقای در قدرت در طول تاریخ سیاسی خود نه تنها به اقلیم و کردهای منطقه بلکه به خاندان خود نیز رحم نکرده است. قتل مرموز برادرش ادریس بارزانی (پدر نیچیروان بارزانی) پس از چهل سال هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد مرگ رازآلود دلوان بارزانی (فرزند دیگر ادریس و برادر کوچک‌تر نیچیروان بارزانی) که در یک واقعه مشکوک به قتل رسید هنوز روشن نشده و حرف و حدیث‌های زیادی در این باره مطرح می‌باشد. و آخرین خروجی این اندیشه تمامیت خواهی بارزانی را در جریان برگزاری انتخابات کنگره حزب مطبوعش در مورخه ۱۰ نوامبر آتی خواهیم دید که چگونه ولیعهد خود را به مردم کرد معرفی می‌کند!
*فریدون حریری، کارشناس مسائل منطقه