به گزارش خبرنگار مهر، دکتر حبیب خسروشاهی امروز در نشست خبری که به مناسبت ثبت اولین نور تلسکوپ ۳.۴ متری رصدخانه ملی ایران در محل پژوهشگاه دانش‌های بنیادی برگزار شد، با بیان اینکه علم نجوم همواره برای مردم و منجمان هیجان انگیز بوده است، گفت: اولین تصاویر این تلسکوپ ملی در هفته اول مهرماه دریافت شد.
وی با اشاره به این موفقیت افزود: اولین نورگیری و تصاویر نجومی از آرپ ۲۸۲ در فاصله ۳۲۰ میلیون سال نوری از زمین دریافت شد. همچنین دومین تصویر دریافت شده از تلسکوپ ملی کهکشان INO۳۴۰_,NGC۲۳ بود.
برابری تصاویر رصدخانه ملی با هابل
به گفته وی تصویر ثبت شده از این تلسکوپ ملی با تصویر دریافت شده از تلسکوپ فضایی هابل بر روی زمین برابری می‌کند.
خسروشاهی با بیان اینکه در ساخت تلسکوپ ملی ۷۰ هزار قطعه الکترونیکی در سیستم کنترل و ۱۰۰ هزار قطعه مکانیکی به کار برده شده است، افزود: فعالیت اصلی برای توسعه و ساخت رصدخانه ملی و تلسکوپ از سال ۱۴۰۰ آغاز شد ولی در سال گذشته به دلیل شیوع کرونا و تأمین برخی اقلام، تأخیری در اجرای فرآیند صورت گرفت.
وی با بیان اینکه از سال ۱۴۰۰ تا اوایل تابستان سال جاری لایه نشانی آینه تلسکوپ اجرایی شد، ادامه داد: لایه نشانی آلومینیوم خالص به ضخامت ۸۰ نانو متر به روش کند و پاش انجام شد.
مجری طرح رصدخانه ملی با اشاره به چشم انداز این تلسکوپ گفت: قرار است در فاز ۳ این طرح بعد از نورگیری، تلسکوپ را در موقعیتی قرار دهیم و سرمایه گذاری کنیم که امکان جدیدی در شبکه تلسکوپ‌های کلاس ۴ متری در دنیا ایجاد کند.
وی با بیان اینکه رصدخانه یکی از آرزوهای منجمان و مردم بوده است ادامه داد: پروژه رصدخانه ملی بعد از چشمه نور ایران، دومین پروژه ملی بزرگ کشور است؛ طرح چشمه نور در مراحل اولیه است ولی رصدخانه ملی امروز به مرحله نورگیری رسیده است.
خسروشاهی افزود: پروژه رصدخانه ملی از سال ۱۳۸۰ آغاز شده و تا سال ۱۳۸۶ موضوع مکان یابی آن استارت خورد؛ بعد از مکان یابی، پروژه مکان پایی را گذراندیم که در نهایت قله گرگش را انتخاب کردیم؛ ارتفاع ۳۵۰۰ متری این قله بهترین دید نجومی قابل مقایسه با بهترین سایت‌های رصدی دنیا محسوب می شود.
مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران با تاکید بر اینکه بیشترین فعالیت این پروژه طی ۴ سال اخیر بوده است گفت: طراحی مفهومی این پروژه در سال ۱۳۹۱ به پایان رسید و مورد داوری قرار گرفت.
وی با بیان اینکه طراحی تفصیلی این پروژه در سال ۹۶ به پایان رسید ادامه داد: از این سال به بعد کار ساخت و روند اجرایی به سرعت پیش رفت تا اینکه به تازگی اولین تصاویر توسط تلسکوپ این رصدخانه دریافت شد.
خسروشاهی با تاکید بر اینکه تلسکوپ این رصدخانه به نحوی طراحی شده که دربرگیرنده بیشترین نیاز منجمان است، گفت: کلاس این تلسکوپ ۴ متری از نوع کلاس متوسط است که برای تحقیقات مورد استفاده قرار می گیرد.
وی درباره قطر این آینه تلسکوپ این رصدخانه گفت: هر چه قطر آینه بیشتر باشد، قیف نوری بزرگتری را در اختیار منجمان قرار می‌دهد و این یکی از ویژگی‌های آینه این تلسکوپ به شمار می‌رود.
به گفته خسروشاهی، این بخش مجهز به ۲ محور چرخشی و یک محور عمودی است که موجب تسهیل فرآیند چرخش آینه خواهد شد.
مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران با بیان اینکه صیقل کمتر از یک نانو متر اینه این تلسکوپ، به محققان این امکان را داده است که اجرام آسمانی را در ناحیه طیفی نزدیک به فرابنفش که به سمت آبی بهینه شده است را رصد کنند.
وی اضافه کرد: تعداد تلسکوپ‌هایی که در دنیا این ویژگی را دارند زیاد نیست از این رو این محققان ناچار بودند صافی آینه اصلی تلسکوپ ملی را ارتقا دهند.
به گفته مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران، این تلسکوپ با استفاده از ۳ محور، اجرام آسمانی را نشانه گیری می کند. بنابراین توان رهگیری این اجرام را به صورت واضح دارد.
خسروشاهی با تاکید بر اینکه شیشه‌هایی که باید به آینه تبدیل شود و کار انعکاس نور را انجام دهد، شیشه ۶.۴ متری از شیشه سرامیک است ، گفت: این شیشه از ضریب انبساطی بسیار پایین و حدود ۱۰۰ متر بار ساخته شده و نسبت به تغییرات دمایی،حساسیت پایینی دارد. این شیشه با صافی کمتر از ۲ نانو متر صیقل داده شده و این اقدام بزرگی است.
خسروشاهی ادامه داد: شیشه آینه ثانویه این تلسکوپ نیز از همین ویژگی صافی و صیقلی آینه اصلی برخوردار است.
مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران با بیان اینکه این تلسکوپ ۹۰ تنی است که ۷۵ تن آن روی یاتاقان هیدرولیکی قرار می گیرد، گفت: این یاتاقان هیدرولیکی کار بی وزن کردن تلسکوپ را بر عهده دارد تا بدون اصطکاک، رهگیری اجرام آسمانی انجام شود.
وی با بیان اینکه تمام نرم افزارهای مورد نیاز و کاربردی در این رصدخانه توسط محققان خودمان طراحی شده است، تصریح کرد: اندازه گیری جبهه موج در آداپتور ابزارگان انجام و سیستم رهگیری خودکار محقق می شود.
وی با بیان اینکه تلسکوپ در دی ماه سال ۱۳۹۹ در کارخانه‌ای مراحل تست آن اجرایی شد، اظهار کرد: کار اصلی این فاز انجام تعامل محورها، نصب کامل سازه‌ها، کابل کشی و راه اندازی موتورها بود که انجام شد .
وی اضافه کرد: بعد از تست در کارخانه، در ابتدای سال ۱۴۰۰، این تلسکوپ برای نصب به بالای قله منتقل شد.
وی ادامه داد:کار اصلی این فاز انجام تعامد محورها، نصب کامل سازه‌ها، کابل کشی و راه اندازی موتورها بود؛ بعد از تست در کارخانه، در ابتدای سال ۱۴۰۰، این تلسکوپ برای نصب به بالای قله منتقل شد.
وجود ضربه گیر در تلسکوپ رصدخانه ملی در مقابل زلزله
خسروشاهی با بیان اینکه قسمت اپتیک فعال این تلکسوپ به کمک ۶۰ عملگر محوری، ۳۲ نگهدارنده جانبی و ۶ تعیین کننده محوری و جانبی، شکل آئینه اصلی را در وضعیت مطلوب حفظ می کند؛ ایمنی آئینه اصلی توسط دهها ضربه گیر در مقابل زلزله حفظ می شود.
خسروشاهی افزود: تلسکوپ باید به آسمان دسترسی داشته باشد ولی در ساعاتی در روز باید پوشیده باشد از این رو محفظه مدرنی برای تلسکوپ ساخته شده است.
وی افزود: این محفظه دارای ۴ طبقه است که دو طبقه آن تجهیزات مکانیکی و کنترلی اختصاص یافته، یک طبقه«سرد» است که مانع از ورود حرارت در طبقات پایین به طبقه رصد می شود.
وی گفت: ارتفاع این تلسکوپ ۱۱ و قطر آن برابر ۷ متر است. تلسکوپ این رصدخانه مجموعا از ۱۰۰ هزار قطعه مکانیکی و کنترلی تشکیل شده است.
خسروشاهی با بیان اینکه برای انجام فرآیند لایه نشانی، محفظه خلایی را طراحی کردیم که خلا بالایی دارد، گفت: این خلا باید به میزان۱۰ به منفی ۶ میلی بار باشد که خلا بالایی محسوب می‌شود؛ این اقدام قرار است به واسطه یک شرکت خصوصی اجرایی شود.
مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران با بیان اینکه چند هفته پیش اولین تصاویر از تلسکوپ را ثبت کردیم، گفت: با توجه به اینکه در یک شرایط التهابی هستیم کمی دیرتر آن را اعلام کردیم.
خسروشاهی با اشاره به کاربرد این رصدخانه گفت: با تلسکوپ چنین رصدخانه ای نمی توانیم اجرام کوچک را رصد کنیم بلکه اجرام پرچرم و متوسط به واسطه این تلسکوپ قابل رصد است.