خبرگزاری مهر - گروه استانها: پدیده خشکسالی و کم بارانی سال هاست که استان فارس را تهدید کرده و طی این سال‌ها، علی رغم اطلاع از مخاطرات حاصل از آن، همچنان کشت و زرع به روش‌های سنتی اجرا شده است.
در پی این مساله، مشکل دیگری در سطح کشور و استان فارس با عنوان فرونشست ایجاد شده و در این زمینه مراکز علمی و تحقیقاتی کشور و استان بارها اعلام خطر کرده‌اند.
متأسفانه به دلیل جدی نگرفتن موضوع فرونشست، این پدیده به مرحله بحرانی رسیده و پیش روی این پدیده در سال‌های اخیر، علاوه بر دشت‌های استان، به مناطق مسکونی نیز خساراتی وارد کرده است.
فرونشست مانعی برای معیشت مردم
معاون بحران سازمان جهاد کشاورزی فارس در گفتگویی با خبرنگار مهر در خصوص ابعاد پدیده فرونشست زمین اظهار کرد: با توجه به فرونشست زمین منطقه ایج در استهبان و ششده قره بلاغ در فسا، گودال عظیمی ایجاد شده است و به همین دلیل در این بخش امکان هیچ‌گونه کشاورزی وجود ندارد.
تغییر سیستم آبیاری از غرقابی به سیستم‌های آبیاری نوین و تغییر الگوی کشت به سمت الگوهای گیاهان کم آب بر و دارویی موجب شده است که روند تخریب کند تر شود
نادر محمودی بیان کرد: با توجه به فرونشست زمین در این مناطق، از حوزه کشاورزی خارج می‌شود و در این خصوص با مدیریت بحران استانداری مذاکراتی انجام شده و نیاز است که اطراف این منطقه فنس کشی شود تا دچار حوادث نشویم.
وی افزود: برای بحث فرونشست در این مناطق، نیاز به تأمین اعتبار از سوی مدیریت بحران استانداری است که ظاهراً هنوز در این زمینه اقدامی انجام نشده است.
معاون بحران سازمان جهاد کشاورزی فارس با ذکر این نکته که علت فرونشست، مصرف بیش از حد از آب‌های زیر زمینی است، گفت: تغییر سیستم آبیاری از غرقابی به سیستم‌های آبیاری نوین و تغییر الگوی کشت به سمت الگوهای گیاهان کم آب بر و دارویی موجب شده است که روند تخریب کند تر شود.
نادری تصریح کرد: اقدام در این خصوص بسیار ضروری است و از طرفی، امکان تعطیل کردن کشاورزی هم وجود ندارد، چرا که راهی برای کشاورزان نیست و چه راهکاری برای تأمین معیشت خانواده کشاورزان است؟ نمی‌توان مدام گفت که کشاورزی انجام نشود.
وی افزود: جهاد کشاورزی برای همراهی با کشاورزان و کنترل مساله فرونشست اقدام به ایجاد مشاغل خرد برای کشاورزان کرده است اما برای این موضع نیاز به چاره اندیشی تمام ارگان‌ها در استان است.
گستردگی فرونشست در محدوده شهر شیراز
مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کشور هم در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص نرخ فرونشست در دشت‌های استان فارس اعلام کرد: نرخ فرونشست در دشت مرودشت به میزان ۱۵ سانتیمتر در سال است که عدد بالایی است.
علی بیت اللهی افزود: زوم‌های فرونشستی در فارس، پراکندگی زیادی دارد و دشت افضل در قیر و کارزین و دشت فسا هم جز و دشت‌هایی است که دارای نرخ بالای فرو نشست در سال‌های اخیر بوده‌اند.
وی خشکسالی پیاپی در سال‌های گذشته و برداشت بی رویه آب را دلیل پدیده فرونشست عنوان کرد و گفت: نیاز است که مدیریت منابع آب انجام شود و این امر همت همه ارگان‌ها را می‌طلبد.
زوم‌های فرونشستی در فارس، پراکندگی زیادی دارد و دشت افضل در قیر و کارزین و دشت فسا هم جز و دشت‌هایی است که دارای نرخ بالای فرو نشست در سال‌های اخیر بوده‌اند
بیت اللهی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: در دشت‌های استان فارس، آبخوان‌ها خالی شده و عمق چاه‌ها بیشتر شده و حتی برخی بخش‌ها از آبخوان‌های آهکی استفاده شده است به طوری که در برخی قسمت‌ها به صورت فرونشست در دشت‌ها با نرخ ۳ تا ۴ سانتی متر در سال هنوز فرونشست داریم؛ اما برخی فرونشست‌ها مثل مرودشت، فسا، داراب و قیرو کارزین بیشترین تأثیر را از پدیده فرونشست را داشته‌اند.
مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در خصوص گسترده شدن این پدیده به شهر شیراز اظهار کرد: در خود محدوده شیراز، عمق فرونشست، عدد بالایی ندارد، اما گستردگی فرونشست در محدوده شهر شیراز به طول ۱۲۵ کیلومتر کشیدگی دارد.
بیت اللهی افزود: به دلیل وجود این پدیده و حوادثی مانند بلوار جمهوری و حریم گسل‌های شیراز، دو پروژه مطالعاتی با شهرداری شیراز و راه و شهرداری استان فارس شروع کردیم و امکان شناسایی و کنترل زوم‌های فرونشست وجود دارد.
وی در خصوص فرو نشست در ارتفاعات استان نیز گفت: مناطق کوهستانی و ارتفاعات که اساساً نباید فرونشست داشته باشند، اما در بخش‌های مختلف با نرخ‌های مختلف فرونشست روبرو هستیم.
بیت اللهی با ابراز نگرانی برای آثار تاریخی موجود در زوم‌های فرونشستی اظهار کرد: آثار تاریخی ما در این زوم‌ها هستند و به همین دلیل برخی از دیوارهای تخت جمشیدی و نقش رستم آسیب دیده‌اند و این پدیده، علاوه بر آثار مخرب زیست محیطی آثار مخرب شهری هم به جای می‌گذارد.
وی تاکید کرد: قطعاً ضرورت دارد در سطح ملی در مورد سیاست‌های کشاورزی و استحصال آب‌های زیرزمینی، راهبردهای جدیدی اتخاذ شود. چرا که غفلت در این زمینه موجب می‌شود که در آینده برای این مشکل نتوان کاری از پیش برد.
رئیس مرکز زمین شناسی شیراز هم در گفت و گو با خبرنگار مهر اعلام کرد: نرخ فرونشست استان در پایش سال ۹۹ به صورت میانگین ۷.۸ سانتی متر بوده است.
مطالعات زمین شناسی به صورت جزیره‌ای انجام شده است
طهمورث یوسفی افزود: بالاترین نرخ فرونشست زمین از محدود مرکزی این زوم نزدیک به ۱۵ سانتیمتر در سال است. پس از آن یکی از زوم‌های مهم محدوده شهرستان داراب است که به صورت یک زوم ممتد از شمال غرب به جنوب شرق به طول ۹۰ کیلومتر کشیدگی دارد.
وی اذعان کرد: مطالعات زمین شناسی در استان فارس به صورت جزیره‌ای، توسط سازمان‌های مختلف انجام شده است، اما مدیریت یکپارچه ای باید باشد که از این مطالعات استفاده کند.
لازم است تا هرچه سریع‌تر دستگاه‌های مسئول در این زمینه اقدام کنند و مردم نیز با مطالبه‌گری خود به سرعت بخشیدن به روند مهار فرونشست کمک کنند
یوسفی افزود: مطالعات اولیه مربوط به منطقه حسینی الهاشمی، حدود ۲۰ سال پیش و در هنگام آغاز شهرسازی در این منطقه انجام شده است. در حال حاضر گستره فرونشست، بیشتر دشت‌های کشور که محتوی آب شیرین هستند را تحت تأثیر قرار داده است و با ادامه یافتن این روال, سایر دشت‌ها نیز در آینده درگیر فرونشست خواهند شد. با توجه به اینکه زمان بسیار محدودی برای مهار فرونشست در کشورمان باقی مانده, لازم است تا هرچه سریع‌تر دستگاه‌های مسئول در این زمینه اقدام کنند و مردم نیز با مطالبه‌گری خود به سرعت بخشیدن به روند مهار فرونشست کمک کنند.
عوامل طبیعی و انسان‌ساز از جمله استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، تغییر اقلیم، گرمایش جهانی، استخراج غیراصولی از معادن، حفر چاه‌های غیرمجاز، حفر تونل‌های مترو و قطار شهری، حرکت آرام زمین و خروج گدازه عواملی هستند که به بحرانی‌تر شدن شرایط فرونشست در کشور دامن می‌زنند؛ در این میان استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی بیشترین نقش را در افزایش نرخ فرونشست داشته و در واقع مهار فرونشست در گرو بازیابی آبخوان‌های زیرزمینی است.
با وجود اینکه ایجاد فرونشست در کشور به بیش از ۵۰ سال قبل بازمی‌گردد اما شاهدیم که این تهدید بالقوه نه تنها مورد توجه مسئولان قرار نگرفته است بلکه در میان مردم نیز اطلاعات درستی در رابطه با مخاطرات این پدیده وجود ندارد.