خبرگزاری مهر - گروه استانها: با توجه به شرایط اقلیمی گلستان و بروز مشکلات خشکسالی و کم آبی، حفاظت از آب و خاک ضروری بوده تا بتوان از بارش‌ها موجود به بهترین شکل حفاظت کرد.
یکی از این راه حل‌ها، اجرای طرح‌های آبخیزداری است که از شیوه‌های نوین برای مهار و پخش سیلاب‌ها است. با بارش‌ها رگباری، رواناب ایجاد شده فرصت نفوذ به زمین را نداشته لذا لازم است آن را کنترل و هدایت کرد تا علاوه بر جمع آوری آن سبب تغذیه سفره‌های زیرزمینی هم شود.
اجرای طرح‌های آبخیزداری همچون بندهای خاکی و سیل بند گزینه‌ای مناسب برای نگهداشت جمعیت روستایی و راه نجات روستاییان بوده که در بسیاری از نقاط مهاجرت معکوس را به دنبال داشته است.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های حوزه آبخیزداری با «رمضان بهترک»، معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفتگو کردیم که در ادامه خواهد آمد.
* چه میزان حوزه آبخیز در گلستان وجود دارد؟
گلستان دارای دو میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار عرصه حوزه آبخیز است که از بین پنج حوزه آبخیز داخل استان دو مورد آن بین حوزه‌ای و مشترک با سایر استانها است.
نکارود یکی از مناطق بین حوزه‌ای آبخیز است که شامل ۱۰۰ هزار هکتار بوده که سرشاخه‌های آن در مرز سیاسی گلستان و مازندران واقع شده است.
حوزه گرگانرود حدود یک میلیون و ۱۶۵ هزار هکتار و بزرگترین حوزه آبخیز استان به شمار می‌رود و تمام سرشاخه‌های جنوب استان به حوزه گرگانرود و قره سو وصل می‌شود.
حوزه قره سو با ۱۶۵ هزار هکتار و حوزه خلیج گرگان با حدود ۴۰ هزار هکتار از دیگر حوزه‌های آبخیز هستند که مستقیماً وارد دریای خزر می‌شوند.
* چه میزان پروژه آبخیزداری در گلستان اجرا شده است؟
در حال حاضر حدود ۴۵۶ مورد سازه‌های رسوب گیر و تغذیه آبخوان در سطح استان ایجاد شده، همچنین ۴۶ مورد سازه سرشاخه گیر و ۲۱۰ بند خاکی داریم.
* هدف از اجرای طرح‌های آبخیزداری چیست؟
مدیریت سیلاب، جلوگیری از فرسایش خاک به ویژه در اراضی شیب دار، افزایش نفوذ آب در خاک و تغذیه آبخوان‌ها، حفظ منظر و تنوع زیستی اکوسیستم حوزه، کاهش خسارات مالی و جانی به جوامع پایین دست و مدیریت پوشش گیاهی در عرصه‌های شیبدار از مهم‌ترین اهداف اجرای طرح‌های آبخیزداری است.
جلوگیری از فرسایش خاک، تغذیه آبخوان و مدیریت سیلاب از جمله اهداف طرح‌های آبخیزداری است توانمندسازی جوامع محلی و افزایش معیشت خانوارهای روستایی، کاهش وابستگی به منابع طبیعی و افزایش تولید در واحد سطح اراضی و بهره‌برداری بهینه از حوزه آبخیز از دیگر اهداف اجرای این پروژه‌ها است.
*چه اندازه از عرصه‌های گلستان نیازمند طرح‌های آبخیزداری است؟
حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی گلستان به اجرای طرح‌های آبخیزداری نیاز دارند، همچنین با توجه به اینکه طرح‌های آبخیزداری برای مقابله با تنش خشکسالی و مقابله با گرد و غبار تاثیر بسیار زیادی دارد، در حال حاضر طرح‌های آبخیزداری در ۶۵۰ هزار هکتاراز عرصه‌های منابع طبیعی گلستان در حال اجرا است.
گلستان به عنوان پایلوت اجرای طرح قرارگاه جهادی آبخیزداری در کشور انتخاب شده که نتایج اجرای این طرح در صورت نتیجه بخش بودن به سایر استانها هم تعمیم داده می‌شود.
* گلستان چه میزان اراضی شیبدار داشته و میانگین فرسایش خاک در استان چقدر است؟
گلستان دارای ۱۱۰ هزار هکتار اراضی شیبدار است که باعث ایجاد فرسایش خاک و تولید رسوب می‌شوند، ضمن اینکه بازدهی محصول هم در این نقاط خوب نیست، هم اکنون عملیات اجرایی حوزه آبخیز در زمینه اراضی شیبدار در ۶ روستای حوزه کاشیدار و ۱۸ روستای حوزه مینودشت آغاز شده است.
میانگین سالانه فرسایش خاک در گلستان ۱۶ تن در هکتار بوده که بیشترین مقادیر فرسایش خاک با ۳۵ تن در هکتار مربوط به مناطق شرق استان است. فرسایش خاک در سمت غرب هم در جنگل‌های گلستان تا حدود هفت تن در سال می‌رسد.
در گالی های استان، این عدد به ۱۰۰ تن در سال هم رسیده و این در حالی است که متوسط کشوری ۱۵ تن است.
* ظرفیت تولید آب در بندهای خاکی استان چه میزان است؟
ظرفیت تولید آب در بندهای خاکی مناطق گوناگون گلستان بیش از ۷۰ میلیون مترمکعب است و با توجه به تلاش‌های انجام شده امکان تولید دو میلیون متر مکعب آب از طریق بندهای خاکی گلستان وجود دارد، امیدواریم با تکمیل طرح‌های در دست اقدام، امکان تولید آب را تا حد زیادی افزایش دهیم.
* بهترین مناطق تغذیه آبخوان‌ها چه مناطقی است؟
در حال حاضر بهترین مناطق تغذیه آب گلستان مخروطه افکن ها هستند که متاسفانه هشت شهر مهم گلستان در خروجی آبراهه‌ها و مخروطه افکن ها ایجاد شده و مشکلاتی را هم به وجود آورده است.
به عنوان مثال دو رودخانه النگدره و زیارت در اطراف شهر گرگان قرار دارند که این شهر در خروجی این رودها ساخته شده است.
سدها و آب بندان به عنوان تشت تبخیر شناخته می‌شوند زیرا قسمت اعظم آب آنها تبخیر می‌شود.
*بندهای خاکی چه سودی برای مردم منطقه دارد؟
بندهای خاکی کار رسوب گیری را انجام می‌دهند و این بندها ذخیره گاه موقت آب هستند. در شمال شرق استان حدود پنج هزار و ۲۰۰ خانوار بهره بردار آب از این منابع هستند که برای مراتع و دام‌های کشاورزان و دامداران استفاده می‌کنند. آب بندها همچنین نقش مهمی در مدیریت سیلاب و کنترل رسوب دارند.
*چه میزان گالی در استان داریم و چه طرح‌های کنترلی برای آن اجرا شده است؟
حدود دو هزار و ۴۰۰ گالی فعال در سطح استان وجود دارد که ارتفاع آنها به ۱۵ الی ۱۶ متر می‌رسد که به وسیله بندهای خاکی حدود ۶۰ گالی تثیبت شده و به میکرواقلیم تبدیل می‌شود.
* اعتبارات امسال حوزه آبخیزداری چه میزان بوده است؟
اعتبارات امسال طرح‌های آبخیزداری استان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۰ درصد بیشتر شده است. بیش از ۳۵۵ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی، ۲۲۱ میلیارد ریال از محل اعتبارات محرومیت‌زدایی و ۵۰ میلیارد ریال از محل اعتبارت نفت به طرح‌های آبخیزداری و احیای مراتع و مقابله با بیابان‌زدایی اختصاص یافته که البته اجرایی شدن طرح براساس اولویت بندی عملیاتی انجام می‌شود.