خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: روسیه پس از شروع جنگ اوکراین و الحاق برخی از مناطق این کشور به خود آماج اهداف تحریمی آمریکا و اروپا قرار گرفته است. کشورهای تحریم کننده مهمترین هدف خود را بازدارندگی مسکو از ادامه جنگ در اوکراین اعلام کرده و به همین دلیل هم هر ازچندی برکمیت و کیفیت تحریم‌های خود اضافه می‌کنند.
براساس تعاریف اعلام شده؛ تحریم‌ها مجازات‌هایی هستند که توسط یک کشور بر کشور دیگر اعمال می‌شود تا از اقدام تهاجمی یا نقض قوانین بین‌المللی جلوگیری کند. آنها از سخت‌ترین اقداماتی هستند که کشورها می‌توانند انجام دهند، بدون اینکه وارد جنگ نظامی شوند.
تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه روسیه پس از جنگ اوکراین
جذابیت تحریم‌های اقتصادی، در تاریخ مدرن سیاست خارجی آمریکا، به یکی از اصول سیاست خارجی و تعاملات بین المللی این کشور تبدیل شده است. در ۸۰ سال گذشته، کاخ سفید علیه بسیاری از کشورها، نهادها، شخصیت‌ها و سازمان‌های مختلف ازجمله روسیه اعمال تحریم کرده است.
تقریباً یک ماه پس از تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین، ۹ نفر از مقامات وزارت خزانه داری ایالات متحده وارد بروکسل شدند تا با همتایان اروپایی خود دیدارکرده و طرح تحریم‌ها اقتصادی علیه ولادیمیر پوتین و فدراسیون روسیه ابعاد بیشتری بخشند.
هدایت هیأت آمریکایی را Adewale (Wally) Adeyemo، معاون وزیر خزانه داری این کشوربرعهده داشت. «آدِیمو» اهل نیجریه و تحصیلکرده دانشکده حقوق ییل پیشتر مشاور اقتصادی دولت اوباما بود و اکنون کمپین جو بایدن را برای ایجاد و تعمیق تحریم‌ها از طریق سیستم‌های مالی جهانی علیه اقدامات جنگی پوتین در اوکراین هدایت می‌کند.
پس از اینکه نیروهای پوتین به اوکراین حمله کردند، بایدن به جای فرستادن نیروهای آمریکایی به نبرد مستقیم که احتمال وقوع جنگ جهانی سوم را داشت، از یکسو میلیاردها دلار تسلیحات و حمایت نظامی به اوکراین گسیل کرد و ازسوی دیگر تلاش کرد تا دولت‌های اروپایی را با خود برای یک تلاش تحریمی تهاجمی علیه روسیه همراه سازد.
کاهش یا یا ممانعت از دسترسی روسیه به پول و منابع مالی در تمرکز این تلاش‌ها و اقدامات بوده است.
- نخستین اقدامات غرب این بود که وزارت خزانه داری آمریکا، اتحادیه اروپا، بریتانیا و کانادا تراکنش با بانک مرکزی روسیه را ممنوع نمودند که از این طریق موفق شدند حدود ۳۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌های روسیه را در کشورهای خود، قفل کردند.
-ایالات متحده دو بانک بزرگ تجاری روسیه و ده‌ها مقام و مسئول و نخبگان نزدیک به پوتین را تحریم کرد.
- دستورالعمل‌های وزارت خزانه داری توانایی شرکت‌های دولتی بزرگ در روسیه را برای جمع آوری پول در بازارهای آمریکا محدود کرد.
-ایالات متحده و اتحادیه اروپا همچنین دسترسی ۷ بانک بزرگ روسیه را برای استفاده از سوئیفت- تسهیل کننده سیستم ارتباطات مالی و انتقال پول در سراسر جهان - مسدود کردند که از نظر مقامات غرب این اقدام بسیار مؤثر بوده به گونه‌ای که «برونو لومر» وزیر دارایی فرانسه، از آن به عنوان «سلاح هسته‌ای مالی» علیه مسکو نام برد. این امر سبب شده تا پرداخت‌ها به روسیه برای صادرات نفت و گاز این کشور به تأخیر بیافتد.
-آمریکا، روسیه را از پرداخت بدهی با استفاده از ارز خارجی که در بانک‌های ایالات متحده نگهداری می‌شود منع کرده است.
واشنگتن که همچنان همراهی اروپایی‌ها با واشنگتن را علیه مسکو کافی نمی‌دانست، رایزنی‌های درون منطقه‌ای را گسترش داد و در آوریل ۲۰۲۱، آدیمو با مقامات مالی در گروه هفت (کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و بریتانیا) ارتباط برقرار کرد تا علت این که کشورهای اروپایی به تحریم‌های قبلی تحت رهبری ایالات متحده ملحق نشده اند، شناسایی شود.
طبق گزارش نیویورک تایمز «امانوئل مولن» مدیر کل خزانه داری فرانسه و دیگر مقامات اروپایی پاسخ دادند که آنها نمی‌خواهند فقط به اقدامات تنبیهی که ایالات متحده قبلاً طراحی کرده، وارد شوند بلکه آنها می‌خواهند تا از همان ابتدا بخشی از فرآیند طراحی علیه مسکو باشند.
تحریم‌های جدید علیه روسیه پس از الحاق برخی مناطق اوکراین
دورجدید تحریم‌های آمریکا علیه روسیه زمانی وضع شد که پوتین به طور رسمی برخی از مناطق اوکراین را به این روسیه ملحق کرد.
- ایالات متحده در اقدامی جدید ۲۷۸ نماینده پارلمان روسیه را به دلیل امکان رفراندوم برای الحاق چهار منطقه اوکراین تحریم کرده است. همچنین ۱۴ نفر از افراد مرتبط با صنایع دفاعی خود را نیز هدف قرار داده است.
-آمریکا می‌گوید سازمان‌های خارج از روسیه را نیز که از ارتش این کشور یا ضمیمه کردن بخش‌هایی از خاک اوکراین حمایت می‌کنند، هدف قرار خواهد داد.
-کمیسیون اروپا اعلام کرده که تحریم‌های جدیدتری تدوین شده است که ممنوعیت بیشتر علیه واردات روسیه در آن مد نظر قرار دارد. همچنین صادرات بیشتر کالاهای پیشرفته را از مبدا اروپا به روسیه ممنوع می‌کند.
این کمیسیون از تصویب هشتمین بسته تحریم‌های سختگیرانه علیه روسیه به دلیل تجاوز به اوکراین و الحاق برخی مناطق آن به این کشوررا تدارک دیده است. این بسته جدید به ارزش ۷ میلیارد یورو برای محدود کردن درآمدهای روسیه و همچنین محدودیت‌های صادراتی وضع شده که سیستم و نهادهای نظامی و صنعتی کرملین را از اجزا و فناوری‌های کلیدی و اقتصاد روسیه را از خدمات و تخصص اروپایی محروم می‌کند. این تحریم‌ها همچنین ارتش روسیه و تأمین کنندگان آن را از کالاها و تجهیزات خاص دیگری که برای جنگ در خاک اوکراین لازم است محروم کرده است.
علاوه براین برخی کشورهای اروپایی هم به طور جداگانه تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع کردند.
- بریتانیا بانک‌های کلیدی روسیه را از سیستم مالی بریتانیا مستثنی کرده، دارایی‌های تمام بانک‌های روسیه را مسدود نموده، شرکت‌های روسی را از استقراض منع و محدودیت‌هایی برای سپرده‌هایی که روس‌ها می‌توانند در بانک‌های بریتانیا ایجاد کنند، ایجاد کرده است.
-انگلیس همچنین فروش «ویزاهای طلایی» را که به روس‌های ثروتمند اجازه می‌داد اقامت بریتانیا را دریافت کنند، متوقف کرده است.
مهمترین تحریم‌های غرب علیه روسیه؛ نفت و گاز
طبق گزارش‌های منتشره تقریباً ۴۰ درصد از گاز طبیعی مصرف شده قاره اروپا در سال ۲۰۲۱ از منابع روسیه تأمین شده است. اما تداوم اختلافات آمریکا و اروپا با روسیه بر سرجنگ اوکراین، سبب شده بزرگترین مزیت اقتصادی مسکو در قاره سبز هدف قرار گیرد.
-اتحادیه اروپا اعلام کرده که واردات نفت روسیه را که از طریق دریا وارد می‌شود از ماه دسامبر ممنوع کرده است.
-به گفته مقامات این اتحادیه، همچنین تمامی واردات فرآورده‌های نفتی پالایش شده از روسیه در فوریه ۲۰۲۳ ممنوع می‌شود.
-طبق گزارش اتحادیه اروپا، کشورهای عضو این بلوک، واردات زغال سنگ روسیه را متوقف کرده است.
-آمریکا نیز اعلام کرده که تمام واردات نفت و گاز روسیه را ممنوع می‌کند.
-بریتانیا نیز اعلام کرده که تا پایان سال ۲۰۲۲ نفت روسیه را از سبد وارداتش حذف خواهد کرد و دیگر گاز روسیه را وارد نمی‌کند.
-مقامات آلمان هم می‌گویند برنامه‌های افتتاح خط لوله گاز نورد استریم ۲ از روسیه را متوقف کرده‌اند.
-از دسامبر، اتحادیه اروپا و گروه ۷ همچنین می‌خواهند قیمت نفت روسیه را که کشورها می‌پردازند محدود کنند. آنها به واردکنندگان نفت خام روسیه می‌گویند که بیمه‌های غربی در صورت پرداخت بیشتر از سقف، محموله‌های نفتی را پوشش نمی‌دهند.
اتحادیه اروپا البته هنوز تحریمی علیه گاز روسیه اعمال نکرده است، زیرا حدود ۴۰ درصد از گاز روسیه به آن متکی است.
-ایالات متحده، اتحادیه اروپا، بریتانیا و سایر کشورها بیش از ۱۰۰۰ فرد و شرکت روسی را تحریم کرده اند. اینها رهبران تجاری ثروتمندی هستند که گفته می‌شود به کرملین نزدیک هستند، مانند مالک سابق باشگاه چلسی، رومن آبراموویچ.
-دارایی‌های متعلق به رئیس جمهور پوتین و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در آمریکا، اتحادیه اروپا، بریتانیا و کانادا مسدود شده است.
چه تحریم‌های دیگری برای کالاها و خدمات اعمال شده است؟
اقدامات عبارتند از:
-ممنوعیت صادرات کالاهای دو منظوره - اقلامی با هدف غیرنظامی و نظامی، مانند قطعات خودرو - توسط بریتانیا، اتحادیه اروپا و ایالات متحده
-ممنوعیت تمامی پروازهای روسیه از حریم هوایی ایالات متحده، بریتانیا، اتحادیه اروپا و کانادا
-ممنوعیت واردات طلای روسیه به آمریکا و اروپا
-ممنوعیت صادرات کالاهای لوکس به روسیه
- افزایش سقف مالیات بر برخی کالاهای روسی در انگلیس تا سقف ۳۵ درصد.
طبق گزارش‌های رسانه‌ای به دلیل این تحریم‌ها تعداد زیادی از شرکت‌های بین‌المللی یا تجارت خود را در روسیه به حالت تعلیق درآورده‌اند، یا به طور کل از آن خارج شده‌اند.
تحریم‌های غرب چه میزان به روسیه آسیب زده است؟
طبق گزارش یورونیوز، مؤسسه «کستلوم» که تحریم‌ها را در جهان رصد می‌کند، روسیه از ۲۲ فوریه ۲۰۲۲، یک روز پس از آنکه ولادیمیر پوتین استقلال دو جمهوری خودخوانده و جدایی‌طلب شرق اوکراین را به رسمیت شناخت و فرمان اعزام نیروی‌های ارتش به این مناطق را صادر کرد، تحت قریب به ۴ هزار مورد تحریم قرار گرفت و با آغاز جنگ علیه اوکراین شمار این تحریم‌ها از مرز ۶ هزار مورد عبور کرده و تعداد آن همواره روبه افزایش بوده است.
تاکنون گزارش رسمی در مورد اینکه تحریم‌های بسیار گسترده آمریکا و اروپا که گفته می‌شود در مجموع ۳۰ کشور در آن حضور دارند، چقدر بر توان اقتصادی و نظامی روسیه تأثیر داشته، منتشر نشده است، اما یک گروه از کارشناسان دراین زمینه می‌گویند توانایی روسیه برای تأمین مالی جنگ پس از یکسال حمله به اوکراین به دلیل افزایش قیمت نفت و گاز کاهش چشمگیر نداشته که این موضوع احتمالاً می‌تواند بر تداوم جنگ اوکراین تأثیر داشته باشد.
«دیوید فایف» اقتصاددان ارشد «سازمان تحقیقاتی آرگوس مدیا»، می‌گوید درآمد نفت خام این کشور در سال گذشته ۴۱ درصد افزایش یافته است. فروش نفت ۴۰ درصد از کل صادرات روسیه را تشکیل می‌دهد و بنابراین کمک زیادی به تأمین مالی جنگ می‌کند.
اما درعین حال فایف می‌گوید تحریم‌ها از راه‌های دیگر روسیه را تضعیف کرده است، به‌ویژه با مسدود شدن دسترسی این کشور به ابزارهای فناوری پیشرفته که بخش نظامی روسیه به شدت به آن نیاز دارد.
نکته حائز اهمیت این است که روسیه در قبال تحریم‌های غرب واکنش‌های شدیدی داشته که با هدف ضربه‌گیری از تحریم‌ها و همچنین حفظ توانمندی نظامی و اقتصادی این کشور به ویژه پیشبرد اهدافش در اوکراین بوده است.
کرملین صادرات بیش از ۲۰۰ کالا از جمله مخابرات، پزشکی، وسایل نقلیه، کشاورزی، تجهیزات الکتریکی و محصولات چوبی را ممنوع کرده است. مسکو همچنین پرداخت سود به دارندگان اوراق قرضه دولتی خارجی را مسدود کرده و شرکت‌های روسی را از پرداخت به سهامداران خارج از این کشور منع نموده است.
روسیه همچنین از فروش میلیاردها دلار سرمایه‌های روسیه که در دست سرمایه‌گذاران خارجی بوده، جلوگیری کرده است.
طبق گزارش نیویورکر نیز تصمیم اعضای «اوپک پلاس» تحت رهبری عربستان مبنی برکاهش عرضه دو میلیون بشکه نفت در روز که منجر به افزایش قیمت نفت در بازارهای بین‌المللی شد، اگرچه با هدف منافع اقتصادی برای کشورهای عضو این گروه صورت گرفت اما این موضوع برای پوتین یک موهبت بود. بایدن از این کشورها خواسته بود که تولید خود را افزایش دهند که گفت وگوها دراین زمینه نتیجه نداشت.
اما گروه دیگری از کارشناسان می‌گویند تحریم‌های غرب به دلیل وسعت زیاد درکمیت و کیفیت تأثیر خود را بر توان اقتصادی و سیاسی روسیه گذاشته و یا در آینده نزدیک خواهد گذاشت.
برخی کارشناسان با انتشار گزارشی در فارین پالیسی دراین زمینه پیش‌بینی کرده‌اند که تحریم‌های غرب اگرچه هنوز به طور کامل به اهداف خود نرسیده اما به مرور و با گذشت زمان، تأثیر مطلوب را بر روسیه خواهد گذاشت و نباید تأثیر سریع و فوری را از تحریم‌های اعمال‌شده بر کارکرد اقتصادی- نظامی روسیه انتظار داشت.