خبرگزاری مهر، گروه استانها: خراسان جنوبی با داشتن چهار شهرستان مرزی زیرکوه، نهبندان، سربیشه و درمیان و ۳۶۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان، به عنوان استانی مرزی شناخته شده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
علی رغم نقش حیاتی مرزنشینان در حفظ امنیت مرزها و مناطق مرزی، خراسان جنوبی آنگونه که باید مورد توجه قرار نگرفته و نیاز مند توجه است. عدم پرداخت سهمیه سوخت مرزنشینی طی دو سال گذشته از مهم‌ترین دغدغه‌هایی بوده که پای مرزنشینان را به دایره گلایه و انتقاد کشانده است.
خشکسالی‌های چندین ساله بسیاری از نقاط مرزی را خالی از سکنه کرده و مهاجرت بسیاری از جوانان مرزنشین را رقم زده اما هنوز هم اجرای برخی از طرح‌ها اعم از سهمیه سوخت مرزنشینان نه تنها روزنه‌های امید را در دل این قشر باز کرده بود بلکه مهاجرت معکوس را به دنبال داشت.
در شرایطی که خشکسالی بسیاری از داشته‌های مرزنشینان را به تاراج برده، شایسته نیست چتر حمایت مسئولان بسته بماند و این مردمان غیور زیر باران مشکلات اوقات تلخی را گذران کنند.
پایان ناخوش یک مصوبه
اگرچه دولت باهدف حمایت از معیشت مرزنشینان طرح‌هایی اعم از سهمیه سوخت مرزنشینان به خصوص کارت بارزگانی و سهیم شدن مرزنشینان در درآمدهای ارزی و صادرتی را در دست اجرا دارد اما توقف در اجرای طرح‌ها دغدغه‌ای جدی است.
در جلسه هیئت وزیران در هشتم تیر ۱۳۹۹، با هدف ارتقای توان اقتصادی ساکنین روستاهای مرزی شعاع (۲۰) کیلومتری مرز و تخصیص سهمی از درآمدهای حاصل از صادرات زمینی فرآورده‌های نفتی، تعیین سهمیه فروش سوخت به مرزنشینان، به تصویب رسید. به موجب این مصوبه، از ابتدای سال ۱۳۹۹، سهمیه کل سوخت نفت گاز تخصیصی به ساکنین روستاهای مرزی مشمول این تصویب نامه، در سال، برابر ۴۵۰ (ماهانه برابر با ۵/۳۷) میلیون لیتر نفت گاز برآورد شد. همچنین سهمیه هر خانوار مرزنشین مشمول این تصویب نامه، در سال حداکثر ۱۵۰۰ لیتر نفت گاز (مجموعاً در سقف مذکور) تعیین شد.
اما متأسفانه گویا از همان اواخر سال ۱۳۹۹ به بعد، دیگر عوائد سهمیه سوخت مرزنشینی برای مرزنشینان استان واریز نشده و علی رغم وعده‌های چندباره، با گذشت دو سال هنوز هم خبری از پرداخت آن نیست.
از سویی دیگر تعطیلی یا نیمه تعطیلی در بازارچه‌های مرزی سد بزرگی در مسیر ارتعاش مرزنشینان ایجاد کرده است. بازارچه‌هایی که می‌تواند منبعی بزرگ برای کسب درآمد مرزنشینان باشد و اقتصاد خراسان جنوبی را هم متحول کند، در لا به لای برخی تصمیمات از سوی افغانستان قفل تعطیلی خورده و نیازمند همت ویژه مسئولان در رایزنی‌ها با کشور همسایه است.
وضعیت مرزنشینان مطلوب نیست
مصطفی نخعی، رئیس مجمع نمایندگان خراسان جنوبی چندی پیش در سفر رئیس قوه قضائیه به خراسان جنوبی از وضعیت مرز و مرزنشینان گلایه کرد و گفت: وضعیت مرزنشینان ما به هیچ وجه مناسب نیست و از روند کند رسیدگی‌ها برای مرزنشینان گلایه مند هستیم.
وی با بیان اینکه هر هفته جوانان ما در جاده و به واسطه قاچاق سوخت جان خود را از دست می‌دهند، افزود: در رسیدگی به وضعیت مرزنشینان کم کاری‌هایی شده که در این حوزه‌ها باید پرونده‌ای با عنوان ترک فعل تشکیل شود.
نخعی همچنین طی جلسه‌ای با معاون وزیر کشور بروکراسی اداری و تغییر مکرر قوانین را بلای جان صادرات به افغانستان اعلام و اظهار کرد: در گذشته سود حاصل از عوائد سوخت مرزنشینی در راستای ماندگاری جمعیت در نقاط مرزی واریز می‌شد اما از اسفند ماه سال ۱۳۹۹ پرداخت نمی‌شود.
ضرورت صدور مجوز کوله بری در استان
به گفته رئیس مجمع نمایندگان خراسان جنوبی صدور مجوز کوله بری باید در مرزهای خراسان جنوبی مانند سایر استان‌های مرزی باشد.
استاندار خراسان جنوبی هم چندی پیش در شورای ساماندهی مبادلات مرزی و کار گروه توسعه صادرات استان خواستار اصلاح و بازنگری در قانون ساماندهی مبادلات مرزی مصوب مهرماه ۱۳۸۴، شد و گفت: پرداخت سود حاصل از عوائد سوخت مرزنشینی باید برای استان‌های مرزی مجدد برقرار شود زیرا باعث تثبیت امنیت و پایداری جمعیت مرزنشینان می‌شود.
قناعت افزود: نیاز است شعاع مرزنشینی در خراسان جنوبی از ۲۰ کیلومتر به ۵۰ کیلومتر افزایش یابد تا جمعیت بیشتری از عوائد سوخت مرزنشینی استفاده کنند.
قطع امید مرزنشینان از یارانه سوخت
یکی از مرزنشینان منطقه گزیک درمیان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به مشکلات مرزنشینان بیان کرد: در شرایطی که تمام مسائل به‌ویژه تحصیل وابسته به اینترنت شده، بستر استفاده از تلفن و زیرساخت‌های اینترنتی برای بسیاری از مرزنشینان فراهم نیست.
عطایی با اشاره به سهمیه سوخت مرزنشینی بیان کرد: مردم امیدی به استمرار این یارانه ندارند چراکه علی‌رغم برنامه‌ریزی‌شان بر روی این سهمیه، طی چند ماه گذشته پرداخت‌نشده است.
وی با بیان اینکه سال ۹۹ آخرین واریزی این سهمیه بوده است، اظهار کرد: قرار است اتحادیه مرزنشینان دستخوش تغییراتی شود که امید است افراد جدید با پیگیری بیشتر حق مرزنشینان را احیا کنند.
عطایی با اشاره به شعاع حمایت از مرزنشینان بیان کرد: با توجه به اینکه تراکم جمعیت در مناطق مرزی استان کم اما پراکندگی‌ها زیاد است، شعاع مرزنشینی در استان باید افزایش یابد.
وی با گلایه از کمرنگ شدن فعالیت تعاونی‌های مرزنشین بیان کرد: تعاونی‌هایی که قرار بود سالیانه مبلغی در سبد حمایتی مرزنشینان قرار دهند، کم فروغ شده و نیازمند پویایی هستند.
حرف‌های ناگفته مرزنشینان
یکی دیگر از مرزنشینان منطقه زیرکوه هم به خبرنگار مهر گفت: قبلاً سهمیه سوخت مرزنشینان توسط اتحادیه مرزنشینان و با ساز و کار خاص خود به خانوارهای مرزنشین ساکن در شعاع ۲۰ کیلومتری مرز پرداخت می‌شد.
عبدالهی ادامه داد: از زمانی که پرداخت این سهمیه توسط استانداری انجام شد، بعد از چهار مرحله واریز و حدوداً از اواخر سال ۱۳۹۹، پرداخت آن کلاً متوقف شد و پس از گذشت دو سال، هنوز هم این سهمیه به مرزنشینان پرداخت نشده است.
وی با اشاره به اینکه پرداخت مستمر این یارانه باعث مهاجرت معکوس می‌شود، بیان کرد: البته ایجاد اشتغال و سرمایه‌گذاری در مناطق مرزی نقش موثرتری بر رونق معیشت مرزنشینان دارد که خواستاریم برنامه‌های مسئولان به سمت کارآفرینی در مناطق مرزی سوق یابد.
عبدالهی بیان کرد: متأسفانه قطع این سهمیه و بیکاری در مرز، دوباره سبب مهاجرت خانوارهای مرزی به شهرهای اطراف شده که این موضوع امنیت مرز را هم به مخاطره می‌اندازد.
وی بیان کرد: شغل اصلی ساکنان مناطق مرزی دامداری است، اما متأسفانه از عشایر و دامدار هیچ حمایتی نمی‌شود در حالی که اگر دامداری از بین برود شغل‌های زیاد دیگری هم در پی آن از بین خواهد رفت.
عبدالهی با اشاره به کاهش جمعیت دام در مناطق عشایری بیان کرد: سال گذشته ۱۵۰ رأس گوسفند داشتم که اکنون تعداد آن به کمتر از ۵۰ رأس رسیده است.
وی با بیان اینکه به ناچار برای تأمین آذوقه و نهاده، باید تعدادی از این گوسفندان را هم به فروش برسانم، افزود: سال ۱۳۹۸ قیمت گوشت بره کیلویی ۵۱ هزار تومان و قیمت جو کیلویی ۱,۸۰۰ تومان بود، اما الان قیمت گوشت ۶۵ هزار تومان و جو ۱۳ هزار تومان شده که برای دامدار صرفه‌ای ندارد.
سکوت تعاونی‌ها در سایه مشکلات
حبیب محمدی، رئیس شورای اسلامی بارنجگان زیرکوه هم در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: پرداخت عوائد حاصل از سوخت مرزنشینی باعث رونق جامعه مرزی استان شده بود که متأسفانه از ۲۰ ماه گذشته پرداخت نشده است.
وی با اشاره به وضعیت اشتغال مرزنشینان بیان کرد: بازارچه مرزی یزدان در ۵۰ کیلومتری روستای بارنجگان واقع شده اما در بحث صادرات و واردات، هیچ گونه صادرات و وارداتی در سال‌های قبل انجام نشده است.
محمدی ادامه داد: ۹ سال پیش مردم صبح برای کار به بازارچه یزدان می‌رفتند ولی مدتی است که تعطیل و نیمه فعال است و چیزی عاید مردم نمی‌شود.
وی با اشاره به مشکلات روستاهای مرزی از جمله خشکسالی‌ها، گرانی نهاده‌های دامی و طرح‌های خرید دام بدون صرفه، اظهار کرد: با خشکسالی‌های پیش رو ۱۰ درصد چرا در بیابان بوده و ۹۰ درصد خوراک گوسفند در خانه است.
مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی هم در گفتگو با مهر با اشاره به سوخت مرزنشینان بیان کرد: مصوبه سوخت مرزنشینان سال ۹۱ بوده و با تأخیر ایجاد شده در کل استانها، در خراسان جنوبی سال ۹۴ اجرایی شد.
افزایش شعاع مرزنشینی
علی صادقی ادامه داد: تا سال ۹۹، سهمیه سوخت مرزنشینان را در اختیار استانها قرار می‌دادند و استانها بعد از فروش، مبلغ را به شرکت نفت داده و سود به حساب مرزنشینان واریز می‌شد.
وی با بیان اینکه طبق مصوبه جدید هیئت وزیران در تاریخ ۱۱ تیر ۹۹، متأسفانه به صورت متمرکز تصمیم‌گیری کردند و در آن قید شد که شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی به نمایندگی از خانوارهای مشمول سوخت مرزنشینان سهمیه سوخت از مرزهای زمینی را صادر کند، گفت: همچنین شرکت نفت ۲۰ درصد سود حاصل را به سازمان هدفمند سازی یارانه‌ها واریز کند و این سازمان ۸۰ درصد آن وجه را به حساب مرزنشینان واریز کند مابقی را به حساب وزارت کشور بریزد تا در زیرساخت‌ها هزینه شود.
مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی بیان کرد: آخرین واریزی مهرماه ۹۹ بوده که مبلغی به حساب مشمولین واریز شد و مکاتبات و پیگیری‌ها منجر به نتیجه نشده است.
وی با بیان اینکه در مصوبه قبلی شعاع برای مرزنشینان ۲۰ کیلومتر تعیین شده بود که با پیگیری‌های انجام شده به ۳۵ کیلومتر در استان افزایش دادیم، گفت: در دور دوم سفر رئیس جمهور افزایش شعاع مرزنشینی تا ۵۰ کیلومتر را پیگیری می‌کنیم.
توسعه روابط تجاری اولویت مسئولان
صادقی بیان کرد: بر اساس مصوبه‌ای در سال ۸۹، شعاع مشمول تسهیلات مبادلات مرزی در خراسان جنوبی و سیستان بلوچستان ۵۰ کیلومتر است بنابراین به استناد این مصوبه خواستار افزایش شعاع سهمیه سوخت هستیم.
وی با بیان اینکه اگرچه واریز سوخت مرزنشینان خوب است اما اقدامی مقطعی برای کمک به درآمد مرزنشینان است، افزود: فعال کردن ظرفیت‌های اقتصادی مرزی در دستور کار ویژه است.
صادقی توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه را از اولویت‌های کاری دانست و گفت: توسعه روابط تجاری نیازمند فعال کردن بازارچه‌های مرزی است.
وی با بیان اینکه در شهریورماه ۱۴۰۰ خرده فروشی در بازارچه مرزی یزدان فعال شد، افزود: در سال ۱۴۰۰ بیش از دو میلیون دلار صادرات و در شش ماه امسال هم ۲۰۰ هزار دلار صادرات از این بازارچه داشته‌ایم.
صادقی با بیان اینکه متأسفانه طرف افغان برای گسترش روابط تجاری همکاری مطلوبی ندارد، اظهار کرد: در این راستا برنامه‌هایی در دست اقدام داریم که امید است به خروجی خوبی منجر شود.
کوه گرد، مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت بازارچه‌های مرزی بیان کرد: در سفر اول رئیس جمهور به خراسان جنوبی یکی از تأکیدات مهم بحث استفاده از ظرفیت مرز و بازارچه‌های مرزی استان بود.
وی با بیان اینکه با گذشت یک سال و نیم از این سفر اتفاقات بسیار خوبی در مرز ایران و افغانستان صورت گرفته است، افزود: مجوز ورود موقت خودروی سواری برای تجار و فعالان اقتصادی کشور افغانستان اخذ شده است که این موضوع نیز منجر به افزایش تبادلات تجاری خواهد شد.
مالیات بر فقر مرزنشینی
رئیس اتحادیه مرزنشینان خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به مشکلات مرزنشینان خراسان جنوبی بیان کرد: متأسفانه مالیات‌های غیر عادلانه بر مرزنشینان تحمیل می‌شود که نابود کننده این قشر است.
الله نظر اسعد زاده با بیان اینکه افزایش هزینه‌های زندگی، بالا رفتن سقف مخارج عمومی، گرانی‌های پیش رو و از بین رفتن درآمدهای کشاورزی از دیگر مشکلات این جامعه است، گفت: ناهماهنگی اقلام سهمیه مرزنشینان از دیگر مشکلات پیش رو بوده چراکه اقلام مورد نظر کارایی برای این قشر ندارد.
وی ادامه داد: حذف صادرات اجباری، اصلاح فهرست اقلام سهمیه‌ای با درخواست استان و اجازه واردات محصولات و تولیدات از افغانستان از دیگر راهکارهای پیش رو برای رفع مشکلات مرزنشینان است.
قانون ساماندهی مبادلات مرزی نیازمند اصلاح است که می‌طلبد مورد توجه قرار گیرد اسعد زاده خواستار رفع مشکلات کارت‌های الکترونیک مرزنشینان شد و گفت: قانون ساماندهی مبادلات مرزی نیازمند اصلاح است که می‌طلبد مورد توجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه بازارچه‌های مرزی به نام مرزنشینان بوده اما مرزنشینان در آن نقشی ندارند، افزود: علی رغم امکانات و ظرفیت‌های موجود در مرز، از مرزنشینان تنها به عنوان کارگر استفاده می‌شود.
رئیس اتحادیه مرزنشینان خراسان جنوبی بیان کرد: از مسئولان خواستاریم به مرزنشینان اجازه واردات ماشین آلات سنگین فرسوده یا دست دوم از افغانستان برای راهسازی، کشاورزی، معدن کاری و خدمات بدهند.
وی با بیان اینکه همچنین اجازه مبادله کالای پایاپای و ورود تولیدات داخلی افغانستان مانند خشکبار داده شود، گفت: همچنین خواستار عزم جدی و مشارکت همه دستگاه‌ها در خصوص رفع مشکلات موجود و ایجاد بستر مناسب برای شروع مجدد فعالیت تعاونی‌ها و برون رفت از زمین گیر شدن فعلی هستیم.
اسعد زاده با گلایه از توقف سهمیه سوخت مرزنشینان بیان کرد: با واریز این سهمیه مهاجرت معکوس داشتیم اما با قطع این سهمیه مجدد مرزنشینان به دیگر شهرها مهاجرت می‌کنند.
در حالی که مرز ظرفیتی عظیم برای مرزنشینان است اما مرزنشینان در خراسان جنوبی محروم از اشتغال‌های مرزی هستند. مناطقی که سال‌ها پیش مکانی برای امرار معاش بودند امروز جای خود را به سرمایه گذاران داده و مرزنشینان را گاهی به صورت مقطعی به کارگری می‌گمارند.
آنچه مسلم است تنها نشستن بر صندلی مسئولیت و تصمیم گرفتن برای مرزنشینان کاری از پیش نمی‌برد. سال‌هاست که از وضعیت نامطلوب مرزنشینی در خراسان جنوبی قلم می‌زنیم و صدای این مردم را به گوش مسئولان می‌رسانیم اما نه تنها زخمی از مرزنشینان مرهم نمی‌شود بلکه برخی قوانین همچون نمک پیکره جامعه مرزی را می‌سوزاند. آیا وقت آن نرسیده که تصمیمات از چارچوب کاغذ و مصوبه خارج شده و پیگیری‌ها بیش از این مورد توجه قرار گیرد؟