به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت علوم، نشست‌های تخصصی حکمرانی، رهبری و مدیریت آموزش عالی و بین‌المللی شدن آموزش عالی در دوران پساکرونا توسط موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی و با همکاری موسسه ملی پژوهش‌های آموزش عالی مالزی برگزار شد.
در این برنامه آیین امضای تفاهم نامه میان این موسسه و موسسه آموزش عالی (IPPTN) دانشگاه سینس مالزی (Sains) برگزار شد.
بعد از آیین امضای تفاهم نامه، نشست‌های تخصصی حکمرانی، رهبری و مدیریت آموزش عالی و همچنین بین‌المللی شدن آموزش عالی در دوران پساکرونا در دو بخش با حضور دکتر علی‌باقر طاهری‌نیا رئیس موسسه، دکتر محمدرضا محمدزاده عطار معاون مرکز همکاری‌های علمی و بین المللی وزارت علوم، اعضای هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی و متخصصان دیگری از نهادهای پژوهشی مربوط همچون مرشدی سیرت (Morshidi sirat) معاون رئیس موسسه پژوهش آموزش عالی و محمد مفتاهو (Muhammad muftahu) مدیر موسسه پژوهش آموزش عالی مالزی برگزار شد.
طاهری‌نیا در افتتاحیه نشست اول در ابتدا آماری از تولیدات علمی ایران ارائه داد و گفت: ایران ۱/۱ درصد از جمعیت جهان و همچنین مساحت جهان را به خود اختصاص داده است و ۲/۲ تولید علم جهان نیز در ایران تولید می شود. اما در بخش کیفیت چهار درصد از مقالات پراستناد جهان به ایران اختصاص دارد و درحالیکه ۱۰ سال پیش یک دانشگاه ایران در رتبه‌بندی تایمز بود امروز این تعداد به ۴۰ دانشگاه رسیده است.
آیا دانش فقط وجه شناختی دارد یا غیرشناختی هم هست؟
رئیس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی افزود: حدود ۲ هزار مجله علمی در ایران چاپ می‌شود؛ از این تعداد ۲۰۰ نشریه معتبر بین المللی هستند. همچنین در پایگاه داده اسکوپوس در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۷۸ هزار مقاله علمی چاپ شده است. تعداد اعضای هیئت علمی در ایران نیز نزدیک به ۸۰ هزار نفر است و نزدیک به ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار دانشجو در ایران تحصیل می‌کنند.
وی به موضوع نظریه‌ای در مورد علم پرداخت و گفت: آیا دانش فقط وجه شناختی دارد یا وجه غیزشناختی هم دارد و بین نظر و عمل شکاف است؟ به عبارت دیگر آیا هر کس چیزی بداند به آن عمل می کند، یا علم دارد و عمل نمی کند؟ مثلا یک پزشک می داند، سیگار ضرر دارد؛ ولی سیگار می کشد.
رئیس مجمع پژوهشگاه‌های کشور تاکید کرد: در منطق قرآن کریم وجه غیرشناختی علم در عمل به دانش موثر است. برای نمونه مشرکان می‌دانند خالق آسمان و زمین خداست، ولی به خدا اعتقاد ندارند و این در قرآن کریم آمده است.
طاهری‌نیا خاطرنشان کرد: حقیقت علم فراتر از جغرافیا، زمان و جنسیت است ولی همین حقیقت وقتی می‌خواهد به عمل تبدیل شود دیگر فراتر زمان و مکان نخواهد بود و از این عوامل تاثیر می پذیرد. این وجه غیرشناختی علم است. برای اینکه همه دانسته‌های ما به عمل تبدیل شود، به عناصر غیرشناختی، مانند اراده، علاقه و باورمندی نیاز داریم.
تاکید بر توسعه همکاری‌های علمی با مالزی
معاون مرکز همکاری‌های علمی و بین المللی وزارت علوم نیز در این نشست به تشریح فعالیت‌های این مرکز در وزارت علوم پرداخت و با ارائه آماری در زمینه تولیدات علمی ایران گفت: ابران رتبه ۱۵ را در تولید علم در جهان دارد. جمعیت ایران یک درصد جمعیت جهان است و ۲ درصد علم جهان در ایران تولید می‌شود.
محمدرضا محمدزاده عطار به دیگر آمارهای آموزش عالی اشاره کرد و اظهار داشت: توسعه آموزش عالی نیروی کار ماهر در ایران را تامین کرده است و ما آماده همکاری علمی با همه کشورها هستیم.
وی با یادآوری فعالیت ۵۱ پارک علم و فناوری در کشور و تولیدات محصولات دانش‌بنیان افزود: همکاری در حوزه علم و پژوهش از دیگر زمینه‌های فعالیت این پارک‌ها است و ایران آماده همکاری در این زمینه‌ها با کشورهای اسلامی است.
معاون مرکز همکاری‌های علمی و بین‌المللی وزارت علوم تاکید کرد: مالزی کشور اولویت‌داری برای ما به شمار می‌آید و فرصت‌های زیادی برای ارتقای همکاری‌ها وجود دارد. دانشمندان ایرانی در زمینه های مختلف از جمله نانوفناوری و زیست‌فناوری همچنین داروهای پیشرفته پیشرو هستند.
وی به ارائه نمونه‌هایی در زمینه تولید داروهای بیماری‌های خاص پرداخت و گفت: با وجود تحریم های شدید و ظالمانه علیه ایران و مشکلاتی که این تحریم‌ها پدید آوردند، ما از آنها به عنوان فرصتی برای مستقل شدن و حل مشکلات استفاده می‌کنیم.
آمادگی برای ایجاد کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های مالزی
معاون مرکز همکاری‌های علمی و بین المللی وزارت علوم توصیه‌هایی برای بهبود روابط علمی ارائه داد و اظهار داشت: برگزاری نشست‌های مشترک بین دو طرف در ایران و مالزی، بازدید از پارک‌های علم و فناوری، پروژه‌های مشترک بین دانشمندان ایرانی و مالزیایی و تبادل فناوری بین دو طرف، تبادل اعضای هیات علمی و دانشجو از اقدامات مفید در این زمینه است.
وی تاکید کرد: باید همایش‌های مشترک و بورسیه‌ها برای رشته‌های مختلف تدارک دیده شود. همچنین آماده ایجاد کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه مالزی هستیم.
ارتقای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها با بودجه زیاد ممکن است
معاون رئیس موسسه پژوهش آموزش عالی مالزی هم در این نشست به ساختار وزارت علوم مالزی پرداخت و گفت: دولت مالزی در مقاطع مختلف با شیوه‌های مختلفی دانشگاه ها را اداره کرده است، گاهی به آنها استقلال کامل می‌دهد و گاهی کامل تحت نظر دولت هستند و با تغییر دولت وضعیت اداره دانشگاه ها نیز عوض می‌شود.
مرشدی سیرت در مورد آمارهای آموزش عالی مالزی اظهار داشت: مالزی از جهت رتبه‌بندی کلی دانشگاه‌ها و وضعیت آموزش عالی رتبه ۲۷ و در مقایسه با تولید ناخالص داخلی، رتبه ۳۱ را در جهان دارد اما بهبود رتبه بندی دانشگاه‌ها به بودجه زیادی نیاز دارد و وزارت علوم مالزی اکنون توجهی به بهبود رتبه‌های دانشگاه ها به این دلیل ندارد.
وی در ادامه به دو شیوه اداره دانشگاه‌ها بر اساس بودجه دولتی و بدون آن اشاره کرد و یادآور شد: اداره دانشگاه در هر کدام از این شرایط متفاوت خواهد بود و رابطه دانشگاه‌ها و دولت بسیار مهم است. مالزی در سال ۱۹۵۷ مستقل شد و تا امروز دوره های مختلفی از جهت آموزش عالی گذرانده است.
معاون رئیس موسسه پژوهش آموزش عالی مالزی توضیح داد: آموزش عالی طی سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۹۶ به عنوان ابزاری برای بازسازی جامعه دیده می‌شد، در سال های ۱۹۹۶ تا از ۲۰۰۴ آموزش عالی نقش وسیله‌ای برای توسعه سیاسی و اقتصادی‌اجتماعی داشت. همچنین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ به دلایل سیاسی دانشگاه‌ها از وزارت علوم مستقل شدند و آموزش عالی به عنوان ابزار تقویت دیپلماسی دیده شد و تعداد دانشجویان خارجی در مالزی به شدت افزایش یافت اما بعد از بررسی ها متوجه شدیم آموزش عالی نوعی سرمایه گذاری است.
وی گفت: از ۲۰۱۳ تاکنون در حال تعیین جایگاه دانشگاه‌های مالزی در جهان هستیم.
سیرت به گران بودن تحصیلات عالیه در مالزی اشاره کرد و گفت: انواع مختلفی از دانشگاه‌ها در مالزی وجود دارند، اما تعداد دانشگاه‌های دولتی ۲۰ دانشگاه و دانشگاه خصوصی ۴۱۹ دانشگاه است. دانشگاه‌های بین المللی (خارجی) نیز در مالزی فعالیت می‌کنند. در مجموع هزینه آموزش عالی زیاد است و دانشگاه‌های دولتی باید دست کم ۴۰ درصد از بودجه را خود تامین کنند.
وی در ادامه به تشریح قوانین اداره دانشگاه‌ها در مالزی پرداخت و از طرح تحولی برای بهبود اداره آموزش عالی در این کشور سخن گفت.
مولفه‌های حکمرانی خوب در آموزش عالی
عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی هم در این نشست در مورد اجزای حکمرانی خوب در آموزش عالی ایران اظهار داشت: حکمرانی موضوعی گسترده و به معنای انتقال مدیریت از دولت به مردم است و رهبری بخشی از حکمرانی به شمار می‌آید.
احمدرضا روشن ادامه داد: مشکل این است چطور می‌توان عملکرد آموزش عالی را بهبود بخشید و حکمرانی خوب می تواند ابزاری مناسب در این زمینه باشد؛ حکمرانی خوب به معنای همکاری و تعامل بین همه ذی‌نفعان از دانشجویان تا استادان دانشگاه و بقیه است.
وی آموزش عالی را یکی از ابزارهای توسعه جامعه معرفی کرد که بر اساس یک مطالعه انجام شده مولفه‌های مهم در حکمرانی از منظر اساتید دانشگاهی را شایسته سالاری، تعامل، اصول اخلاقی دانشگاهی، شفافیت، قانون، برابری و عدالت کارآمدی حق انتخاب و موضوعات مالی دانست.
عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گفت: اگر بخواهیم حکمرانی به درستی اجرا شود علم باید قدرت باید یکی از اجزای اصلی حکمرانی باشد. تعامل یکی از موضوعات اصلی حکمرانی است این موضوع در زمینه های مختلف علمی و میان دانشجویان و اعضای هیئت علمی مصداق دارد حکمرانی بسیار مهم است و همه جنبه‌های آموزش عالی را تحت تاثیر قرار می دهد و مهم است که راه‌هایی برای حکمرانی بهتر بیابیم. برای تحقق حکمرانی خوبی دانش به معنای واقعی در بدنه و ساختار حکومت نفوذ کند و کشور بر اساس آن اداره شود.
نظام ملی ارزیابی پژوهش در ایران
همچنین عضو هیئت علمی پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف در این نشست بر اساس مطالعه ای انجام شده به تشریح نظام ملی ارزیابی پژوهش در ایران پرداخت و اظهار داشت: سیستم‌های ارزیابی پژوهشی موضوعی تازه در آموزش عالی هستند که به اشکال مختلفی توسط مدیریت‌ها، دولت ها و غیره انجام می‌شود.
نجم الدین یزدی با مقایسه مفصل بین نظام‌های ارزیابی پژوهش در ایران، انگلیس و استرالیا توضیح داد: نظام ملی ارزیابی پژوهش در ایران چالش‌های دارد که شامل ارتقا یا جذب اعضای هیات علمی بر اساس فعالیت‌های پژوهشی، تامین مالی ملی پژوهش است و این موارد مانع از تعامل با دیگر ذی‌نفعان و در سطح بین المللی می‌شود، بنابراین باید این نظام بازطراحی شود.
در نشست دوم که با عنوان «بین المللی شدن آموزش عالی در دوران پسا کرونا» برگزار شد دکتر محمد مفتاهو مدیر موسسه پژوهش آموزش عالی مالزی سخنرانی خود را با عنوان «بین المللی شدن آموزش عالی پس از همه‌گیری کرونا» ارائه کرد.
مفتاهو ادامه داد: در دانشگاه‌های مالزی دانشجوی بین المللی به کسی اطلاق می شود که در حوزه های مختلف مانند: دانشگاه‌ها، یا در مدارس بین المللی زیر نظر وزارت آموزش و پرورش تحصیل می‌کنند، یا در مراکز مهارتی زیر نظر وزارت منابع انسانی ثبت نام می‌کنند.
مدیر موسسه پژوهش آموزش عالی مالزی با اشاره به برنامه استراتژیک تدوین شده برای آموزش عالی مالزی افزود : ارتقاء بین المللی شدن آموزش عالی در مالزی یکی از مهمترین این اهداف است اما در این خصوص چالش‌هایی نیز وجود دارد مانند اینکه فرآیند دریافت ویزا طولانی است و اینکه دانشجویان برای اشتغال محدودیت دارند.
مفتاهو در ادامه با ارائه آماری از ثبت نام دانشجویان بین المللی در کشور مالزی از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۸ گفت: از سال ۲۰۰۳ الی ۲۰۱۳ دانشجویان ایرانی رتبه اول را درمالزی داشته‌اند اما این روند کاهش پیدا کرده است. پس از پاندمی کرونا مدل آموزش عالی در مالزی متفاوت شده و انعطاف پذیری آن نیز بشتر شده است. نوع آموزش نیز تغییر کرده و روند حضوری و مجازی شده همزمان در حال انجام است.
دکتر عباس قنبری عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست با اشاره به سابقه هجده ساله حضور خود در حوزه آموزش عالی مالزی؛ راجع به قدرت دانشجویان در دیپلماسی علمی اظهار داشت: دیپلماسی علم و فناوری (دیپلماسی علمی) به عنوان یک استراتژی جدید برای توسعه، شکل‌دهی و تغییر شکل روابط بین‌المللی در سراسر جهان پدیدار شده است و دانشجویان به عنوان موتوری قدرتمند برای پیشرفت و توسعه «دیپلماسی علمی» می توانند مانند «سفیران» کشورهای خود باشند.
وی همچنین به نتایج یک تحقیق در این باره اشاره کرد و گفت تعداد دانشجویان ایرانی در مالزی از حدود ۴۰۰ نفر در سال ۲۰۰۳ به حدود ۱۴۰۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۲ رسید و تا سال ۲۰۱۷ به حدود ۴۰۰۰ هزار نفر کاهش پیدا کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه به دستاوردهای علمی دانشجویان ایرانی در مالزی اشاره کرد و گفت: از نظر عملکرد آموزشی و پژوهشی، دانشجویانی که با موفقیت از دانشگاه‌های مالزی فارغ التحصیل شده‌اند به طور متوسط سه مقاله علمی (نمایه شده و غیر نمایه شده) و پنج مقاله سمینار/کنفرانس منتشر کرده‌اند و از نظر مالی، بر اساس میانگین هزینه هر دانشجوی بین المللی در مالزی، دانشجویان ایرانی تا سال ۲۰۱۵ بیش از ۶ میلیارد رینگیت مالزی (۶/۱ میلیارد دلار) هزینه کرده اند.
دکتر سید اسماعیل موسوی عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی نیز در این نشست به موضوع درس‌هایی که باید از کوید ۱۹ برای بین المللی‌سازی آموزش عالی آموخت پرداخت.
موسوی با تعریف بین المللی شدن آموزش عالی گفت: در ایران رویکرد غالب برای همکاری‌های علمی بین المللی، رویکردی فرهنگی بوده است و کشورهای هدف در این خصوص، کشورهای همسایه و ملت‌های مسلمان بوده که مشترکات فرهنگی و تاریخی با آنها داریم.
وی همچنین با اشاره به اینکه ۱.۶۴ درصد از دانشجویان سال ۲۰۲۰ در ایران، دانشجویان بین المللی هستند گفت: در سال ۱۹۹۹ تعداد دانشجویان خارجی در ایران ۹۸۰ نفر بوده است که عمدتا از کشور افغانستان و بوسنی بودند در حالی که در سال ۲۰۲۰ حدود ۵۷ هزار دانشجوی خارجی در ایران تحصیل می‌کنند.
عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی ادامه داد: اما در سال‌های اخیر تغییر رویکری در باره جذب دانشجویان خارجی در ایران شکل گرفته است و از الگوی فرهنگی- سیاسی به تلفیقی از مدل علمی- آموزشی و مدل اقتصادی تغییر جهت داده شده است.
موسوی همچنین در ادامه بیان کرد که در راستای بین المللی‌سازی بهتر آموزش عالی می‌توان از سه رویکرد آموزش برخط، آموزش حضوری و مدل ترکیبی استفاده کرد و هر سه رویکرد ویژگی‌ها و مزایای خود را دارد.