خبرگزاری مهر - گروه استانها- ندا سپاهی: علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان به تازگی در اظهارنظری عجیب مدعی شده که بر اساس پایش‌ها و بررسی کارشناسان فرونشست به فاصله یک کیلومتری بناهای تاریخی شهر اصفهان رسیده است.
او فرونشست زمین را از دغدغه‌های اصلی در مدیریت شهری و میراث فرهنگی خوانده و افزوده است که با این حال بر اساس پایش‌ها، تاکنون فرونشست به بناهای تاریخی اصفهان آسیبی وارد نکرده و به عنوان مثال ترک‌هایی که در مسجد جامع دیده می‌شود، به دلیل اشتباه در حوزه کف‌سازی آن ایجاد شده است.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان، ترک‌های موجود در برخی از بناهای تاریخی با توجه به بافت خشتی و آجری آن‌ها جزو ترک‌های طبیعی هستند و بررسی‌ها نشان می‌دهد که ترک‌های مسجدسید و مسجد جامع به دلیل فرونشست نیست. درمورد سازه مسجد امام هم نگرانی‌هایی وجود داشت که پس از پایش مشخص شد فعلاً از نظر فرونشست مشکلی آن را تهدید نمی‌کند و درمورد پدیده‌های نگران‌کننده در کف رودخانه زاینده‌رود برای پل‌های تاریخی به ویژه سی‌وسه‌پل و پل خواجو نیز با بررسی‌های بیشتر و تزریق اعتبارات، برای استحکام‌بخشی آن‌ها اقدامات مؤثری خواهیم داشت.
ایزدی گفته است این بدان معنا نیست که بناهای تاریخی در خطر نیستند. چون در نواحی شمالی اصفهان شواهدی از فرونشست وجود دارد و با توجه به فاصله کم آن با آثار تاریخی اصفهان، هیچ تضمینی وجود ندارد که فرونشست به بناهای تاریخی نرسد و قرار است طی یکی دو ماه آینده تعدادی دستگاه جی‌پی‌اس در بناهای تاریخی نصب شود تا وضع آن‌ها شبانه‌روزی رصد شود.
علت ترک خوردن بناهای تاریخی اصفهان چیست؟
در همین پیوند بهرام نادی، دکترای عمران و ژئوتکنیک و عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در واکنش به اظهارات مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان، با بیان اینکه دشت اصفهان- برخوار سال گذشته در عرض یک سال ۱۸.۲ سانتیمتر نشست داشته است، اظهار داشت: حدود ۲۷ دستگاه GPS ( موقعیت یاب جهانی) توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی در اصفهان نصب و اندازه‌گیری‌ها با دقت میلیمتری انجام شد.
وی با بیان اینکه دشت اصفهان فرونشست دارد و مسجد جامع عباسی و مسجد عتیق و سایر بناهای تاریخی در همین دشت قرار دارند و در معرض فرونشست هستند، افزود: زمانیکه تأثیر اُفت آب زیرزمینی را در میدان نقش جهان مدلسازی می‌کنم این میدان در خوشبینانه ترین حالت حدود ۴۶ سانتیمتر پتانسیل نشست دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف آباد ادامه داد: نصب دستگاه جی‌پی‌اس در ساختمان نظام مهندسی استان اصفهان سال گذشته نشان داد که این ساختمان حدود ۱۰ سانتیمتر در یک سال فرونشست داشت در حالی که نه ساختمان ترک خورده و نه چرخش آشکاری داشته است، از این رو اینکه بنایی را با چشم ببینیم و بگوئیم فرونشست ندارد این امکان پذیر نیست و با چشم نمی‌توان نشست زمین را تشخیص داد.
نادی تصریح کرد: اگر قرار باشد که نتیجه‌گیری کنند ترک خوردن بنایی به دلیل قدمت آن است باید گفت از بین پل‌هایی که در اصفهان وجود دارد قدیمی ترین پل، پل شهرستان است که قدمت آن به دوره ساسانیان و بیش از ۲ هزار سال می‌رسد اما چون این پل روی بستر سنگی زمین قرار گرفته هیچ ترکی روی این سازه مشاهده نمی‌کنید درحالی که قدیمی تر از پل شهرستان در شهر اصفهان نیست لذا اگر قرار بود قدمت یک بنا سبب ترک شود پل شهرستان تاکنون باید فروریخته باشد اما سی و سه پل که مربوط به دوره صفویه است و قدمتی حدود ۴۰۰ سال دارد ترک خورده است زیرا روی بستر آبرفتی و خاک شنی و رس قرار گرفته است و سطح آبرفت بستر زمین در این منطقه حدود ۵۰ متر است.
تنشی که باز و بسته شدن آب بر پل‌های تاریخی وارد می‌کند
وی با اشاره به ترک‌های موجود در بنای پل سی و پل خاطرنشان کرد: سی و سه پل که پتانسیل نشست آن از مسجد و میدان نقش جهان کمتر است اما در هر دوره باز و بسته شدن آب در رودخانه حدود ۲۰ متر اختلاف ارتفاع آب زیرزمینی در این نقطه اتفاق می‌افتد که عدد کمی نیست، زمانیکه ۲۰ متر ارتفاع آب پایین می‌رود و دوباره ۲۰ متر آبگیری می‌کند عین این است که یک ساختمان ۲۰ طبقه را روی خاک می‌سازند و دوباره ساختمان را خراب می‌کنند؛ مگر می‌توان با این همه اختلاف تنش گفت ترک‌ها مربوط به قدمت بناست؟! این یک حرف غیر تخصصی است زیرا مدل‌های ریاضی و محاسبات ما افزایش تنش ساختمانی را نشان می‌دهد و پتانسیل نشست وجود دارد.
استاد دانشگاه و عضو کارگروه تخصصی فرونشست زمین اصفهان ابراز داشت: برای اثبات این مدل‌ها باید دستگاه جی پی اس در بناهای تاریخی اصفهان نصب شود؛ سازمان زمین شناسی به ایشان (میراث فرهنگی) ۲ سال پیش پیشنهاد داد که جی پی اس روی سازه‌های تاریخی نصب شود زیرا این بناهای میراثی را باید حفظ و نگهداری کنیم.
نادی افزود: زمانیکه میراث فرهنگی دستگاه جی پی اس نصب نمی‌کند با حدس و گمان نمی‌تواند نظر دهد، این یک ادعاست که با چشم یا از روی قدمت بنا درخصوص علت ترک‌ها گفت، باید با اندازه‌گیری دقیق اثبات شود اما متأسفانه به دلیل اینکه فرونشست اصفهان کتمان می‌شود، حدس می‌زنند که ترک‌ها از قدمت بناها است و ابراز دقیق نیز نصب نمی‌شود.
۲ سال انتظار برای اندازه‌گیری نشست بناهای تاریخی
عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان تصریح کرد: انکار آثار فرونشست بر بناهای تاریخی اصفهان به نظر من سهل‌انگاری نسبت به حفظ میراث فرهنگی است و اداره میراث فرهنگی و گردشگری باید وظیفه خود را بدرستی انجام دهد و ابراز دقیق اندازه‌گیری را زودتر نصب کند زیرا بیش از ۲ سال است که سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی پیگیر نصب جی‌پی اس بر بناهای تاریخی است اما انجام نشده و این بی مبالاتی میراث فرهنگی توجیهی ندارد.
نادی با اشاره به اینکه از دو سال پیش قرار بود پل‌های تاریخی، میدان نقش جهان، میدان عتیق و مسجد قطبیه به صورت شبکه دستگاه جی‌پی اس نصب شود تا بتوان میراث تاریخی مرکز شهر را کنترل کرد، گفت: تاکنون جی پی اس نصب نشده است؛ اداره میراث فرهنگی نمی‌تواند بگوید فرونشست اصفهان برای بناهای تاریخی خطر ندارد و سهل‌انگاری را اینگونه توجیه کند که ترک‌ها بخاطر تاریخی بودن بناهاست.
وی تاکید کرد: پل شهرستان ترک نمی‌خورد زیرا آن منطقه پتانسیل نشست ندارد اما محدوده سی و سه پل و خواجو پتانسیل نشست دارد و باید جی پی اس نصب شود تا در نهایت به این اتفاق نظر خواهیم رسید که علت ترک‌ها قدمت بوده یا از فرونشست؛ مدل‌های محاسباتی و مطالعاتی حاکی از فرونشست است اما وظیفه میراث فرهنگی است که دستگاه نصب و شرایط را اندازه گیری کند.
دکترای عمران و ژئوتکنیک و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف آباد با بیان اینکه حبیب آباد در شمال شهر اصفهان سالانه ۱۸ سانتیمتر نشست می‌کند، گفت: مدل‌های ما پیش بینی آینده را نیز نشان می‌دهد که مدل عددی این منطقه در صورت تداوم روند کنونی تخلیه آبخوان، در آینده حدود ۲ متر نشست تجمعی خواهد داشت که عدد بزرگی است.
به گزارش مهر، استان اصفهان با بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی که یک هزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و هفت اثر آن به نام‌های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع و سه قنات به نام‌های "وزوان"، "مزدآباد" و "مون" به ثبت جهانی رسیده، کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی است.