به گزارش خبرگزاری مهر، «خاک، جایی که غذا شروع می‌شود» شعار امسال روز جهانی خاک یعنی سال ۲۰۲۲ است که توسط فائو در سرتاسر جهان در روز ۵ دسامبر برابر با ۱۴ آذر ۱۴۰۱ برگزار می‌شود.
از دست دادن عناصر غذایی خاک یکی از فرآیندهای اصلی تخریب خاک است که تغذیه را تهدید می‌کند و به عنوان یکی از مهمترین مشکلات در سطح جهانی برای امنیت و پایداری غذایی در سراسر جهان شناخته می‌شود.
روز جهانی خاک (World Soil Day) مراسمی است که هر ساله از طرف سازمان جهانی کشاورزی و غذای سازمان ملل (فائو) با هدف افزایش آگاهی رسانی در مورد اهمیت خاک و لزوم حفاظت از آن به عنوان منبع تأمین غذای بشر و میزبان ۲۵ درصد از تنوع زیستی کره زمین و اهمیت حفظ اکوسیستم‌های سالم و رفاه انسان از طریق رسیدگی به چالش‌های رو به رشد در مدیریت خاک و همچنین آموزش سلامت خاک و تشویق جوامع به بهبود سلامت خاک برگزار می‌شود.
یک کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری، گفت: سیستان و بلوچستان، با توجه به شرایط و اقلیمی که دارد، رکوردار دو فرسایش آبی و بادی در بین سایر استان‌های کشور است.
دکتر حسین سرگزی در گفتگو با خبرنگار مهر، که به مناسبت روز جهانی خاک انجام شد، ضمن تاکید بر تلاش همه جانبه برای حفظ خاک به عنوان بستر حیات و آغاز زنجیره تولید غذا افزود: در دنیا دو فرسایش آبی و بادی از مهمترین عوامل تخریب خاک محسوب می‌شوند و متأسفانه هر دوی اینها با شدت تمام در حال وقوع است.
وی اظهار کرد: عمده اراضی جنوب سیستان و بلوچستان شیب دار بوده و فصل بارندگی نیز همزمان با فصل خشک است که زمین فاقد پوشش لازم است لذا میزان فرسایش آبی بالاست.
وی ادامه داد: از طرفی خاک‌های موجود در منطقه ما جوان و تکامل نیافته و کم عمق است لذا قطرات باران در بارندگی‌های عمدتاً سیل آسا، اندک خاک تولید شده سالانه موجود در اراضی شیب دار و عناصر غذایی آن را به سمت پایین دست انتقال می‌دهند.
وی با اشاره به بخش فرسایش بادی در سیستان و بلوچستان نیز گفت: قبلاً خشک شدن آمودریا در روسیه باعث وقوع بیشترین میزان فرسایش بادی در دنیا بود اما متأسفانه در سالهای اخیر قطع ورود آب به ایران و اقدامات مهار و انحراف آب در افغانستان باعث شده تا منطقه سیستان رکورد دار فرسایش بادی در جنوب غرب آسیا باشد. این موضوع با توجه به آثار اقتصادی، بهداشتی، روانی ناشی از طوفان‌های گرد و غبار اهمیتی فوق العاده می‌یابد.
سرگزی با بیان اینکه ما رکوردار فرسایش آبی و بادی در کشور هستیم، در خصوص دلایل فرسایش‌ها گفت: یک‌سری از دلایل اقلیمی و طبیعی هستند که از جمله آنها می‌توان به واقع شدن در منطقه تحت تأثیر جریانات جوی شدید، بعضاً شیب دار بودن اراضی، کمبود پوشش گیاهی، خشکی هوا، وجود خاک‌های جوان، وابسته بودن اشتغال به منابع خاک، بارش باران‌های سیل آسا و وزش بادهای تند اشاره کرد.
وی با اشاره به این نکته که فرسایش‌ها، طبیعی و یا انسان ساز هستند، تصریح کرد: در بخش انسان ساز، دلایل اجتماعی و فرهنگی از جمله چرای دام‌ها در مناطق فرسایش پذیر، شخم زدن زمین، آشفته کردن خاک در فصل بادهای فرساینده وجود دارد.
وی افزود: بخشی از این دلایل فرسایش‌ها نیز مدیریتی است که از جمله آنها می‌توان به برنامه جامع نداشتن، ندیدن کل یک حوزه آبخیز و منابع آبی یک منطقه، موازی کاری دستگاه‌ها، عدم هماهنگی، کمبود اعتبارات، عدم وجود شناخت بین تصمیم گیران و تصمیم سازان، ضعف دانش، عدم بهره گیری از تکنولوژی‌های جدید، عدم توجه به مسائل زیست محیطی در پروژه‌های عمرانی و غیره اشاره کرد.
این مدرس دانشگاه گفت: در حال حاضر وضعیت خاک‌های استان اصلاً خوب نیست، در شمال استان میزان شوری و قلیائیت خاک بسیار بالا بوده و میزان مواد آلی و عناصر غذایی خاک بسیار پایین است و به همین دلیل خاک‌ها بسیار فقیرند. خشکسالی و فرسایش نیز اندک عناصر موجود در خاک را از بین برده است، مسئولان و مدیران مرتبط با بخش خاک نیز متأسفانه این دید را ندارند که مشکل ما در مناطق خشک تنها آب نیست بلکه تقویت خاک ضعیف و تحلیل رفته هم مهم است.
وی خاطر نشان کرد: در جنوب استان هم مشکل فرسایش آبی داریم و هم میزان دام و بوته کنی در عرصه‌های فرسایش پذیر بسیار زیاد بوده و در چند سال اخیر خشکسالی، عامل بسیار وحشتناکی در منطقه برای فرسایش خاک در استان شده است.
سرگزی با اشاره به اقدامات دستگاه‌ها اجرایی و تأثیرگذاری آنها بر حفاظت از خاک، گفت: بخشی از اقدامات انجام شده دستگاه‌ها تأثیرگذار بوده اما اعتبارات دائمی نیست و وسعت عملیات انجام شده با توجه به کمبود اعتبارات این بخش، بسیار محدود است و اولویت بندی مناسبی برای اجرای پروژه‌ها نداریم و بر همین اساس اقدامات تأثیر گذاری مطلوب و محسوس ندارند.