مصطفی شوقی مدیر خانه مستند انقلاب اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره الویت‌های خانه مستند برای حمایت از تولید آثار مختلف سینمای مستند گفت: هر آن چیزی که مرتبط به ایران یا مسئله ایران باشد، محور و موضوعی برای خانه مستند است که یا درباره آن فیلم ساخته می‌شود یا در ادامه راه ساخته خواهد شد. در واقع باید بگویم بیم و امیدها، آمال و آرزوها، مشکلات و راهی که پیش روی ایران عزیزمان است، برای ما مهمترین موضوع و الویت است. در واقع مرز ما در مستندسازی منافع ملی است. بر همین مبنا در این سال‌ها درباره حوزه‌های عدالت طلبی، مطالبه‌گری، محیط زیست، تاریخ، سیاست، اقتصاد و اجتماع به تولید فیلم‌هایی پرداختیم که بخش‌های مهمی از حاکمیت را به چالش کشیده است.
وی همچنین با اشاره به فعالیت‌های خانه مستند در سال‌های اخیر افزود: در ده، دوازده‌سال اخیر، خانه مستند با طیف وسیعی از مستندسازها همکاری و آثاری را تولید کرده است که امروز ستون‌های سینمای مستند ایران به شمار می‌آیند. از این جهت می‌توان گفت که این مرکز با مستندسازهای مختلف برای تولید آثارشان در حوزه‌های بسیاری چون محیط زیست، جنگ، تاریخ و مسائل اجتماعی کار کرده و شاید تنها مرکزی است که در برگیرندگی موضوعات مختلف در آن بسیار زیاد بوده است.
«خانه» مرکزی برای کشف استعداد در حوزه مستند است
شوقی در ادامه صحبت‌هایش با تاکید بر اینکه خانه مستند یکی از خانه‌های اصلی مستندسازهای ایرانی است، بیان کرد: شروع کار مستندسازی خودم در خانه مستند بوده است و تا الان ده فیلمی که در این حوزه کارگردانی کرده‌ام، تولید خانه مستند است. از آنجایی که فضای کار بسیاری از مستندسازهای فیلم اولی در خانه مستند شکل گرفته، باید گفت که اینجا مرکزی برای کشف استعداد در حوزه سینمای مستند است.
مدیر خانه مستند با نام بردن از مستندهای «میراث هزارساله» و «تالاب میان‌کاله» از حساسیت این مرکز روی کیفیت تولیدات گفت و عنوان کرد: فکر نمی‌کنم در حوزه مستندهای تاریخی، هیچ تیم مستندساز و گروه مستندسازی مثل بچه‌های خانه مستند توانسته باشد، کار تاریخی با آن ابعادی که بدیع و نو است و جامعه و مخاطب عام دوست دارد، ساخته باشد. در حوزه‌های اجتماعی نیز فیلم‌های متعددی ساخته شده است که از آن جمله می‌توان به فیلم درخشان «مهین» یا فیلم‌های دیگری که درباره مسائل اجتماعی چون سربازی ساخته‌ایم اشاره کرد.
این مستندساز ادامه داد: وقتی امروز بعد از دوازده سال به کارنامه خانه مستند نگاه می‌کنیم، آثار ساخته شده در آن از لحاظ کمی و کیفی دارای کارنامه‌ای خوب و بسیار مهم هستند. از سوی دیگر این مرکز راهی را در پیش دارد و با این چالش که اکنون باید چه کار تازه‌ای انجام دهد، مواجه است. البته همین الان این مرکز پروژه بسیار مهمی در دست ساخت دارد که درباره یکی از ادوار مهم تاریخ ۵۰۰ ساله اخیر ایران است. در واقع ما اکنون مقداری گام‌هایمان را از تاریخ معاصر فراتر گذاشتیم.
کارگردان مجموعه مستند «هویدا، زندگی، زمانه و مرگ» در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره برنامه خانه مستند برای اکران عمومی آثار در سینماهای سراسر کشور توضیح داد: باید پرسید مخاطبان سینمای مستند چه کسانی هستند؟ باتوجه به پیشرفت این حوزه در ده دوازده سال اخیر، می‌توان گفت اساساً سینمای مستند مخاطبان خاصی دارد که به طور جدی همیشه فیلم‌های مستند را نگاه می‌کنند. در دوران کرونا شرایطی ایجاد شد که ما به سمت پخش آنلاین آثار رفتیم. پس از تجربه این مدل از اکران فیلم باید بگویم، پخش آنلاین چالشی بود که در کنار نکات مثبت، مشکلاتی هم داشت.
پخش آنلاین مخاطبی را به سینمای مستند اضافه نکرد
شوقی در ادامه اضافه کرد: در واقع پخش آنلاین مخاطبی را به مخاطبان سینمای مستند اضافه نکرد. در حقیقت مخاطبان مستندبین به خاطر علاقه‌ای که به این ژانر داشته و دارند، در آن زمان نیز دنبال مستند بودند و به تماشای آثار مشغول می‌شدند. بنابراین همان‌هایی که در گذشته مستند می‌دیدند اکنون نیز هستند.
کارگردان مستند «شورش علیه سازندگی» در ادامه صحبت‌هایش عنوان کرد: به طور کل صحبت درباره مخاطب سینمای مستند مقداری چالش‌برانگیز است؛ چراکه ما از یک طرف با مخاطبان مستندبین مواجه هستیم و از سوی دیگر هم انتظار داریم که مردم برای تماشای مستندها بیایند. البته در سال‌های اخیر مستندهایی داشتیم که مقداری عمومی‌تر شده‌اند. این آثار مقداری ژورنالیستی‌تر و جنجالی‌تر بودند و شاید به همین دلیل توانستند مخاطبان بیشتری را جذب کنند.
وی افزود: موضوع مهم دیگر در این حوزه این بوده که سینمای مستند پلتفرم خاصی ندارد و تلویزیون همچنان مهمترین پلتفرم و جایگاه پخش فیلم مستند است. از این جهت این درست بوده که باید دنبال مسائل جدید و نو باشیم اما در شرایط کنونی برای این اتفاق چالش‌هایی وجود دارد.
مدیر خانه مستند در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به اهمیت و تاثیر جشنواره «سینماحقیقت» در سینمای مستند بیان کرد: «سینماحقیقت» تنها جایی است که سینمای مستند ارزیابی می‌شود و این ارزیابی، بسیار مهم است. سال‌هاست شاهدیم که خیلی از مستندسازان تلاش می‌کنند تا کارهای خود را به این جشنواره برسانند. چراکه به واقع این رویداد سینمایی در بین جشنواره‌های ایرانی و حتی منطقه کلاس خوبی دارد و بسیار ارزشمند است.
کارگردان مجموعه مستند «اسدالله علم، مردی برای تمام فصول» در ادامه صحبت‌هایش گفت: در سینمای مستند با طیف‌های وسیعی از آدم‌ها مواجهیم که برخی از آنها مستندساز هستند اما در غالب گروه خاصی قرار نمی‌گیرند. بنابراین جشنواره «سینماحقیقت» شاید جشنی سالیانه برای سینمای مستند و یک امکان عمومی برای همه طیف‌ها است که نباید سلب شود.
این مستندساز با تاکید بر اینکه گفتگو همیشه بهترین راه‌حل در جامعه است، ادامه داد: جشنواره جدا از اینکه محل ارزیابی آثار مستند است، یک محل گفتگو نیز به شمار می‌آید و از این جهت ارزشمند است که جامعه ما باتوجه به همه بحران‌ها و مشکلاتی که دارد، برای اینکه راه درست را انتخاب کند، به گفتگو نیازمند است. به نظرم جشنواره محل خوبی برای گفتگو است و از همه مهمتر واقعاً می‌تواند نظر بخشی از فضای عمومی جامعه را نشر دهد.