خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - آذر مهدوان: این روزها محافل رسانه‌ای و سیاسی ترکیه صحبت از عادی سازی روابط با دولت سوریه می‌کنند و به نظر می‌رسد این بار دولت آنکارا عزم خود را برای ترمیم روابط با دمشق جزم کرده است. پیشتر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از احتمال سازش با دولت سوریه خبر داده بود؛ اردوغان گفته بود که در سیاست دشمنی دائمی وجود ندارد و در این خصوص گام‌هایی خواهند برداشت.
این سخنان اردوغان نشان می‌دهد دولت آنکارا بعد از عادی سازی روابط با ابوظبی، ریاض و رژیم صهیونیستی این بار قصد دارد درهای دیپلماسی خود را به روی دمشق بگشاید. واقعیت این است که با آغاز جنگ داخلی سوریه روابط آنکارا و دمشق به سمت تنش و قطع دیپلماسی سوق داده شده است. ترکیه و سوریه در این ۱۱ سال بر سر مسائل مختلف اختلافات عمیقی را تجربه کرده‌اند اما یک مساله مهم در روابط دو کشور وجود دارد که به نظر می‌رسد مهم‌ترین مانع در روند عادی سازی خواهد بود؛ حمایت آنکارا از «ارتش آزاد سوریه» جز موضوعات چالش برانگیز در روابط دو کشور است.
خبرنگار مهر، با هدف بررسی روند عادی سازی روابط ترکیه و سوریه و چالش‌های این روند گفت‌وگویی را با «اورهان بورسالی» نویسنده، روزنامه نگار و ستون نویس روزنامه جمهوریت (از نشریه‌های نزدیک به حزب جمهوری خواه خلق ترکیه)، انجام داده است. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد:
*سخن اردوغان در خصوص عادی سازی روابط با دولت دمشق در حالی مطرح می‌شود که فقط ۶ ماه به انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ مانده است. اختلافات ترکیه و سوریه اگرچه قابل حل است اما به نظر می‌رسد در کوتاه زمان ممکن نیست و واکنش مقامات سیاسی ترکیه در این موضوع صرفاً جنبه تبلیغاتی دارد و با هدف کسب رأی است، ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
اردوغان خود را در سوریه بسیار درگیر کرده است. از یک سو آمریکا در سوریه حضور دارد. از سوی دیگر در ادلب شاهد حضور انواع گروه‌های تروریستی هستیم. آنکارا آنها را به عنوان منطقه حایل بین خود و سوریه می‌بیند. از نیروهای مسلح سوری موسوم به ارتش آزاد سوریه حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کند. تکلیف این گروه که مخالف دولت دمشق هم است چه خواهد شد؟ اگر اردوغان قصد آغاز فصل جدیدی از صلح با دمشق را دارد باید به حمایت خود از این گروه مسلح پایان دهد و حتی این گروه مسلح را که بسیاری از آنها با تروریسم در هم آمیخته‌اند، منحل کند. آیا ترکیه بدون اینکه حمایت خود را از ارتش آزاد سوریه قطع کند پشت میز مذاکره با دمشق خواهد نشست؟ و آیا با همین نیروهای مخالف، مذاکره با اسد را آغاز خواهد کرد؟ این غیر ممکن است.
اردوغان موضوع سوریه را برای مدت مدیدی طول خواهد داد و منتظر فرصت‌هایی خواهد بود که ممکن است به نفع او پیش بیایند. نمی‌شود در عرض ۶ ماه با دمشق دست -دوستی- بدهد و مشکلات را حل کند؛ تلاش اردوغان در موضوع سوریه برای انتخابات است. زیرا در ترکیه بر دولت فشار وارد می‌شود تا مسئله سوریه را حل کنند، با دمشق صلح کنند و شرایط لازم را برای بازگشت مهاجران سوری فراهم کنند.
*یکی از اهداف مهم ترکیه در خصوص احتمال عادی سازی روابط با سوریه بازگرداندن مهاجران سوری به کشورشان است. اما واقعیت این است که مهاجران سوری سالهاست در ترکیه سکنی گزیده‌اند و در این کشور زندگی می‌کنند قطعاً روند بازگشت آنان در کوتاه مدت غیر ممکن به نظر می‌رسد. آیا به مهاجران حق انتخاب برای ماندن یا بازگشت به سوریه داده خواهد شد؟
اگر شرایط لازم رفاهی در سوریه مهیا شود امکان بازگشت نیمی از مهاجران وجود خواهد داشت. در ترکیه حقوق ویژه برای مهاجران تخصیص داده می‌شود که در صورت تغییر دولت (بعد از انتخابات) این حقوق قطع خواهد شد و به این شکل مهاجران ترغیب می‌شوند که به کشورشان بازگردند. در اینجا، موضوع همکاری با نهادهای بین المللی جهت بازسازی سوریه مهم است. اما بخشی از مهاجران (سوری‌ها) قطعاً در ترکیه خواهند ماند. اینها کسانی هستند که شغل و ثبات اقتصادی برای خود در ترکیه دست و پا کرده‌اند. زندگی در ترکیه به همان اندازه که برای ترک‌ها سخت است برای سوریه‌ای‌ها هم دشوار است!
*خروج ترکیه از سوریه، توقف حمایت از گروه‌های مسلح، عدم استفاده از مسئله آب به عنوان ابزاری برای فشار سیاسی و حفظ روابط دوجانبه در چارچوب احترام متقابل و قوانین بین المللی را می‌توان چهار شرط اصلی سوریه به طرف ترکیه‌ای عنوان کرد. حل موضوع آب ممکن است به تعویق بیفتد، خروج ترکیه از خاک سوریه هم به نقشه راه بستگی دارد اما به نظر می‌رسد اگر حمایت ترکیه از گروه‌های مسلح (ارتش آزاد سوریه) متوقف نشود، عادی سازی اتفاق نخواهد افتاد. در حقیقت مهم‌ترین چالش در روند عادی سازی روابط بین ترکیه و سوریه همین موضوع است. از این پس رویکرد حزب عدالت و توسعه در خصوص حمایت از این گروه چگونه خواهد بود؟
بله مهم‌ترین مساله هم همین است. فرض کنید دولت دمشق به آنکارا بگوید: «ما می‌خواهیم خودمان مرزهایمان را به طور کامل کنترل کنیم، تضمین می‌کنیم که هیچ حمله‌ای علیه ترکیه از مرزهای ما صورت نخواهد گرفت. بیایید با هم این روند را کنترل کنیم و اجازه دهیم نیروهای مسلح ترکیه از سرزمین‌های ما خارج شوند. ارتش آزاد سوریه را منحل کنید و ما در این خصوص عفو عمومی خواهیم داد. بیایید برای بازگشت همه آنها به کشورهایشان همکاری کنیم. بیایید بلافاصله همکاری را برای حذف پ-ی-د و ی-پ-گ و ادغام آن در کشور سوریه آغاز کنیم» پاسخ ترکیه به این درخواست‌ها چه خواهد بود؟ آیا ترکیه بعد از ۱۰ سال سیاستی که در سوریه دنبال کرد حالا دست خود را خالی خواهد کرد. آیا با همه خطرهای امنیتی این گروه (ارتش آزاد سوریه) را با نیروهای مسلح ترکیه ادغام خواهد کرد؟
مطمئن‌ترین راه حل این است که این گروه سلاح‌های خود را زمین بگذارد، با عفو واقعی دولت سوریه و البته با نظارت نهادهای بین المللی به عنوان شهروندان عادی به سوریه بازگردند. اما فکر کنید، این گروه که ۱۰ سال با اسلحه زندگی کرده چگونه مانند شهروندان عادی در سوریه زندگی خواهند کرد؟ این مساله مهمی است.