خبرگزاری مهر، گروه سیاست- طیبه بیات: اهتمام به سفرهای استانی سید ابراهیم رئیسی یکی از مشخصه‌های بارز دولت سیزدهم است که بلافاصله پس از راهیابی به پاستور از سوی وی مجدانه پیگیری شد و در دستور کار قرار گرفت؛ تا جایی که پیش از یکساله شدن دولت سیزدهم، رئیسی به تمام ۳۱ استان کشور سفر کرد و در همان اثنا بارها بیان شد که سفرهای استانی به یک مرحله و تصویب مصوبات استانی ختم نخواهد شد و دور دوم سفرهای استانی بلافاصله و به منظور پیگیری مصوبات تحقق خواهد یافت. در همین راستا آغاز دور دوم این سفرها به مقصد خراسان جنوبی در تاریخ‌های ۲۴ و ۲۵ آذر ماه با حضور رئیس جمهور و جمعی از اعضای هیئت دولت به وقوع پیوست.
طبق گفته محسن منصوری معاون اجرایی رئیس‌جمهور یزد، دومین مقصد دور دوم سفرهای استانی رئیسی خواهد بود که پنجشنبه و جمعه (۲۲ و ۲۳ دی ماه) صورت خواهد گرفت و علی رغم نظارت بر مصوبات دور اول سفر به این استان، تعدادی طرح اقتصادی و عمرانی و همچنین پروژه‌های انتقال آب به بهره برداری خواهد رسید.
تصویب بیش از ۳۵۰۰ مصوبه، محصول دور اول سفرهای استانی رئیس جمهور
سنت سفرهای استانی رئیس جمهور، در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد احیا شد که حسن روحانی رئیس جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم هم سعی در اجرای آن داشت اما پس از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، رکورد ثبت سفرهای استانی رئیس جمهور به وی اختصاص پیدا کرد. فاکتورهایی مانند «کرونا» که روحانی را از ادامه پیگیری سفرهای استانی منصرف کرده بود از سوی رئیسی مانع محسوب نمی‌شد و با وجود آن، سفرهای استانی در روزهای آخر هفته برنامه ریزی شد و رئیس جمهور دولت مردمی نسبت به آن اهتمام ویژه داشت.
به اذعان دولتمردان، تصمیم بر آن است که سفرهای استانی در فازهای متعددی دنبال شود. دور دوم سفرهای استانی طبق پیش‌بینی های از پیش اعلام شده قرار بود از مهر ماه سال جاری آغاز شود اما پیش آمدها و حوادث مختلف در چند ماه اخیر که به واسطه اغتشاشات و اعتراضات داخلی رخ داده بود، مانع از تحقق این هدف شد.
برنامه روتین سفرهای استانی رئیسی در دور اول این بود که رئیس جمهور با هلیکوپتر از مناطق کمتر بازدید شده و محروم بازدید می‌کرد، در کارخانه یا معادن معروف و نیمه تعطیل حضور پیدا می‌کرد، در میان جمعی از اقشار و نخبگان هر استان حضور می‌یافت و در نهایت پس از شرکت در شورای اداری استان و تعیین صدها مصوبه و مصاحبه تلویزیونی با حضور نماینده ولی فقیه استان و استانداران انجام می‌داد و آن استان را به مقصد تهران ترک می‌کرد.
اهتمام دولت به سفرهای استانی مانند هر اقدام دیگری موافقان و مخالفان خاص خود را داشت اما مواجهه رئیسی در واکنش به اعتراض‌ها قابل توجه بود. وی در همین راستا و خطاب به منتقدان سفرهای استانی گفته بود «اجازه نمی‌دهم دولت را به حاشیه بکشانند». او تقریباً در قالب سفرهای استانی، هدفش را احیای امید در جامعه عنوان کرده و به دولتمردان توصیه می‌کند «تمام تلاش‌ها باید در جهت ایجاد امید در میان مردم باشد.» سفرهای استانی دولت سیزدهم، که این ایام وارد دور دوم خود شده است، از جنس «در میدان بودن» و «تصویر واقعی زندگی مردم را دیدن» است. به گفته رئیس شورای اطلاع رسانی دولت «مرحله اول سفرهای استانی دولت با هدف احیای امید و مرحله دوم آن عمل به وعده‌ها است و این دو مرحله همچون یک شمشیر دو لبه است.»
حمایت از کارخانه‌های تولیدی، آورده‌ای از سفرهای استانی رئیسی
طبق نظر موافقین، سفرهای استانی دولت باعث می‌شود دولتمردان بتوانند تصمیم جامع و میدانی اتخاذ کنند، نمونه آن نیز کمک و حمایت قوه مجریه از کارخانه‌های تولیدی است. مجتبی شاکری فعال سیاسی در این راستا گفت: «رئیسی جلوی تعطیل شدن بنگاه‌های تولیدی و کارخانه‌ها را گرفت و اجازه نداد تا بانک‌ها هیچ مرکز تولیدی را تعطیل کنند. کارهایی نیز برای اقشار کم‌درآمد جامعه انجام شد و تدبیرهایی نیز برای مسئله مسکن صورت پذیرفت.»
محمد ناظمی اردکانی وزیر تعاون دولت نهم با مورد اشاره قرار دادن لزوم اعتماد مردم به دولت بر این اعتقاد است که «متأسفانه در دولت گذشته، این اعتماد بشدت کاهش یافته و در بعضی موارد نیز به صفر رسیده بود؛ اما اکنون این اعتماد به دلیل سفرهای استانی رئیس‌جمهور و دیدارهای چهره به چهره افزایش پیدا کرده که باعث می‌شود سرمایه اجتماعی خوبی ایجاد شود.»
حجت الاسلام محمدتقی نقدعلی در راستای مثبت ارزیابی کردن سفرهای استانی رئیس جمهور تاکید کرد: «سفرهای استانی رئیس جمهور امید را در دل مردم زنده می‌کند.» و همچنین علی کریمی فیروز جایی گفت: «سفرهای استانی رئیس جمهور به کاهش معنادار فاصله مردم با مسئولان منجر شد. تغییر نگرش مسئولان به ظرفیت‌های استانی برای کمک به مشکلات کلان ملی از ثمرات دیگر سفرهای استانی است.»
سرمدی: منتظر اجرایی شدن مصوبات سفرهای استانی هستیم
کیومرث سرمدی عضو هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز درباره سفرهای استانی دولت، اظهار داشت: «پیش از سفرهای استانی در دور اول، از چند روز قبل مشکلات و مسائل استان توسط تیم کارشناسی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گرفت و در جریان سفر رئیس‌جمهور تصمیمات لازم برای رفع مشکلات اتخاذ می‌شد که این اقدام و به طور کلی این نوع سفرهای استانی اقدامی جدید و تازه بود. یکی دیگر از نکات برجسته در سفرهای استانی رئیس‌جمهور این بود که طرح جدیدی کلنگ‌زنی نشد و اولویت رئیسی در این سفرها تکمیل طرح‌های نیمه تمام بود. مصوبات سفرهای استانی بخشی اجرایی شده و بخشی دیگر نیز در ادامه مسیر، اجرایی خواهد شد که ما منتظر اجرایی شدن هرچه زودتر این مصوبات هستیم. دور دوم سفرهای استانی بی‌شک تکمیل‌کننده سفرهای دور اول است و ما منتظر ثمرات هرچه بیشتر و بهتر دور دوم سفرهای استانی رئیس‌جمهور و هیئت دولت هستیم.»
توصیه‌هایی برای بهینه شدن سفر
نقطه مقابل موافقان، اما این سفر منتقدانی نیز دارد که آن‌را به این شکل و هر هفته و همچنین در شرایط فعلی کشور غیر ضرور می‌دانستند. برخی اعتقاد دارند هزینه‌های سفرهای استانی به پروژه‌های ناتمام اختصاص یابد. برخی دیگر نیز معتقد هستند در شرایطی که دولت با کسری بودجه مواجه است و بودجه سال جاری برای بسیاری از بخش‌ها و برنامه‌ها از جمله اشتغال و همچنین صندوق‌های استانی تخصیص نیافته است، چگونه دولت می‌تواند مصوبات سفرهای استانی را اجرایی سازد؟
مقام معظم رهبری: برای وعده‌ها روز شمار تعیین شود
رهنمودهای مقام معظم رهبری خطاب به دولتمردان از ویژگی‌های بارزی است که در هر دولتی محقق می‌شود. ایشان در جلسه دیدار رئیس جمهور و اعضای دولت سیزدهم که در تاریخ ۶ شهریور ماه ۱۴۰۰ صورت پذیرفت با اشاره به قول‌ها و دستورهای رئیسی در سفری که به اهواز داشت، خاطرنشان کردند: «باید دقت شود که این قول‌ها حتماً محقق شود. اگر وعده‌ای دادید و بواسطه برخی مشکلات، امکان تحقق آن میسر نشد این موضوع را به مردم توضیح دهید و از آنان عذرخواهی کنید تا اعتماد مردم خدشه‌دار نشود. یکی از مشکلات کشور، نبود پیگیری جدی است، بنابراین برای وعده‌ها، روز شمار تعیین شود تا پیگیری و در موعد محقق شوند.»
دولتِ مردمی فقط به معنای به میان مردم رفتن نیست
ایشان یکسال بعد یعنی ۸ شهریور ماه ۱۴۰۱ در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت، سفرهای استانی دولت را موضوعی درخشان و مهم خواندند و افزودند: «۳۱ سفر در سال اول دولت به سراسر کشور از جمله نقاط محروم و دورافتاده، نظارت میدانی بر کارها و همدلی عمیق با مردم از دیگر توفیقات دولت بوده است. به میان مردم رفتن را ادامه دهید و اسیر برخی جوسازی‌ها نشوید و البته در مواجهه با مردم صبر و تحمل به‌خرج دهید. حضور بی‌واسطه و مکرر رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان دولت در میان مردم را دارای برکات و تأثیرات فراوان است؛ البته دولتِ مردمی فقط به‌معنای به میان مردم رفتن نیست، باید با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از دیدگاه‌ها و نظرات مختلف، زمینه جلب مشارکت مردم در عرصه‌های مختلف از جمله اقتصادی و سیاسی فراهم شود.»
آنچه قابل توجه است بررسی برخی وعده‌های دولت در سفرهای استانی که اهمیت زیادی برای مردم استان‌ها داشته، نشان می‌دهد به رغم اتمام ضرب الاجل های تعیین شده برای اتمام این طرح‌ها یا افتتاح آنها، مشکلات مردم حل نشده باقی مانده است؛ این در حالی است که درخواست تعیین روز شمار برای تحقق وعده‌های مسئولین، پس از مطالبه صریح رهبری بارها از سوی نمایندگان مجلس و احزاب سیاسی مطرح و از دولت رئیسی مطالبه شده است.
قالیباف: تعیین روزشمار برای عمل به وعده‌ها بخشهای مختلف دولت را وادار به برنامه ریزی دقیق می‌کند
برای مثال محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی ۱۴ شهریور ماه ۱۴۰۰ در جلسه علنی مجلس اظهار داشت: «رئیس جمهور محترم و اعضای هیئت دولت در هفته ابتدایی از مسئولیت خود با حضورهای میدانی، جدیت خود را در تشکیل دولت مردمی نشان دادند و روح امید را در جامعه دمیدند. رهنمودهای بسیار مهم رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای هیئت دولت نیز نقشه راهی روشن را پیش روی دولت سیزدهم قرار داد. عمل به وعده‌ها همراه با تعیین روزشمار از رهنمودهای مهمی است که تجربه نشان می‌دهد می‌تواند علاوه بر امیدآفرینی در مردم، بخشهای مختلف دولت را وادار به برنامه‌ریزی دقیق و قابل سنجش از پیشرفت کار کند.»
محمد کاظم انبارلویی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی نیز در این رابطه گفت: «مسئولان اجرایی باید میان مردم بروند و از منش اشرافی‌گری دوری کرده و سبک زندگی در حد متوسط مردم داشته باشد. برای هر قول و وعده‌ای می‌دهند روزشمار تعیین کنند تا مردم بدانند این وعده چه زمانی محقق می‌شود اگر هم موفق نشدند، صادقانه علت را به مردم بگویند و به جای فرافکنی برای رفع آن موانع اقدام کنند.»
آرا شاوردیان، نماینده مسیحیان ارمنی شمال ایران در مجلس شورای اسلامی، در رابطه با سفرهای استانی رئیس جمهور گفت: «نکته‌ای که درباره سفرهای استانی رئیس جمهور باید مد نظر قرار گیرد این است که باید یک تقویم زمانی مشخص برای عمل به وعده‌های داده شده و تصمیمات اتخاذ شده در این سفرها به مردم اعلام شود تا مردم بدانند که از چه زمانی منتظر اجرای این تصمیمات باشند. عدم ارائه تقویم زمانی مشخص برای اجرای تصمیمات سفرهای استانی موجب می‌شود تا از همان روزی که رئیس جمهور از سفر استانی بازگردد مردم منتظر عمل به وعده‌های داده شده باشند و با گذشت زمان ایجاد شده به دنبال سفر رئیس جمهور به استان کم‌کم به یاس مبدل شود. گر بنا باشد که سفرهای استانی نتیجه‌ای در پی نداشته باشد بهتر است هزینه‌ای که برای این سفر انجام می‌شود اعتبار آن در اختیار استان یا شهرستان مربوطه قرار گیرد تا برای مردم هزینه شود.»
حالا که سفرهای استانی رئیس جمهور وارد مرحله دوم شده، با گذشت بیش از یکسال از توصیه رهبری، هنوز روزشماری برای وعده‌های دولت تعیین نشده است. صولت مرتضوی معاون اجرایی پیشین رئیس جمهور، در رابطه با چشم انداز دور دوم سفرهای استانی به این نکته اشاره کرده است که «دولت در ساخت مسکن و اشتغال هدف گذاری کرده و متعهد شده در یک برنامه زمان بندی تا پایان سال تمام تعهدات از محل منابع عمومی پرداخت می‌شود.»
وعده محقق نشده تشکیل صندوق‌های استانی پیشرفت و عدالت
یکی دیگر از وعده‌هایی که در بودجه ۱۴۰۱ نیز مصوب شده بود و به نوعی در ارتباط با سفرهای استانی بود تشکیل صندوق‌های استانی پیشرفت و عدالت است. دولت سیزدهم در بازه ای از زمان در تشریح جزئیات بودجه ۱۴۰۱ وعده‌ای پیرامون شکل گیری صندوق‌های استانی را مطرح کرده بود اما به اذعان نمایندگان مجلس این وعده محقق نشده است. علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت در رابطه با جزئیات بودجه سال ۱۴۰۱ گفته بود: «در توزیع منابع بودجه سعی شده است که امسال به آمایش سرزمینی، هم در جهت عدالت در توزیع منابع استان‌های مختلف به ویژه استان‌های محروم و هم در جهت حمایت از طرح‌ها و موضوعات اولویت‌دار در استان‌ها توجه شود تا مورد حمایت مالی دولت قرار گیرد. اختیار در بودجه امسال به خود استان‌ها واگذار شده است.»
دولت برای نخستین بار قرار بود صندوق‌های استانی پیشرفت و عدالت را بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ تشکیل دهد تا به طرح‌های نیمه‌تمام عمرانی که در استان‌ها وجود دارد، منابع مالی لازم را تزریق کنند. قرار بر این بود که این صندوق‌ها در ۳۱ استان شکل گیرد و هدف از این کار هم کمک به توسعه استان‌ها برای هدف رشد ۸ درصدی اقتصاد کشور بود. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ پیش‌بینی شده بود که منابع این صندوق از محل فروش اموال منقول و غیرمنقول مازاد دولت در استان‌ها و سود و بهره مالکانه معادن و ۲۰ درصد از اعتبار قانون استفاده متوازن باشد. منابع این صندوق‌ها کمک می‌کرد تا طرح‌های عمرانی که در شهرها و استان‌ها به‌صورت نیمه‌تمام باقی مانده است به اتمام برسد و دیگر نیاز نیست از خزانه بودجه لازم برای اتمام این طرح‌ها تخصیص پیدا کند. قرار بود دولت بعد از بررسی لایحه بودجه در مجلس، لایحه تشکیل این صندوق‌ها را برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارسال کند که این اتفاق نیافتاد.
آنچه اهمیت دارد این است که با توجه به شرایط فعلی کشور، فارغ از نقاط ضعف و قوت سفرهای استانی، به اذعان قاطبه تحلیلگران آنچه می‌تواند یاری‌گر دولت در مسیر استفاده صحیح از تصاویر واقعی چالش‌ها و فرصت‌ها باشد، بهره‌برداری از نظرات کارشناسان و اساتید خبره است. این مهم در صورتی قابل تحقق است که دولت وقت بیشتری را برای تصمیم‌گیری و استفاده از نظرات کارشناسان بگذارد.
طبق وضعیت موجود در کشور، عده‌ای بر این باور هستند که رفع ابرچالش‌هایی همچون «نوسانات ارز و طلا»، «دیپلماسی و روابط خارجی»، «معضلات زیست محیطی» و … علاوه بر انجام سفرهای استانی که به «عمل به وعده‌ها» کمک می‌کند نیازمند حذف برخی برنامه‌ها و همایش‌های اضافی و اختصاص زمان بیشتر برای سیاستگذاری و تصمیمات ضرب الاجلی و کارشناسی شده است.
کشور این روزها در شرایطی به سر می‌برد که نرخ ارز، طلا، خودرو و سایر اقلام وابسته به آنها در وضعیت آشفته ای به سر می‌برد و قیمت‌های هر کدام از این اقلام سر به فلک کشیده است که انتظار می‌رود، دولت از این مشکلات گره گشایی کند.
قادری: مردم نگران کُندی تغییرات هستند
در توضیح این ضرورت، جعفر قادری در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه مطالبه اصلی مردم حل مشکلات اقتصادی است، اظهار داشت: «رئیس جمهور و دیگر دولتمردان باید تمرکزشان بر این باشد که موانع اجرای قوانین رفع شود و بتوانیم از ظرفیت‌ها و توانایی‌های اقتصادی کشور نهایت استفاده را ببریم. انجام سفرهای استانی و رصد مشکلات مردم از نزدیک خوب است، اما بهتر است که دولت این بار در سفرهای استانی خود بیشتر روی رفع مشکلات اقتصادی مردم متمرکز باشد. برای مثال، باید در قالب برگزاری جلسات کارشناسی در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان‌ها تدابیر لازم برای رفع مشکلات اقتصادی کشور اتخاذ شود. باید در این جلسات راهکارهای لازم برای حل مشکلات اقتصادی کشور مانند تورم، بیکاری و گرانی مورد بررسی قرار گیرد تا این مشکلات در سراسر کشور زودتر مرتفع شود.»
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ما احکام بسیار خوبی در قوانین و همچنین بودجه می‌آوریم اما اجرا نمی‌شود، تصریح کرد: «بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌های نیمه تمام در سراسر کشور وجود دارد که با تزریق مبالغی اندک به بهره برداری می‌رسد و در دور دوم سفرهای استانی رئیس‌جمهور باید تاکید بر این باشد که این پروژه‌ها تکمیل شده و موانع سر راه آن رفع شود. بهتر است دولت فرصت خود را برای گره گشایی از مشکلات مردم به ویژه در زمینه اقتصادی بگذارد و بررسی کند که چرا دستگاه‌ها به وظایف و مسئولیت‌های قانونی خود عمل نمی‌کنند. برای مثال باید مشخص شود که چرا برخی از دستگاه‌ها هنوز به درگاه ملی مجوزهای کشور متصل نشده‌اند؟ چرا برخی از دستگاه‌ها به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند و شاهد ناهماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی هستیم؟ به چه علت نمی‌توانیم از ظرفیت بخش غیردولتی استفاده کنیم؟ چرا نقدینگی وارد بازار ارز می‌شود و به بخش تولیدی نمی‌رود؟»
وی افزود: «مردم نگران کُندی تغییرات هستند و دولت باید با بخشی از مدیران اجرایی که کارشکنی می‌کنند و به مسئولیت‌های خود عمل نمی‌کنند، به صورت جدی برخورد کند. مدیرانی در در دولت هستند که بود و نبود آنان تفاوتی نمی‌کند و اگر مدیری به دنبال گره گشایی از مشکلات مردم نباشد، باید برکنار شود.»
خلاصه کلام آنکه، آنچه مورد انتظار عموم مردم است آن است که رئیس جمهور در شرایط بحرانی کشور و فشارهای اقتصادی متعددی که این روزها شاهد آن هستیم، اعم از افزایش قیمت نرخ ارز و طلا، آلودگی هوا، یا دور دوم سفرهای استانی را با برای مدتی به تعویق بیاندازند و در مقابل تمرکز بیشتری برای حل موضوعات به روز در کشور اتخاذ کنند و یا اینکه سرعت تغییرات و تحولات را بیشتر کند. اقدام نیکوی سفرهای استانی، علی رغم اهمیتی که دارد باید نتایج آن نیز در نقاط مختلف کشور حس شود و اگر به یک امر عادی و روتین بدون نتیجه تبدیل شود، دیگر اثرگذار نخواهد بود. همچنانکه رهبرمعظم انقلاب در دیدار اخیرشان با جمعی از مردم قم، بر ضرورت تحول در کشور تاکید و بیان داشتند: «نیازمند کارهای بزرگ و تحولی هستیم و این تحول مبتکرانه با وجود مسئولان و جوانان پر تلاش در دانشگاه‌ها و بخشهای دیگر، ممکن و شدنی است.»