به گزارش خبرنگار مهر، از هر سه کاربر در اینترنت یک نفر کودک است که در سنین پایین به انواع متنوعی از دستگاه‌ها دسترسی دارد و وقت زیادی را در فضای مجازی می‌گذراند و به عبارتی دیگر اینترنت در حال تبدیل شدن به بخش طبیعی از زندگی کودکان سراسر جهان است.
با وجود اینکه فضای مجازی فرصت‌های زیادی برای یادگیری، ارتباط، خلاقیت و سرگرمی ارائه می‌دهد، خطرات خاصی را نیز برای کاربران آسیب پذیر مانند کودکان ایجاد کرده است.
شواهد موجود نشان می‌دهد که شرایط مناسب برای کودکان و زیست مجازیشان هنوز فراهم نیست و به اصلاحاتی در قانونگذاری، حمایت از برنامه‌های پیشگیرانه و ارائه خدماتی نیاز است تا ضررهای فضای مجازی برای کودکان به حداقل و نفع‌هایش به حداکثر برسد.
در این گزارش قصد داریم به‌روزترین اقدامات قانونی کشورها در رابطه با محافظت از حقوق کودکان در فضای مجازی را مرور کنیم.
آمریکا
در دهه نود میلادی در پی گزارش‌های رسانه‌ای در ایالات متحده آمریکا که نمایانگر سهولت جمع‌آوری داده‌های خصوصی از کودکان بود و مشخص کرد که وبسایتها بدون دریافت اجازه از والدین کودکان برای اهداف بازاریابی داده‌های خصوصی آنان را جمع‌آوری می‌کنند.
با توجه به تحقیقات منتشر شده توسط مرکز آموزش رسانه‌ها در پی گزارشی رسانه‌ای که نشان می‌داد کودکان پیامدهای نامطلوب بالقوه افشای اطلاعات شخصی آنلاین را درک نمی‌کنند، مردم کنگره را تحت فشار قرار دادند تا در مورد جمع‌آوری اطلاعات شخصی کودکان، قوانینی وضع کنند.
سرانجام مطالبات عمومی منجر به اقدامات کنگره شد و قانون حفاظت از حریم خصوصی آنلاین (COPPA)تصویب شد.
این قانون فدرال برای محافظت از حریم خصوصی کودکان زیر ۱۳ سال الزاماتی را برای اپراتورها و پلتفرم‌های آنلاین ایجاد کرد و وبسایتها، برنامه‌ها، بازی‌ها و سایر سرویس‌هایی که به صورت آنلاین با بچه‌ها تعامل دارند را تحت پوشش قرار داد بدین صورت که سرویس‌ها را ملزم به اتخاذ سیاست‌های مناسب حفظ حریم خصوصی کرده و همچنین آن‌ها را موظف می‌کند که به والدین اطلاعات شفافی از میزان امنیت داده‌های کودک ارائه دهند و قبل از هرگونه جمع‌آوری اطلاعات شخصی رضایت والدین یا قیم کودک را دریافت کنند.
این قوانین همچنین محدودیت‌هایی برای بازاریابی با جامعه هدف کودکان زیر ۱۳ سال وضع کرد.
COPPA برای هر پلتفرمی که داده‌های کودکان زیر ۱۳ سال را جمع‌آوری می‌کند اعمال می‌شود. FTC (کمیسیون تجارت فدرال) که یک آژانس نظارتی فدرال ایالات متحده است و برای نظارت و پیشگیری طراحی شده، دستورالعمل‌هایی را ایجاد کرد که از انطباق عملکرد خدمات آنلاین با COPPA اطمینان حاصل کند. این پیشنهادات عبارتند از:
• به وضوح نشان دادن فرم‌های رضایت قابل دانلود که ممکن است به آدرس پست الکترونیکی ارسال یا برای اپراتور فکس شود.
• نشان دادن سیاست‌های حفظ حریم خصوصی به‌صورت واضح.
• تلاش‌های کافی برای ارائه اخطار حفظ حریم خصوصی به والدین در مورد جمع‌آوری داده‌های فرزندان.
• اقداماتی منطقی برای حفاظت از حریم شخصی کودکان.
• پلتفرم‌ها همچنین موظفند که اطلاعات شخصی را فقط در صورت لزوم و برای تحقق هدفی که در ابتدا داده‌ها برای آن جمع‌آوری شده، حفظ کرده و برای جلوگیری از دسترسی یا استفاده غیر مجاز پس از تحقق هدف حذف کنند.
• لازم است که والدین از کارت اعتباری برای احراز هویت و مشخص شدن سنشان استفاده کنند.
این قوانین در عمل به این معنا هستند که سرویس‌های آنلاین باید دسترسی کامل به تمام سوابق کاربر، نمایه و اطلاعات ورودش را در صورت درخواست در اختیار والدین قرار دهند.
COPPA همچنین یک برنامه سپر امنیتی ایجاد کرده که به موجب آن سازمان‌ها می‌توانند دستورالعمل‌های خود تنظیم‌گری برای محافظت از کودکان تعبیه کنند. همچنین هر سازمانی می‌تواند برنامه خودتنظیم گری خود را برای محافظت از کودکان به FTC ارائه دهد.
اتحادیه اروپا
درحالیکه کودکان ممکن است در معرض محتوا و کنش‌های مضر آنلاین مانند آزار و اذیت سایبری، آزار جنسی، هرزه‌نگاری، خشونت یا خودآزاری قرار بگیرند.، برای جلوگیری از وارد شدت آسیب‌های روانی و شناختی-عاطفی به آن‌ها، واکنش‌هایی کارآمد نیاز است. اتحادیه اروپا اقدامات قانونی متعددی را برای محافظت از کودکان در زیست مجازی انجام داده و با مراکز اینترنت ایمن در تمام کشورهای عضو اتحادیه همکاری می‌کند.
رابطی از طرف کمیسیون اروپا مأمور انطباق آموزش کودکان در کشورهای اتحادیه است که مسئول افزایش آگاهی و تقویت سواد دیجیتال در میان خردسالان، والدین و معلمان است.
کمیسیون با هدف اطمینان حاصل کردن از امنیت کودکان در فضای آنلاین علاوه بر تدوین قوانین، اقداماتی تکمیلی مانند اختصاص بودجه، هماهنگی و ارائه‌ی سیستم‌های خودتنظیم گری را در دستور کار قرار داده است.
درماه می ۲۰۲۲ نهاد اجرایی اتحادیه‌ی اروپا مقررات سختگیرانه‌ای را برای مبارزه با سوءاستفاده جنسی از کودکان ارائه داد.
بر اساس مقررات پیشنهادی، سرویس‌های پیامرسان باید مطالب مربوط به کودک آزاری و سوءاستفاده جنسی از کودکان را جستجو و گزارش کنند و این قوانین شامل سرویس‌های پیام رسانی رمزگذاری شده مانند واتس‌اپ و فیس‌بوک و iMessage اپل هم می‌شود. یلوا یوهانسون، کمیسر اتحادیه‌ی اروپا گفت: «تشخیص، گزارش و حذف مطالب مربوط به سوءاستفاده جنسی از کودکان ضروری است.»
انگلستان
انگلستان از جمله کشورهایی است که در حوزه فضای مجازی چارچوب‌ها و مقررات دقیقی دارد که شامل کودکان هم می‌شود اما آخرین لایحه قانونی به علت آشفتگی‌های سیاسی داخلی کنار گذاشته شده بود تا اینکه در اواخر سپتامبر سال ۲۰۱۷ گزارش پزشکی قانونی در مورد مرگ مولی راسل، دختر ۱۴ سالهی لندنی منتشر شد.
پزشکی قانونی مستقیماً اینستاگرام و پینترست را به دلیل ارائه مطالب خودآزاری به او شماتت کرده و این عامل را یکی از دلایل مرگ وی ذکر کرد. این امر باعث شد که شور و اشتیاق برای تصویب این لایحه بیشتر شود.
لایحه جامع محافظت آنلاین بریتانیا برای مقابله با آسیب‌های دیجیتال، بسیاری از مشکلات اکوسیستم آنلاین معاصر ازجمله حمایت از کودکان را پوشش می‌دهد. در این لایحه مسئولیت‌های رسانه‌های اجتماعی در رابطه با کودکان به صورت قابل توجهی افزایش یافته است که برای رعایت آن پلتفرم‌های فضای مجازی در مرحله‌ی اول باید سیستم‌های احراز هویت سنی داشته باشند.
طبق این لایحه، شرکت‌های فناوری ملزم می‌شوند تا اطلاعات بیشتری در مورد خطراتی که پلتفرم‌هایشان برای کودکان دارند را منتشر کنند و این به سود عموم مردم بخصوص والدین است و آن‌ها را متوجه خطرات بالقوه‌ی اینترنت برای کودکان خود می‌کند.
میشل دولان، وزیر دیجیتال بریتانیا همچنین در این راستا بیان کرد: «رسانه‌های اجتماعی بی ضابطه، مدت‌های مدیدی است که به فرزندان ما آسیب رسانده‌اند و این روند باید پایان یابد.»
وی در ادامه همچنین افزود: «من لایحه‌ای که منجر به ایمن‌تر شدن اینترنت می‌شود را به پارلمان بازمی‌گردانم تا به والدین اجازه دهد تا خطراتی را که سایت‌ها برای فرزندانشان ایجاد می‌کنند ببینند و واکنش موثرتری داشته باشند.»
فنلاند
به گفته سازمان غیر انتفاعی Protect Children محیط دیجیتال کشور فنلاند، در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی امنیت کمتری دارد. طبق نظرسنجی این سازمان، ۶۵ درصد از مردم فنلاند خواهان مقرراتی دقیق‌تر و مستحکم‌تر، برای محافظت از کودکان و نوجوانان هستند. به گفته‌ی این سازمان، فنلاند علاوه بر بهبود حفاظت از داده‌ها، باید مقررات خود را برای رسیدگی به محتوای مضر، به ویژه محتواهای سوءاستفاده جنسی از کودکان، سخت‌تر کند. این سازمان طی پیشنهاد خود به فنلاند اقداماتی مانند خاموش شدن خودکار موقعیت جغرافیایی، تنظیم خودکار حساب کاربری به خصوصی‌ترین حالت، هنگام پیوستن به یک پلتفرم و همچنین ممنوعیت جمع‌آوری داده‌های غیر ضروری را توصیه می‌کند.
سازمان محافظت از کودکان خاطر نشان کرد که کاربران کودک در فنلاند در برخی از پلتفرم‌ها از حقوق و حریم شخصی امن مانند سایر همتایان اروپایی خود برخوردار نیستند.
برای مثال در فنلاند از افراد زیر ۱۷ ساله‌ای که برای اولین بار به اینستاگرام می‌پیوندند، سوال می‌شود که بین حساب‌های عمومی و خصوصی انتخاب کنند، در حالی‌که در کشورهایی مانند آلمان و اسلوونی حساب‌های کاربری این گروه سنی به صورت پیشفرض خصوصی است.
سازمان حفاظت از کودکان، از بازرس حفاظت از داده‌های اروپا خواسته که در جهت حصول اطمینان از اینکه مقررات داده‌ها بهبود یافته و قوانین جدید حوزه‌ی کودکان پس از تصویب به سرعت و دقیق در فنلاند اجرا شود همکاری کند.
روسیه
در دسامبر سال ۲۰۱۰ مجلس فدرال روسیه، قانون حمایت از کودکان در برابر اطلاعات منفی و مضر را تصویب کرد و در ۳ ژانویه ۲۰۱۱ رئیس جمهور فدراسیون روسیه این قانون را امضا کرد. بر اساس بیانیه‌ی منتشر شده، قانون یاد شده در نظر دارد تا با سازوکارهایی از ایجاد تصویرهای نامناسب برای کودکان در درجه اول و مشاهده‌ی این تصاویر توسط کودکان در مرحله‌ی دوم محافظت کند زیرا با توسعه‌ی ارتباطات والدین مثل سابق توانایی ممانعت از اینکه کودکان اطلاعاتی را که به سلامتی آنان لطمه می‌زند دریافت کنند را ندارند.
علاوه بر تصاویر مضر محتواهایی که ممکن است باعث ترس، عصبانیت یا وحشت شود نیز ممنوع است. هر گونه توجیه خشونت و رفتار غیر قانونی، محتوایی که باعث تمایل به مصرف مواد مخدر، الکل و یا هرگونه آسیب رساندن به فرد به خود شود نیز شامل ممنوعیت‌های این قانون می‌شود.
بر اساس این قانون، استانداردهای واحدی برای کتاب‌ها، برنامه‌های رایانه‌ای، پایگاه‌های اطلاعاتی، نشریات رسانه‌های جمعی و سایر محصولات صوتی تصویری ایجاد شده و تمامی این محصولات مخصوص کودک و نوجوانان توسط هیئت‌های کارشناسی متشکل از متخصصان روانشناسی کودک و فیزیولوژی و روانپزشکان و متخصصان آموزشی بررسی می‌شود. برای تمامی این رسانه‌ها استاندارهای سنی زیر ۶ سال، ۶ تا ۱۲ سال و ۱۶ سال به بالا وجود دارد.
طبق مقررات تمامی مکان‌های مجهز به دسترسی عمومی اینترنت نیز ملزم به نصب تجهیزات تعدیل و یا مسدود سازی محتواهای مضر هستند.
تنظیم‌گری اینترنت کودکان، الزامی ناگزیر برای دولت‌ها
در عصر حاضر بسیاری از کشورها در تلاشند تا از مضراتی که تکنولوژی برای تفکر، قدرت شناختی، روان و جسم کودکان دارند بکاهند.
جهان آینده دست کودکان امروزیست و تربیت نسل آیندی بشر به عهده‌ی بزرگسالان است اما زیست مجازی و گستردگی ارتباطات و پیشرفت تکنولوژی دست خانواده‌ها را برای کنترل محتواها و تصاویر در دسترس کودکان جهت تربیت آن‌ها بسته است.
دولت‌ها با پیشگیری و قانون گذاری و مدیریت به کمک والدین می‌آیند و در تلاشند که کاهش مضرات فضای آنلاین را که به سلامت کودکان آسیب می‌زنند، در دستور کار خود قرار دهند و به نوعی می‌توان گفت که عدم پرداختن به این مسئله مساوی است با رعایت نشدن حقوق شهروندی کودکان که شامل حق تربیت و آموزش درست و رایگان است.تربیت ایرانی اسلامی کودکان با بسیاری از رویه‌های تولید محتوا در فضای مجازی همخوانی ندارد و انتظار می‌رود که اهتمام بیشتری به پیشگیری، مدیریت محتوا و قانونگذاری در این حوزه افزایش یابد.