خبرگزاری مهر - گروه استانها: سال هاست که شب پیش از نخستین روز زمستان و آخرین شب پاییز یعنی شب یلدا که تاریک‌ترین و درازترین شب سال است توسط ایرانیان جشن گرفته می‌شود.
جشنی که در تمام ایران و از جمله در دیار سبلان آداب و رسوم و سنت‌های دیرینه‌ای دارد که بعد از هزاران سال سینه به سینه و نسل به نسل حفظ شده است.
استان اردبیل نیز همانند سایر استانها در برپایی این جشن حضوری پررنگ داشته و آداب و آئین مخصوص خودش را در این شب دنبال می‌کند و استقبال خوبی از سوی مردم استان از این آداب و آئین شب یلدا به عمل می‌آید.
در منطقه آذربایجان و اردبیل شب یلدا با عنوان «چله گئجه‌سی» شناخته می‌شود.
این نامگذاری از آن جهت است که در روز شمار مردم اردبیل شب یلدا پایان فصل پاییز و آغاز «چله بزرگ» و زمستان است، فصل زمستان در اردبیل به سه دوره تقسیم می‌شود که ۴۰ روز اول آن «چله بزرگ»، ۲۰ روز بعد از آن «چله کوچک» و ۳۰ روز آخر «بایرام آیی» است.
چهار روز آخر چله بزرگ «بویوک چیله» و سه روز اول چله کوچک «کیچیک چیله» که از هفتم تا سیزدهم بهمن ماه در بین آذری زبان‌ها به «خیدیر» معروف است، به دلیل اینکه اکثر سال‌ها در ایام خیدیر در اردبیل برف سنگینی می‌بارید و سرمای زمستان به حد اعلای خود می‌رسید، در میان اهالی منطقه گفته می‌شد که با آمدن خیدیر زمستان شروع شده و با پایان خیدیر زمستان تمام می‌شود.
خاطره‌گویی و طرح چیستان که به زبان آذری «تاپماجالار» نامیده می‌شود یکی از سرگرمی‌های رایج آذری‌زبانان در مراسم «چیلله گئجه‌سی» است.
یلدا؛ نماد مهرورزی و صمیمیت مردم اردبیل
پژوهشگر مردم‌شناسی میراث فرهنگی استان اردبیل در گفت‌وگو با مهر در رابطه با آئین شب یلدا اظهار کرد: نزدیک به چند هزار سال است که آخرین شب پاییز یعنی شب یلدا که تاریک‌ترین و درازترین شب سال است توسط ایرانیان جشن گرفته می‌شود و آئین‌ها و رسومات مختلفی در این شب به یاد ماندنی در کنار هم سپری می‌کنند، شب زیبایی که در شهرهای مختلف ایران آداب و رسومی دارد.
وی افزود: یلدا در اردبیل به شب «چله» یا «چله گئجه سی» معروف است که نمادی از مهربانی، صفا، صمیمیت، دورهمی و صله رحم است و در این روز افراد فامیل دور کرسی چوبی جمع می‌شدند و به قصه‌ها و روایت‌های شیرین بزرگترها گوش می‌دادند.
جوان اجدادی بیان کرد: بزرگترها و ریش سفیدان فامیل در این شب علاوه بر خواندن برخی از اشعار محلی مانند بایاتی، خاطرات و داستان‌های کهن ایران زمین را برای اعضای خانواده نقل می‌کردند.
وی ادامه داد: دورهم نشستن در خانه بزرگترها در زیر کرسی در این شب و گرفتن فال حافظ از سنت‌هایی است که در گذر زمان سینه به سینه محفوظ مانده و هنوز هم در برخی از خانواده‌های قدیمی اردبیلی رواج دارد.
پژوهشگر مردم‌شناسی میراث فرهنگی استان اردبیل با بیان اینکه آئین‌ها در اردبیل تقریباً مشابه با آیین‌هایی است که در سایر استان‌های کشور برگزار می‌شود و تنها تفاوت آن در تنقلات شب چله است، گفت: در قدیم به این صورت نبود که به راحتی بتوان آجیل شب یلدا را تهیه کرد و تنها تنقلات شب چله قاووت، قورقا، کشمش و سنجد بود که زنان این خوراکی‌ها را در خانه تهیه می‌کردند.
جوان اجدادی با اشاره به میوه‌های شب یلدا از جمله داش کلمی، هویج، لبو و کدو حلوایی افزود: آئین شب یلدا یا شب چله خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار، شیرینی و میوه‌های گوناگون است که هم جنبه نما دارند و نشانه برکت و تندرستی و فراوانی و شادکامی هستند.
وی همچنین از دیگر مراسم‌های این شب بردن «چله» برای نوعروسان از طرف خانواده داماد اشاره کرد و گفت: در زمان گذشته در سینی‌های بزرگ مسی با تزئین خاصی وسایل مورد نیاز این شب و لباس گرم و زمستانی برای عروس برده می‌شد.
پژوهشگر مردم‌شناسی میراث فرهنگی استان اردبیل همچنین بر حفظ اصالت سنت‌هایی قدیم تاکید کرد.
میزبانی اردبیل از «نذر انار، نذر مهربانی»
رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اردبیل نیز در رابطه با برگزاری مراسم شب یلدا در اردبیل اظهار کرد: ویژه برنامه «نذر انار، نذر مهربانی» با هدف نذر و اهدای انار به دختران کودک و نوجوان با هدف همبستگی مردمی و تحبیب قلوب در اردبیل برگزار می‌شود.
وی از برپایی نمایشگاه «یلدای فاطمی» در فرهنگسرای سوم خرداد شهرداری اردبیل و عرضه محصولات خانگی، صنایع دستی و محصولات شب یلدا خبر داد و گفت: همزمان با فرا رسیدن طولانی‌ترین شب سال «شب یلدا» بیش از ۳۰ برنامه فرهنگی مذهبی با عنوان «یلدای فاطمی» در فرهنگسراهای شهرداری اردبیل برگزار می‌شود.
اباصلت ابراهیمی همچنین با اشاره به تولید بسته‌های تبلیغات محیطی توسط کارگروه تولید محتوای سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری اردبیل و نصب در معابر شهری؛ گفت: محتوای این بنرها با رویکرد خانواده محوری است که به موضوعاتی چون صله رحم، همدلی، احترام به بزرگ‌تر و صمیمیت پرداخته است. رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اردبیل افزود: اهدای گیفت‌های فرهنگی مذهبی با هدف ترویج زندگی فاطمی، قصه‌گویی شب یلدا «ننه سرما» در فرهنگسرای بانوان «قارلی‌ننه» در انقلاب، دورهمی دخترانه کافه یلدا در فرهنگسرای فجر، اجرای مسابقه حافظ‌خوانی، مشارکت در جشن یلدایی مدارس فرهیختگان و حبل‌المتین و کارگاه دست سازه‌های شب یلدا از دیگربرنامه‌های فرهنگی سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری اردبیل در شب یلدا است.
یلدا؛ جشنی دیرینه و یادگاری ارزشمند
جشنی باستانی و چند ملیتی که در ایران ما یلدا نامیده می‌شود به طولانی‌ترین شب سال تعلق دارد و از معدود جشن‌های آئینی است، که در میان دگرگونی‌های فنی و صنعتی روز دنیا هنوز هم محفوظ و پایدار مانده.
شبی که در فرهنگ ما ایرانی‌ها با دورهمی و صفا و صمیمیت صبح می‌شود و بسیاری انگیزه پایدار ماندن آن را زایش خورشید یا همان مهر می‌دانند.
برخی طولانی‌ترین شب سال را نشانه اهریمنی شوم دانسته و کوتاهی شب از اولین روز دی ماه را دلیل شادی در این جشن باستانی عنوان می‌کنند.
اما جالب است بدانید عده‌ای هم پایان فصل پاییز را پایان برداشت صیفی‌جات و مشقت کشاورزان دانسته و جشن شب چله را برگرفته از شادی و شگون کشاورزان می‌دانند.
سرگرمی و مشغولیت مردم کشور در شب چله از هر فرهنگ و قومی هم که باشند شباهت زیادی به هم دارد و همه رسم و آئین‌های شب یلدا به جز دور کرسی نشستن در همه آبادی‌ها یکی است.
میوه‌های این شب از هندوانه سرخ تا لیموی زرد برگرفته از ویژگی‌های خورشید و نمادی از شادی، زایش، برکت و صمیمیت است.
رسم گردهمایی خویشاوندان و اهالی آبادی در خانه بزرگ خاندان یا ملای ده در شب چله با حفظ شکل از گذشته تا به الان پایدار بوده و خواندن اشعار حافظ اگرچه بیشتر به عنوان یک سرگرمی تلقی می‌شود، اما از شیرین‌ترین رسم‌های مردم کشور در شب چله است که امید به روزهای روشن‌تر و بهتر را نوید می‌دهد.
شب چله آخرین شب آذرماه، شب پیش از نخستین روز زمستان و درازترین شب سال که فردای آن با دمیدن خورشید، روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد.
شب یلدا فرصتی بسیار خوب برای دور هم‌نشینی با اعضای خانواده است شبی که آخرین دقایق آذرماه را ورق می‌زنیم و شبی که همه گرد هم آمده‌اند تا از روزهای خوب خدا سخن بگویند و به بهانه یلدا، این طولانی‌ترین شب سال، فارغ از پیچ و خم‌های زندگی همدیگر را به شنیدن خاطرات خوب خویش میهمان کنند.
خلاصه که جشن بزرگ تاریخی و فرهنگی یلدا که حالا به عنوان جشن چند ملیتی ثبت جهانی شده بهانه‌ای است تا زردی پاییز را با عبور از تاریکی طولانی‌ترین شب سال پشت سر گذاشته و منتظر روزهای روشن و امیدهای بزرگ باشیم.
به امید آنکه شب‌های زندگیمان همیشه به مثابه طولانی‌ترین شب سال، خوب، گرم و یلدایی باشد.