خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: در حالی تجاوز نظامی ائتلاف سعودی وارد هشتمین سال خود می‌شود که همچنان دخالت‌های خارجی برای غارت منابع انرژی و تسلط بر بنادر یمن عامل اصلی افتراق میان نیروهای سیاسی در شمال و جنوب یمن است. در سال گذشته میلادی میزان حملات نیروهای ائتلاف به یمن منجر به شهادت بیش از ۱۸۰۰ نفر و تخریب بیش از ۱۵ هزار منزل، مسجد و مدرسه شده است. در سپهر سیاسی یمن نیروهای انصارالله، دولت مستعفی یمن وابسته به سعودی، شورای انتقالی جنوب و عمالقه تحت حمایت امارات، نیروهای «دفاع وطنی» وابسته جریان «اصلاح» و سلفی‌ها از جمله بازیگران تأثیر گذار و تعیین کننده هستند. در ادامه این گزارش به بازخوانی مهم‌ترین اخبار یمن در سال ۲۰۲۲ خواهیم پرداخت.
۱. قاچاق اسلحه به نام بار پزشکی!
در روزهای ابتدایی سال ۲۰۲۲ نیروهای انصارالله یک کشتی اماراتی حامل تجهیزات نظامی را که واردهای آب‌های یمن شده بود توقیف کردند. پس از انتشار این خبر مقامات ائتلاف سعودی بار این کشتی را دارو و تجهیزات پزشکی عنوان کردند! پس از مطرح شدن این ادعاها دولت نجات ملی یمن اقدام به انتشار تصاویر کشتی توقیف شده، با ارائه مستندات نشان داد بار این کشتی نه لوازم پزشکی بلکه تجهیزات نظامی- لجستیکی بوده است.
۲. افزایش نش با نیروهای عمالقه
یکی از اخبار مهم ماه ژانویه پیشروی نیروهای عمالقه (مورد حمایت امارات) در بیابان‌های عسیلان به سمت بیحان، بیحان و العین بود. این نیروی شبه‌نظامی در مسیر پیشروی خود نه تنها با انصارالله بلکه با نیروهای ویژه حزب اصلاح (که پیش از این مورد حمایت سعودی بودند) وارد درگیری شد. در سوی مقابل سخنگوی انصارالله از کشته‌شدن ۵۱۵ نفر، زخمی شدن ۸۵۰ نفر و ۲۲۰ مفقودی خبر داد. پس از حمله انصارالله به امارات، نیروهای عمالقه با انتشار بیانیه رسمی خبر از عقب نشینی نیروهای خود از اشغال استان‌های شبوه و مارب داد. این عقب نشینی زمینه‌ای برای کاهش تنش‌ها تا زمان برقراری آتش‌بس شد. در دوران فروکش کردن آتش جنگ، ریاض- ابوظبی با هماهنگی یکدیگر به دنبال تصفیه نیروهای اخوانی «اصلاح» از طریق عملیات نظامی و بایکوت رسانه‌های وابسته به ایشان بودند.
۳. رد ادعای سعودی توسط بازرسان سازمان ملل
در روز ۱۲ ژانویه ۲۰۲۲ پس از بازرسی نمایندگان سازمان ملل از دو بندر «الصلیف» و «رأس عیسی»، این نهاد بین‌المللی ادعا ترکی المالکی را در خصوص استفاده نظامی صنعا از بنادر استان الحدیده را رد کرد. هانس گروندبرگ، نماینده سازمان‌ملل در امور یمن نیز تهدیدات ریاض در خصوص حمله به بنادر استان الحدیده را بسیار خطرناک توصیف کرد و با اشاره به اهمیت این اماکن در رساندن کمک به مردم محروم یمن بیان داشت که هر گونه حمله به این بنادر می‌تواند بحران انسانی در یمن را تشدید کند.
۴. حمله به امارات و عربستان
در ۱۷ ژانویه ۲۰۲۲ یحیی السریع سخنگوی نیروهای مسلح یمن از حمله نیروهای انصارالله با ۲۰ پهپاد و ۱۰ موشک به خاک امارات خبر داد. منابع خبری از انفجار در سه تانکر حامل نفت در منطقه «المصفح» در جنوب‌غربی ابوظبی و آتش‌سوزی گسترده در جریان «طوفان یمن ۳» خبر دادند. به گفته منابع اماراتی، آتش‌سوزی در محوطه ساخت‌وسازهای جدید در فرودگاه بین‌المللی ابوظبی روی داده است. به گفته منابع اماراتی در اثر حمله به مرکز صنعتی المصفح ۳ نفر کشته و ۶ نفر زخمی شدند. تنها به فاصله چند روز همزمان با سفر رئیس رژیم صهونیستی به امارات، یمنی‌ها حمله جدید علیه دبی و ابوظبی انجام دادند.
همزمان انصارالله در حمله چند مرحله‌ای با استفاده از پهپاد و موشک به فرودگاه‌های عربستان بویژه ریاض، پایتخت سعودی حمله کرد. منابع خبری از ایجاد مشکل در فرودگاه‌های ریاض، جده و نجران خبر داده و بیان کردند به هواپیماها اجازه فرود داده نشده است.
در پاسخ به حملات انصارالله نیروهای ائتلاف سعودی منازل مسکونی، کارخانه‌ها و حتی زندان‌ها را هدف قرار دادند. در این حملات ساختمان رادیو و تلویزیون صنعا، محله‌های «سنحان»، «تهدین»، «الثوره» و حتی زندان صعده نیز مورد حملات هوایی قرار گرفته و صدها تن شهید یا زخمی شدند.
۵. حمایت مقاومت عراق از انصارالله
در ۵ فوریه ۲۰۲۲ کمک یک میلیارد دیناری کتائب حزب الله عراق جهت تقویت توان موشکی مقاومت یمن در برابر تجاوزات نیروهای سعودی- اماراتی تحویل نمایندگان این کمپین شد. این اقدام تنها گوشه‌ای حمایت‌ها مادی معنوی مردم کشورهای ایران، عراق، لبنان، پاکستان و سوریه در دفاع از مقاومت یمن در پاسخ به تشدید حملات نیروهای متجاوز بود.
۶. هشدار سازمان ملل در خصوص وضعیت انسانی در یمن
روز ۸ فوریه رامش راجی سینگام دستیار موقت دبیرکل سازمان ملل در امور بشر دوستانه و معاون هماهنگ کننده امداد اضطراری در جلسه شورای امنیت سازمان ملل گفت که این نهاد بین‌المللی برای کمک به ۱۶ میلیون یمنی نیازمند ۳.۹ میلیارد دلار دارد. سازمان ملل در بیانیه‌ای اعلام کرد که تنها در یک ماه گذشته، تشدید اقدامات نظامی نیروی ائتلاف و شبه‌نظامیان وابسته در یمن بیش از ۱۵ هزار نفر جدید را آواره کرده و بیش از ۳۵۰ غیرنظامی را کشته یا زخمی کرده است. این حملات فقیرترین کشور جهان عرب را با گرسنگی فزاینده و فروپاشی اقتصادی مواجه کرده است. تنها یک ماه بعد برنامه جهانی غذا هشدار داد که ۱۳ میلیون یمنی (۴۰ درصد مردم) در معرض قحطی قرار دارند و نیازمند کمک‌های فوری از سوی نهادهای بین‌المللی و سایر کشورهای جهان هستند.
۷. حمایت آمریکا از متجاوزان سعودی
روز ۱۰ فوریه ۲۰۲۲ رئیس جمهور آمریکا در تماس تلفنی با پادشاه سعودی از تعهد این کشور بر حمایت از ائتلاف سعودی در جنگ یمن تاکید کرد. همزمان با گفتگو سران سعودی و آمریکا، سخنگوی نیروهای مسلح یمن اعلام کرد یگان پهپادی ارتش، یک مرکز نظامی مهم در فرودگاه أبها عربستان سعودی را با پهپاد قاصف ۲K هدف قرار خواهد داد.
۸. انتقاد هانس گروندبرگ از ائتلاف سعودی
روز ۱۶ فوریه هانس گروندبرگ نماینده سازمان ملل در امور یمن به ارائه گزارش در خصوص آخرین تحولات این کشور جنگ زده به اعضای شورای امنیت پرداخت. وی در این گزارش با استخدام لحنی انتقادی نسبت به ائتلاف سعودی گفت: «جنگ در یمن به طور فزایندهای در حال تشدید است. جنگنده‌های ائتلاف سعودی اماراتی حملات خود را با تمرکز بر تخریب زیرساخت‌ها به مناطق مسکونی به طور نگرانکنندهای افزایش دادهاند و فقط در یک مورد حمله به زندان صعده بیش از ۳۰۰ غیرنظامی کشته یا زخمی شدند.» گروندبرگ در ادامه بر ضرورت کاهش تنش‌ها و آتش بس برای آغاز فرآیندهای سیاسی تاکید کرد.
۹. مذاکرات توتال برای دستبرد به ذخایر نفتی یمن
با تشدید بحران اوکراین، شرکت توتال فرانسه اقدامات خود را برای بازگشت به یمن پس از هفت سال و استخراج گاز از ۱۸ چاه نفتی «صافر» در استان مأرب از سر گرفت. این شرکت در دو هفته ابتدایی ماه فوریه جلسات متعددی با مسئولین دولت هادی در پاریس و دبی برگزار کرده است. دارایی بخش ۱۸ چاه صافر، در حدود ۱۰ تریلیون متر مکعب گاز تخمین زده شده که شرکت توتال و بقیه شرکت‌ها در حدود ۷ تریلیون آن را در اختیار دارند.
۱۰. رأی شورای امنیت به تحریم تسلیحاتی انصارالله
در ۲۸ فوریه ۲۰۲۲ شورای امنیت سازمان ملل، ضمن تحریم تمام جنش انصارالله، رأی به تحریم تسلیحاتی این گروه یمنی داد. این قطعنامه اماراتی تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه چندین تن از رهبران انصارالله را به کل گروه گسترش داد. به نقل از یک دیپلمات ارشد شورای امنیت مدعی شده که تحریم تسلیحاتی پیشنهادی بر گروه انصارالله، شامل مسدود کردن دارایی‌ها نمی‌شود، بنابراین هیچ تأثیری بر کمک‌های بشردوستانه یا کشتی‌رانی تجاری که باعث نگرانی برخی از اعضای شورا بود، نخواهد شد.
۱۱. تأسیسات نفتی سعودی زیر آتش یمنی
۱۰ مارس ۲۰۲۲ یحیی سریع با صدور بیانیه‌ای از حمله به پالایشگاه آرامکو در ریاض، تأسیسات نفتی در جیزان و … به وسیله حملات پهپادی- هوایی خبر داد. تنها به فاصله چند روز در موج جدید حملات ترکیبی موشکی- پهپادی انصارلله «ابها»، «خمیس مشیط»، «جیزان»، «صمتح» و «ظهران الجنوب» مورد هدف قرار گرفتند.
۱۲. آتش‌بس دو ماهه
پس از نامه‌نگاری شورای همکاری خلیج فارس با طرفین منازعه در یمن قرار شد در روزهای ۲۹ مارس تا ۷ آوریل، ریاض میزبان گفتگوهای یمنی- یمنی باشد. گروندنبورگ نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن از توافق طرف‌های درگیر در یمن برای آتش بس دو ماهه خبر داد. بر اساس این طرح کلیه عملیات‌های نظامی در یمن به مدت دو ماه متوقف، فرودگاه صنعا به روی برخی پروازهای بین المللی باز و کشتی‌های حامل مشتقات نفتی اجازه پهلوگرفتن در بندر الحدیده را خواهند داشت. به نظر می‌رسد مقاومت گسترده یمنی‌ها در برابر تحریم‌های فلج کننده ائتلاف سعودی و هدف قرار گرفتن تأسیسات حیاتی در امارات و سعودی موجب تعجیل کشورهای عربی برای پذیرش پیشنهاد آتش بس از سوی سازمان ملل شد. البته اخبار منتشر شده نشان از نقض مستمر این توافق از سوی نیروهای ائتلاف بین‌المللی و متحدان آنها حکایت داشت.
۱۳. عمان میزبان مذاکرات غیر رسمی
در اوایل آوریل ۲۰۲۲ سعودی‌ها و انصارالله پس از توافق بر سر آتش‌بس، مذاکرات جدی در عمان برای پایان جنگ هفت ساله و رسیدن به نقطه صلح آغاز کردند. در این مذاکرات خالد بن سلمان معاون وزیر دفاع و مسئول مذاکرات یمنی در سفری غیر رسمی وارد عمان شد تا مذاکرات غیر رسمی با دولت نجات ملی را دنبال کنند.
۱۴. استعفای هادی و تشکیل شورای رهبری
۶ آوریل ۲۰۲۲ منصورهادی رئیس جمهور مستعفی یمن از تشکیل شورای رهبری و انتقال تمام اختیارات خود و معاونش به آن شورا در دوران انتقالی خبر داد. شورای به اصطلاح رهبری برای اداره یمن از لحاظ سیاسی، نظامی، امنیتی و… در دوران انتقالی از هفت نفر متشکل از سلطان العرادة، طارق صالح، عیدروس الزبیدی، عبدالرحمن ابوزرعة، عبدالله العلیمی، عثمان مجلی، فرج البحسنی بوده و ریاست آن به عهده رشاد محمد العلیمی خواهد بود. به نظر می‌رسد این تصمیم پس از کاهش چشمگیر مقبولیت دولت مستعفی منصور هادی، تعیین شرط از سوی انصارالله مبنی بر کنار رفتن هادی و فشار سعودی‌ها گرفته شده باشد.
۱۵. نصیحت رهبر معظم انقلاب به حکام آل‌سعود
در ۱۲ آوریل ۲۰۲۲، رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان نظام در ماه مبارک رمضان خطاب به سعودی‌ها گفتند: «در مسئله‌ی یمن، بنده یک حرف نصحیت‌آمیزی به آقایان سعودی دارم که این از روی نصیحت است، واقعاً خیرخواهی است. چرا جنگی را که یقین دارید در آن پیروز نمی‌شوید ادامه می‌دهید؟ اصلاً احتمال پیروزی سعودی‌ها در جنگ یمن هست؟ احتمالش هم نیست.» ایشان در ادامه افزودند: «با این همتی که مردم یمن دارند، با این شجاعتی که رهبرانشان دارند و نشان می‌دهند، با این ابتکار عملی که در بخشهای مختلف دارند، احتمال پیروزی وجود ندارد. خب جنگی که در آن احتمال پیروزی وجود ندارد، چرا ادامه پیدا می‌کند؟ یک راهی پیدا کنید تا خودتان را این جنگ خارج کنید.»
۱۶. تبادل اسرا و بدعهدی سعودی‌ها
در ماه مبارک رمضان با هدف تسهیل تبادل اسرا میان طرفین جنگ، دولت نجات ملی یمن اقدام به آزادی بیش از ۴۰ نفر نمود. در پاسخ به این اقدام ائتلاف سعودی خبر از آزادی ۱۰۸ اسیر یمنی داد. پس از گذشت چند روز مشخص شد که این اقدام صرفاً اقدامی تبلیغاتی از سوی ریاض بوده زیرا از تعداد افرادی که آزاد شدند تنها ۵ نفر ارتباط مستقیم با جنبش انصارالله داشتند!. به گفته «عبدالقادر المرتضی» رئیس کمیته امور اسرا در دولت نجات ملی یمن در گفت‌وگو با شبکه «المیادین» گفت که کسانی که عربستان سعودی به عدن فرستاده کارگر بودند نه اسیر؛ رفتارهای سعودی عمدی و حاوی نیت‌های خبیثانه است! وی به شبکه «المسیره» هم گفت، عربستان به دنبال تجمیع کارگران یمنی و اخراج آنها از سعودی در قالب ابتکارهای ویژه تبادل اسراست!
۱۷. تداوم آتش‌بس شکننده
با فرا رسیدن ماه ژوئن طرفین منازعه در جنگ یمن با تمدید یک دوره دو ماهه دیگر به توافق رسیدند. همزمان با اتمام مذاکرات گروندبرگ در عدن و سفر او به عمان برای مذاکره با هیئت انصارالله، شورای ریاستی مورد حمایت عربستان از رضایت خود نسبت به تمدید توافق آتش‌بس برای یک دوره دو ماهه دیگر خبر داد. با این حال دکتر طه متوکل، وزارت بهداشت دولت نجات ملی یمن یکشنبه شب اعلام کرد که تعداد قربانیان نقض آتش‌بس در یمن از زمان آغاز آتش‌بس پیشنهادی سازمان ملل متحد به ۳۱ کشته و ۳۵۶ زخمی رسیده که بیشتر آنها مرتبط با نقض‌های آتش‌بس در مرزهای استان صعده است.
۱۸. فرانسه شریک در نسل‌کشی مردم یمن
در ۶ ژوئن ۲۰۲۲ مرکز بین‌المللی قانون اساسی و حقوق بشر متشکل از گروهی از سازمان‌های مردمی بشردوستانه و حقوقی شکایتی را بر ضد سه شرکت سازنده سلاح در فرانسه تنظیم کرده که این سه شرکت را به همراهی با عربستان و امارات در نسل‌کشی مردم یمن متهم می‌کرد. در بخشی از این شکایت مستنداتی جمعآوری شده که بیان می‌کند جنگنده‌ها و نیروهای سعودی با علم به عدم حضور نظامیان به ساختمان، جمعیت یا زیرساخت‌های مناطق تحت کنترل انصارالله حمله می‌کرده‌اند که این مصداق بارز جنایت جنگی و در برخی از موارد، نسل کشی یمنی‌ها است.
۱۹. میلیاردها دلار خسارت جنگ یمن
روز ۲۱ ژوئن تانیا مایر، مدیر میز یمن در بانک جهانی در مجمع بین‌المللی یمن که در استکهلم سوئد برگزار شد، اعلام کرد که ما بسیاری از بخشهای آسیب دیده در اثر جنگ را در یمن ارزیابی کردهایم و حداقل هزینه برای بازسازی آن را ۲۵ میلیارد دلار ارزیابی می‌کنیم.
۲۰. غارت نفت یمن توسط آمریکا
در ماه جولای پس از سفر استیون فاگین، سفیر آمریکا در یمن به استان نفت خیز حضرموت در شرق این کشور، یک کارشناس حوزه نفت در این استان از انعقاد قراردادی بین المللی برای افرایش تولید نفت در این استان به بالاترین سطح خبر داد. محمد سعید باحداد در ادامه گفت: «این معامله با میلیاردها دلار انجام شده و شامل افزایش پیک تولید نفت خام برای تغذیه بازارهای جهانی به منظور مقابله با پیامدهای تحریم نفتی روسیه است. باحداد همچنین الزام دولت معین عبدالملک، نخست وزیر دولت مورد حمایت عربستان را به واریز درآمدهای نفت و گاز به بانک مرکزی عدن خواستار شد. مذاکرات دولت‌ها و شرکت‌های چندملیتی با دولت غیرقانونی مورد حمایت ریاض خبر از نوعی برنامه ریزی جهانی (به رهبری آمریکا) برای غارت منابع انرژی یمن دارد.
۲۱. شکنجه یمنی‌ها در زندان‌های امارات
در روزهای پایانی جولای ۲۰۲۲ کمیته ضد شکنجه سازمان ملل در گزارشی درباره شکنجه زندانیان یمنی از سوی نیروهای اماراتی نوشت که «با وجود اطلاعات ارائه شده به این کمیته در خصوص خروج نیروهای اماراتی از یمن در سال ۲۰۱۹، گزارش‌های مربوط به اقدام امارات در ارتکاب نقض شدید حقوق بشر در یمن نگران کننده است.» در گزارش کمیته سازمان ملل آمده است: «زندان‌های تحت کنترل امارات به ویژه در فرودگاه بین المللی الریان (شرق یمن)، ربوه خلف، زندان ۷ اکتبر، اردوگاه الجلاء، سالن وضاح و مقر نظامی سابق امارات در عدن از جمله مراکز شکنجه کشور امارات محسوب می‌شوند.»
۲۲. نقض مکرر آتش بس
به گزارش «المیادین» ائتلاف سعودی در ۱۰ روز ابتدایی از سومین دور تمدید آتش‌بس یعنی از سوم آگوست تا جمعه، دوازدهم آگوست ۱۵۶۸ بار آتش‌بس را نقض کرده است. بر اساس این گزارش، در چهار ماه گذشته و از زمان آغاز آتش‌بس یمن در دوم آوریل (سیزدهم فروردین) تا دوم ماه آگوست ائتلاف متجاوز به یمن بیش از ۲۴ هزار بار آن را نقض کرد. مجموع نقض آتش‌بس به دست ائتلاف سعودی از دوم آوریل تا به امروز (۱۲ آگوست) ۲۵۵۷۶ بار بوده است.
۲۳. تلاش تجزیه‌طلبان جنوب برای تضعیف اخوانی‌های یمن
در نظر کارشناسان مسائل یمن اقداماتی که عربستان و امارات از مدتی پیش برای بازسازی مشروعیت خود در میان افکارعمومی و چهره‌های سیاسی فعال در یمن انجام دادند در نهایت منجر به حذف عبد ربه منصور هادی از صحنه و تشکیل شورای ریاست جمهوری شد. نیروهای فعال وابسته به ائتلاف در میدان، از آرامش حاصل از آتش بس با انصارالله بهره برده و فرصت آغاز اجرای عملیات نظامی بر علیه اصلاح را غنیمت شمردند. در این صحنه آرایی نیروهای عمالقه و قبایل وابسته به شورای انتقالی جنوب برای تضعیف و نابودی نیروی‌های وابسته به «اصلاح» به کار بستند.
۲۴. رونمایی از توانمندی‌های نظامی جدید انصارالله
در روزهای ابتدایی ماه سپتامبر، جنبش انصارالله از موشک‌های زمین به دریا با عناوین «فالق ۱»، «المندب ۱ و ۲» و «روبیج» و همچنین مین‌های دریایی رونمایی کرد. کارشناسان حوزه نظامی معتقدند که رونمایی از این موشک‌ها تهدید جدی علیه امنیت کشتی‌رانی در دریای سرخ و خلیج عدن است. پس از این رزمایش مهدی المشاط، رئیس شورای عالی سیاسی یمن در رژه نیروهای منطقه پنجم گفت که نیروی دریایی یمن می‌تواند هر نقطه در آب‌های اطراف این کشور را هدف قرار دهد.
۲۵. اعزام هیأت سعودی به صنعا برای آغاز دور جدید مذاکرات صلح
در ۴ دسامبر ۲۰۲۲ پس از تلاش آمریکایی‌ها برای از بین بردن توافقات حاصل شده در سفر قبلی هیأت سعودی به صنعا که به دلیل درخواست واشنگتن برای حل و فصل همه جانبه با انصارالله و ممانعت از پیشبرد پرونده‌های موردی صورت گرفت، ریاض برای دومین مرتبه هیأت خود را به صنعا، پایتخت یمن اعزام کرد. به نظر می‌رسد که عربستان به این نتیجه رسیده که برخی نظرات دولت آمریکا را نیز در پرونده یمن در نظر بگیرد برای همین در مذاکرات بیشتر به دنبال آتش بس موقت و تداوم شرایط فعلی است تا خواهان صلح دائمی باشد.
بهره سخن
سیر اخبار و تحولات میدانی- دیپلماتیک حاکم بر یمن حاکی از تمایل بازیگران فعال در این بحران برای کاهش تنش و کنترل درگیری‌ها است. با این حال تداوم حملات نیروهای ائتلاف سعودی، تداوم فعالیت نیروهای شورای انتقالی جنوب با هدف تجزیه یمن، حضور نیروهای اماراتی- اسرائیلی در جزایر راهبردی خلیج عدن و دست‌اندازی نامشروع شرکت‌های نفتی غربی برای غارت منابع نفتی این کشور فقیر دورنمای تاریک در خصوص تداوم آتش بش و روند صلح در این کشور ایجاد کرده است. همچنین توقف مذاکرات امنیتی بغداد میان ایران و پادشاهی سعودی می‌تواند تهدیدی جدی علیه روند صلح در شبه‌جزیره عربستان باشد.