خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: گلستان به دلیل برخورداری از چندین رشته رودخانه دائمی و شرایط توپوگرافی از استان‌های مستعد در حوزه احداث آب بندان و یا سدهای کوچک محلی بوده و این سازه‌های آبی با هدف‌های مختلفی طی سالیان گذشته احداث شده است.
هرچند بهره‌برداری از آب بندان ها نقش بسزایی در تأمین آب زراعت دارد اما احداث برخی از این سازه‌ها به صورت غیرمجاز و بدون تحصیل مجوزهای لازم از دستگاه‌های متولی انجام شده، موضوعی که برای سایر آب بندان های دارای پروانه مشکلاتی را ایجاد کرده است.
لذا بر این اساس طبق تصمیم مسئولان ارشد گلستان و مدیران متولی بنا شده تا آب بندان های غیرمجاز در مسیر گرگانرود تخریب شود؛ برای اطلاع از جزئیات این امر با «جواد تیموری»، معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان گفتگو کردیم که در ادامه خواهد آمد.
* آب بندان های غیرمجاز در چه سالی ساخته شده است؟
طی سنوات گذشته از حدود ۲۰ الی ۲۵ سال پیش، افرادی بدون داشتن مجوز اقدام به احداث مخازن آبی (آب بندان) در مسیر گرگانرود کردند. آنها باید طبق قانون به شرکت آب منطقه‌ای مراجعه و اقدام به اخذ پروانه می‌کردند که این روند طی نشده است.
طبق قانون توزیع عادلانه آب، اگر کسی به هر طریقی بخواهد از منابع آبی (زیرزمینی و سطحی) استفاده کند باید درخواست خود را ارائه کند. براساس نظرات کارشناسان در کمیسیون صدور پروانه بهره برداری و با توجه به اینکه فرد در چه زمان، مکان و به چه میزان آب می‌خواهد برداشت کند، این عمل بررسی می‌شود.
کمیسیون، متشکل از تعدادی کارشناس فنی در حوزه کشاورزی، آب و حقوق است که تصمیم می‌گیرند آیا اجازه برداشت آب و بهره برداری داده شود یا خیر؟
آببندان های غیرمجاز در بازه ای به طول ۳۰ کیلومتر در گرگانرود بنا شدند اقدامات مذکور، توسط افرادی که آب بندان ها را در مسیر گرگانرود ایجاد کرده‌اند، انجام نشده است. از همان ابتدا شرکت آب منطقه‌ای اخطارهای لازم را حسب تکالیف قانونی خود صادر و بعد از آن هم از طریق مبادی قانونی نسبت به پیگیری موضوع اقدام کرد.
در گذشته به دلایل متعدد اراده و اتفاقی نظر در خصوص تخریب و برنامه‌ها وجود نداشت اما هم اکنون شرایط متفاوت شده است.
* آب بندان ها غیرمجاز استان چه تعداد بوده و حجم آنها چه میزان است؟
تعداد آببندان هایی غیرمجاز که بنا داریم آنها را ساماندهی کنیم بیش از ۷۰ فقره بوده که حجمی معادل هشت میلیون مترمکعب آب را در خود ذخیره می‌کنند. در صورتی که امکان رهاسازی این حجم آب وجود داشته باشد، نگرانی بسیاری از کشاورزان و بهره برداران مجاز پایین دست مرتفع خواهد شد.
* آببندان ها غیرمجاز در کجا ساخته شده‌اند؟
عمدتاً آب بندان های غیرمجاز استان بنا به دلایل مختلف در گذشته در بازه ای از رودخانه به طول ۳۰ کیلومتر در گرگانرود بنا شده و در صدد هستیم این مخازن را ساماندهی کنیم تا با مدیریت منابع، مشکلات بهره برداران مجاز پایین دست برطرف شده و هنگام سیلاب هم مشکلی ایجاد نشود.
*این آب بندان ها چه خسارتی را به منابع آبی استان و بهره‌برداران اطراف وارد می‌کنند؟
وجود آب بندان ها از دو منظر قابل بررسی است؛ نگاه اول موقعیت آب بندان ها بوده که در بستر رودخانه احداث شده است.
در سال‌های پرآب و ترسالی هنگامی که با جریانات سیلابی روبرو می‌شویم، وجود این آببندان ها و دیواره‌های آنها باعث می‌شود که در عبور جریانات خلل ایجاد شود.
از منظر دوم با توجه به میزان برداشت آب از این مخازن، به ویژه در سال‌های خشکسالی، سبب می‌شود که بهره برداران پایین دست به خصوص کشاورزان سد وشمگیر نتوانند به اندازه کافی از آب استفاده کنند در نتیجه در زراعت دچار مشکل می‌شوند.
*نحوه تعامل سایر دستگاه‌های متولی چگونه است؟
با توجه به تصمیماتی که اخیراً در جلسات استانی اتخاذ شده مبنی بر اینکه این آب بندان ها از مسیر رودخانه گرگانرود جمع آوری و مزاحمت‌های آنها مرتفع شود و با توجه به اینکه این آب بندان ها مبنای قانونی هم ندارند، تلاش کردیم موضوع با دستگاه‌های اجرایی همکار در این طرح اطلاع رسانی شود.
همینطور از طریق رسانه‌های جمعی و استانی و صداو سیما تلاش کردیم صاحبان این آب بندان ها از موضوع آگاه شده و همکاری لازم را با ما داشته باشند.
فارغ از این مسئله با صاحبان آبندان ها هم جلساتی جداگانه با حضور کارشناسان و مدیران ذیربط برگزار شده و به آنها فرصت دادیم که دیدگاه و مطالب خود را عنوان و اسناد خود را ارائه کنند.
* کدام دستگاه‌ها در این عمل نقش دارند؟
با توجه به ماهیت آب بندان ها یکی از سازمان‌هایی که در این زمینه نقش دارد «شیلات» است؛ از همان ابتدا که استان به این نتیجه رسید آب بندان ها باید برچیده شود این آمادگی را ایجاد و حتی ماشین آلات را با نیت شروع عملیات اجرایی اعزام کردیم ولی از آنجایی که همکاران شیلات به این تشخیص رسیده که افراد بهره بردار اقدام به رهاسازی ماهی در این مخازن کرده‌اند، از ناحیه مقامات استانی تصمیم بر این شد که تا زمان صید به این افراد فرصت داده شود؛ لذا تا پایان آذر و دی ماه به این افراد فرصت داده شد.
شیلات به عنوان همکار در این عملیات، ملزم به این شد که پرورش دهندگان را ترغیب کند که در زمان مقرر ماهیان را از مخازن صید کرده و شرایط را برای اجرای عملیات ساماندهی آببندان ها فراهم کنند.
*برای اطلاع رسانی چه اقداماتی انجام شد؟
علاوه بر اطلاع رسانی در صداوسیما و رسانه‌ها، در سه مرحله از باب تذکر برای بهره برداران، از طریق نصب بنر در روستاهایی که این افراد مستقر هستند و چاپ صدور اطلاعیه با همکاری مقام قضائی در شهرستان، اقدام شد.
اخیراً هم اطلاعیه‌ای با همکاری دادستانی گنبدکاووس تنظیم و از طریق همکاران آب منطقه‌ای شهرستان به بخشداری مرکزی این شهرستان و روستاهای مختلفی که این آببندان ها در آنجا احداث شده، ارسال شده است.
*پیشگیری و نظارت بر منابع آبی استان چگونه است؟
اکیپ‌ها گشت و بازرسی آب منطقه‌ای نظارت مستمری در مسیر رودخانه‌ها داشته و از منابع آبی مراقبت می‌کنند.
در صورت شناسایی متخلفان براساس وظایف قانونی اکیپ‌های ما در چند مرحله تذکر داده و در صورت استمرار این عمل و بی توجهی این افراد، به مرجع قضائی معرفی می‌شوند.