خبرگزاری مهر - گروه استانها: کتاب و کتابخوانی یکی از مؤلفه‌های مهم حوزه فرهنگ و ادب به شمار می‌رود. آمار چاپ کتاب نشان می‌دهد که هر جامعه‌ای تا چه حد به حوزه کتاب اهمیت می‌دهد از این رو برای ارزیابی مختصات فرهنگی هرجامعه می‌توان آمارهای کتابخوانی و یا چاپ و نشر کتاب را در هر منطقه مورد بررسی قرار داد.
در این راستا خبرگزاری مهر با درک اهمیت این حوزه، به بررسی وضعیت چاپ و نشر کتاب در استان‌های منطقه غرب کشور پرداخته است.
بررسی آماری چاپ کتاب، گونه شناسی موضوعی کتاب‌های چاپ شده، تحلیل روندها، تحلیل وضعیت موجود در هر استان و… ازجمله محورهای مورد بررسی در این پرونده فرهنگی به شمار می‌رود.
پیش از این گزارش ایلام (اینجا)، لرستان (اینجا)، آذربایجان غربی (اینجا)، آذربایجان شرقی (اینجا)، کرمانشاه (اینجا)، کردستان (اینجا) و اردبیل (اینجا) در خصوص وضعیت چاپ و نشر کتاب منتشر شده است.
چاپ ۲۵۹ کتاب در استان همدان
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان در این راستا در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه از تعداد ۲۵۹ کتاب چاپ شده در استان ۲۴۰ عنوان چاپ اول و مابقی چاپ دوم بوده است، خاطرنشان کرد: بیشترین آمار کتب منتشر شده در حوزه ادبیات است و موضوع‌های دین، اسلام، قرآن و حدیث در رتبه‌های بعدی قرار گرفته است و کمترین آمار به موضوع تاریخ، جغرافیا و کودک بوده است.
مسعود ویژه با بیان اینکه از ابتدای سال جاری ۳۴۵ مورد درخواست مجوز در سامانه ثبت شده است که از این تعداد برای ۲۹۰ مورد مجوز صادر شده، اظهار کرد: ۲۴۴ عنوان در سال ۱۳۹۸، ۳۳۲ عنوان در سال ۱۳۹۹، ۲۵۵ عنوان در سال ۱۴۰۰ و ۲۵۷ عنوان در سال ۱۴۰۱ در استان تألیف و ترجمه شده است.
وی با اشاره به اینکه ۲۳ عنوان کتاب با تیراژ ۱۶ هزار و ۶۰۴ هزار کتاب در استان همدان منتشر شده است، افزود: از حوزه‌های عناوین کتاب می‌توان به حوزه علوم علمی ۲۰ عنوان با تیراژ ۱۲ هزار و۹۵۰، حوزه علوم اجتماعی ۴۷ عنوان با تیراژ ۲۶ هزار و۹۰۲، حوزه کتب اسلامی ۵۹ عنوان با تیراژ ۳۲ هزار و ۳۲۱ نام برد.
از سرانه پایین کتابخوانی تا سلیقه‌ای شدن چاپ کتب
لیلا عبهری، یکی از نویسندگان همدانی است که در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: مشکلاتی از قبیل ویراستاری، ترجمه، نداشتن تبلیغات، نداشتن اسپانسر، گرانی کاغذ، مشکلات اقتصادی، نداشتن صفحه آرا خوب و ورود کتاب‌های الکترونیکی بر بازار نشر و چاپ کتاب‌های امروزه ما تأثیر منفی گذاشته است.
این نویسنده با بیان اینکه ناشران اثر آفرین ما محدود هستند مانند نشر امیر کبیر و سمت که خود این ناشران کمبودهای جامعه را تشخیص داده و با توجه به کمبودهای جامعه کار را به نویسنده سفارش می‌دهد، گفت: برخی از ناشران به دلیل نداشتن چاپخانه باید با یک چاپخانه قرارداد منعقد کنند و در حین چاپ مشکلاتی برای ناشر به وجود می‌آورد و مهم‌تر از همه این ناشر کمبودهای جامعه را نمی‌داند و فکر سود خود است.
این نویسنده حوزه دفاع مقدس یادآور شد: یک نویسنده با یک ناشر امروزه قرارداد می‌بندد بدون اینکه بداند بازار در کشور وجود دارد یا خیر و به عینه می‌بینیم گاهی یک کتاب بسیار خوب به فروش می‌رسد و به چاپ چند مرحله بعدی می‌رسد ولی یک کتاب شاید بازاری برای فروش پیدا نمی‌کند و این خود عاملی برای ورشکستگی ناشر می‌شود.
وی در ادامه با بیان اینکه متأسفانه بحث سلیقه‌ای در چاپ کتاب بسیار تأثیر دارد، از پایین بودن سرانه کتاب نسبت به سرانه جهانی سخن گفت و متذکر شد: همه ما به خصوص متولیان فرهنگی وظیفه دارند با ترفندهای مختلف کتاب خواندن و مطالعه را به سرانه خانواده‌ها برگردانند.
خانواده برای افزایش سرانه مطالعه پای کار باشند
سید میثم موسویان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: کاهش سرانه مطالعه در کشور شاید پایین است و این امر در مراجعه به کتاب فروشی‌ها مشخص بوده و به عنوان یک دغدغه مطرح است، این موضوع بر می‌گردد به بچه‌های ما که از سن ۶ تا ۷ سالگی باید آغشته و معتاد به مطالعه شوند و عادت به مطالعه داشته باشند و نه تنها به مطالعه بلکه باید عادت به عبادت، نظافت شخصی، کار کردن و یا هر چیز دیگری اما در این سن بچه‌ها را رها کرده و با تلویزیون پیوند می زنیم، بنابراین دائم پای تلویزیون هستند و نه بازی می‌کنند، نه تحلیل، نه مطالعه و آن قسمت هم که درس می‌خوانند با زور و فشار مدرسه و خانواده است.
این نویسنده همدانی گفت: خانواده‌ها باید فرزندان خود به کتاب و کتابخوانی تشویق کنند و کتاب را در سبد خانواده به عنوان یک نیاز مهم فرهنگی قرار دهند.
وی با اشاره به اینکه ما باید عادت‌های خوب مانند مطالعه و کار کردن را در سن ۶ تا ۷ سالگی به بچه‌ها نشان بدهیم در حالی که کوتاهی می‌کنیم و حاصل آن پایین آمدن سرانه مطالعه است افزود: خانواده‌ها باید فرزندان خود را از فضاهای مجازی و تلویزیون دور کنند و همین فضاهای مجازی و تلویزیون لطمه‌ای که به فرهنگ بچه‌های ما می‌زند و فتنه بسیار کاری است و اگر این عادت چشم دوختن به تلویزیون گرفته شود از بچه‌ها و خانواده‌ها جایگزینش را مطالعه و بازی و خلاقیت در هر کدام اتفاق بیافتد کشور برده است.
وی با اشاره به اینکه مساله کتاب و خواندن آن، قیمت آن نیست، افزود: باید به فکر توسعه فعالیت‌های فرهنگی در جامعه باشیم و این نیازمند این است که در مجموع توجه ویژه و بیشتری به حوزه فرهنگ و توسعه فعالیت‌های فرهنگی در جامعه صورت گیرد.
مطالعه کتاب از سبد خانوار ما حذف شده است
فاطمه بگزاده در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه جوان و نوجوان امروز به سمت کتاب و مطالعه نمی‌رود و بیشتر در فضای مجازی هستند، افزود: کتاب با آن ارزش و ابهتی که دارد، وقتی که ما از همان زمان وارد کلاس اول شدیم و با کتاب خواندن آشنا شدیم و کتاب را دیدیم و لمس کردیم، متأسفانه فضای مجازی با اینکه چند سالی است بین جوان و نوجوان امروزی ورود پیدا کرده اما توانسته به سرعت موجب کاهش مطالعه شود.
این بانوی نویسنده همدانی در ادامه گفتگو با اشاره به اینکه این موارد، ذهن نوجوان ما را درگیر می‌کنند و متأسفانه مطالعه کتاب از سبد خانوار ما حذف شده است، افزود: خانواده‌ها برای نوجوان، جوان و کودک خود روزانه مبالغ زیادی خرج و هزینه می‌کنند اما به خرید کتاب که می‌رسد کتاب را یک چیز گران می‌دانند.
بگزاده خاطرنشان کرد: با این روند، در واقع آن کتابی خوب است که نوجوان ما را با یک دنیای تمیز و زیبا و زندگی، کار و تصمیم درست آشنا کند.
وی یادآور شد: شاید علت این بحث چاپ کتاب و پایین بودن تیراژ آنها باشد و شاید یکی از دلایل آن هم قیمت کاغذ باشد، البته شاید کسی که به کتاب خواندن و به علم و دانش و به زندگی امروز و اینکه می‌خواهد در آینده یک زندگی زیبایی را رقم بزند و اهمیت بدهد و به قیمت کتاب فکر نمی‌کند و آن کتاب را می خرد.
این نویسنده همدانی با بیان اینکه باید کتاب را مستقیم به عامه مردم برسانیم، گفت: به عینه می‌بینیم که کودکان حتی در سنین پایین هم به شدت به گوشی تلفن اعتیاد پیدا کردند و اگر بخواهیم آنها را ترک بدهیم باید کتاب‌های تصویری خیلی زیبا و جذاب که تصویر دارند در جامعه رشد کنند؛ این کتاب‌ها باید مستقیم به دست خانواده‌ها برسند، چنین کتبی باید در مهد کودک‌ها، مدارس و در جلسات قرآنی بچه‌ها پخش کرد و کتاب را مستقیم به دست دانش آموزان رساند.
کتاب، همان یار مهربان که همه ما از کودکی با آن آشنا هستیم، هر چه بیشتر بتواند با زندگی ما و نسل‌های آینده مان عجین‌تر باشد، دستاورهای عینی آن را می‌توانیم در جای جای زندگی‌هایمان نظاره گر باشیم.
یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی جوامع، بالا بودن نرخ سرانه دستیابی به منابع اطلاعاتی و مطالعاتی افراد آن جامعه است؛ آن هم در جوامعی که شبکه‌های مجازی همچنان در حال رشد و توسعه هستند. به راستی، کتاب و کتابخوانی یکی از مؤلفه‌های مهم حوزه فرهنگ و ادب است که می‌تواند توجه به آن، سرانه مطالعه، میزان چاپ و وضعیت تیراژ کتاب‌های چاپ شده نیز از جمله مباحث کمی ارزیابی این شاخص محسوب شود.
همدان علی رغم آنکه نویسندگان توانمندی را در دل خود جای داده اما هنوز نتوانسته حمایتهای مناسبی از این قشر داشته و کتب مختلف با نگاه به مشاهیر و مفاخر همدانی را سبد خانواده‌ها وارد کند.
امید است که در این مسیر، مسئولین استان همدان پای کار بوده و نه تنها وضعیت چاپ و نشر کتاب در این استان قوت گیرد بلکه از نویسندگان همدانی در عرصه‌های مختلف حمایت و بار دیگر بارقه‌های امید به این صنعت فرهنگساز بازگردد.