به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، چهاردهمین نشست از سلسله نشست‌های گفتگوهای انتقادی درباره علوم انسانی؛ «ارغنون خرد» با موضوع زیست دانشجویی در دانشگاه‌های ایران با حضور و سخنرانی دکتر فرزاد جهان‌بین و دکتر سید ابوالحسن ریاضی، برگزار شد. دبیر علمی این نشست بر عهده دکتر عبدالله صلواتی بود.
صلواتی در ابتدای این نشست درباره زیست دانشجویی در دانشگاه‌های تهران توضیح داد: درباره این موضوع سیاست‌هایی در اسناد بالادستی و سیاستگذاری فرهنگی وجود دارد ولی عملا در واقعیت سیاست‌هایی اجرا می شود که با این سیاست‌ها در تعارض است و از آن پیروی نمی‌کند. اولین قدم برای سیاستگذاری فرهنگی شناخت موضوع است. در این باره هم تصور می شود یا شناختی نداریم یا شناختی داریم که مبنای سیاستگذاری فرهنگی نیست و فاصله بین داده‌ها و سیاستگذاری وجود دارد.
دبیر علمی نشست با طرح سوالاتی افزود: آیا اساسا شناخت دقیق و میدانی از زیست دانشجویی داریم؟ پیش تر از آن آیا زیست دانشجویی وجود دارد یا صرف این دورهمی یک سری افراد زیر ساختمان‌های مشخص است؟
ریاضی در ابتدای سخنانش و در پاسخ به سوالات صلواتی گفت: در حوزه مسایل دانشگاهی نزدیک به سه دهه در معاونت فرهنگی درباره مسایل دانشجویی انواع پژوهشها صورت گرفت؛ از جمله در سال ۷۹ به بعد در مسایل عمومی و اختصاصی دانشگاه کار شده است. در آخرین پژوهش بین سال های ۹۵ تا ۹۹ پژوهشی با عنوان سیمای زندگی دانشجویی صورت گرفت.
پژوهش «سیمای زیست دانشجو» مورد استفاده برنامه ریزان قرار نگرفت
او با بیان اینکه این پژوهشها مانند سایر پژوهش ها مورد استفاده سیاستگذاران و برنامه‌ریزان ارشد قرار نگرفته و همه این پژوهشها در سطوح مختلف معرفی و بررسی شده اما خروجی آن تا به امروز حاصلی نداشته است تاکید کرد: حال سؤال این است که آیا این پژوهشها چشم‌انداز امروزی را بازتاب می داده؟در پاسخ باید بگویم بله ما می‌توانستیم از دل این پژوهش ها به نکات زیادی دست پیدا کنیم.
این استاد دانشگاه درباره شاخص‌های پژوهش‌های سیمای زندگی دانشجویی و تطابق آن با شرایط امروزی گفت: وضعیت روان‌شناختی دانشجویان، خودکشی، ارتباط با جنس مخالف، رفتارهای جنسی پرخطر، ازدواج، هم خانگی، نگرش به راه های جایگزین ازدواج، خشونت و درگیری، اعتقادات مذهبی، وضعیت رضایت از زندگی، نگرانی ها، نگرش به جامعه، خانواده، هویت ملی و ... از جمله شاخص‌های این پژوهش بوده است.
این محقق با تاکید بر اینکه در زیست دانشجویی یافته‌های پیمایش ملی با پیمایش دانشگاهی نشان می‌دهد با دسته‌ای از مسایل رو به رو هستیم که صرفا محدود به دانشجو نیست بیان کرد: ظرف دانشگاه می‌تواند مسایل جوانان را برای ما بیشتر برجسته کند و نشان دهد چه چیزی در ذهن جوانان می‌گذارد. شاخص ها در این باره انتخابی است از جمله بیش از ۲۵ شاخص در این باره آورده شده است؛ امید به زندگی، دین ورزی، احساس عدالت، نسبت دانشجو با دانشگاه و نظام سیاسی، احساس تعلق به وطن و غیره.
وی با بیان اینکه آمار نشان می‌دهد هیچ ارتباطی بین دانشجو و کارکنان و مسئولان دانشگاه نیست و از سوی دیگر حدود ۶۳ درصد از دانشجویان به استادان اعتماد کمی دارند، عنوان کرد: در حالیکه اعتماد جامعه به همین استادان بیشتر است چون شناخت دانشجو از استاد بیشتر است و شاید علت ایجاد شبه آکادمی‌ها در بیرون از دانشگاه همین باشد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه مطالبه اصلی دانشجویان زندگی است و انباشت ناعدالتی هم بیشتر در حوزه زنان است، گفت: امروز مشروعیت دانشگاه برای حل مسایل از بین رفته است دانشگاه مشتی از نمونه خروار است. به طور مثال در اعتماد اجتماعی به شکل روز افزونی کاهش داریم. آقایان گودرزی و عباس عبدی کتاب «صدایی که شنیده نشد» را منتشر کردند باز هم امروز صداهای زیادی شنیده نمی شود و امیدوارم شنوایی به وجود بیاید چون فرصت ها مانند ابر بهاری می گذرد.
این محقق حوزه دانشجویی بیان کرد: مرکز رصد مهاجرت آمار ۲۰ ساله اش را دو هفته پیش اعلام کرد و بر اساس آن ۴۶ هزار نفر از ایران در یک سال مهاجرت می کنند و در ده ماه گذشته به ۷۶ هزار نفر رسیده است.
افزایش نرخ رسمی بیکاری در سال ۱۴۰۱
وی ادامه داد: از سوی دیگر در نرخ بیکاری آمار رسمی ۱۴۰۱، ۴۳ درصد است و طی ۲۰ سال گذشته آمار بیکاری تحصیل کردگان ما بین ۳۸ تا ۴۰ درصد بوده است. در ۱۴۰۰ هم به ۴۳ درصد رسیده است.
ناگزیر هستیم پژوهش ها را با رویکرد سیاسی تفسیر کنیم
ریاضی با بیان اینکه وقتی حوزه سیاست که علم قدرت است مباحث را می خواهد به نوعی مدیریت کند و روی امر فرهنگی، اقتصادی و ... تاثیر بگذارد ما ناگزیر هستیم پژوهش ها را با رویکرد سیاسی تفسیر کنیم، گفت: تمامی مدیران ارشد، میانی و پایینی در مشکلات سهم دارند و من هم سهمی داشتم و هر کدام از ما باید خطاهایمان را بپذیریم. به هر حال با پذیرش خطاها آیا باز شرایط تغییر می‌کند؟ این آمارها حاکی از واقعیت است و اتفاقا شرایط امروزی ما نیز همین را نشان می‌دهد.
وی در پایان گفت: ۹۴ درصد بودجه دانشگاه های ما مربوط به دستمزدهاست آیا این درست است؟ من بعید می دانم کسی اینجا علاقه مند به فروپاشی نظم اجتماعی باشد اما اگر گفت و گو می کنیم برای جلوگیری از این وضعیت است. اگر دانشجو بی ادب است به این دلیل است که یا تربیت نشده یا آستانه صبرش سرآمده. در این باره هم ما مقصریم. اکثر پژوهش‌های در این حوزه توسط یک نهاد استفاده می‌شود و آن هم نهادهای امنیتی است.
جهان بین هم در بخش دیگری از این نشست طی سخنانی گفت: من پژوهش سیمای زندگی دانشجویی را مشاهده کردم که برش دانشگاهی، استانی و کشوری داشت و راهگشا و قابل استفاده بود. البته از سوی دیگر پژوهش‌های دیگری نیز درباره زیست دانشجویی انجام شده است که بعضا نتایج متفاوتی با پژوهش سیمای زندگی دارد و ضروری است که همه اینها را با هم ببینیم. در سال ۹۶ هم در دانشگاه آزاد اسلامی موج اول پیمایش سیمای زندگی انجام شده است.
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد ادامه داد: در خصوص استفاده از این پژوهشها در سیاست گذاری و طراحی اقدامات نیز نه مطلق می توان گفت استفاده شده و نه مطلق می توان گفت که کنار گذاشته شده است اما در مجموع، آنچنان که باید و شاید از نتایج این پژوهشها استفاده نمی شود و ضعفی است که باید مرتفع شود.
را اندازی پرونده الکترونیک مشاوره در دانشگاه آزاد/ علاقه اکثریت قاطع دانشجویان به ازدواج شرعی
وی افزود: ما در دانشگاه آزاد اسلامی پرونده الکترونیک مشاوره را راه‌اندازی کردیم و نتایج آن که مرتبا در اختیار ماست برای ما بسیار راه گشاست. به طور مثال نتایج نشان می داد در دوران کرونا نزاع‌های خانوادگی افزایش یافته است و همین امر ما را برآن داشت تا روی توانمندسازی افراد خانواده برای زیست شایسته در کنار هم برنامه ریزی و اقدام کنیم. یا نتایج، حاکی از علاقه اکثریت قاطع دانشجویان به ازدواج شرعی است اما طبیعی است که اگر امکان فراهم نشود ممکن است زمینه بروز انحراف فراهم گردد و همین امر باعث شد جدی تر به فکر تسهیل ازدواج بیفتیم.
جهان‌بین گفت: این آمار ارائه شده از سوی دکتر ریاضی بیشتر مربوط به دانشجویان دانشگاه دولتی است و بر برخی از نتایج در دانشگاه آزاد نتایج متفاوتی دارد واین سوال که چرا دو نوع دانشگاه دولتی و غیر دولتی، نتایج متفاوتی دارد ممکن است سوالات جدید در حکمرانی پیش روی ما بگذارد. ما متاسفانه در تحلیل هایمان مواجهه سیاسی داریم و بستگی به علائقمان، نتایج را تفسیر می کنیم. مثلا دکتر ریاضی وقتی می رسند به اینکه در سال ۹۸ میل به مهاجرت کاهش یافته می گویند اینکه پیمایش در کرونا انجام شده روی نتیجه تاثیر داشته است اما در سایر موارد به همین نتایج پیمایش ۹۸ استناد می کنند. یا وقتی می رسند به اینکه بالای ۷۰ درصد اعلام کردند منافع ملی را بر منافع قومی و... ترجیح می دهند آنقدر با الفاظ کلنجار می روند تا این را پر رنگ نکنند. یا مساله آمادگی برای جنگیدن برای کشور.
وی یادآور شد: حال با همه این اشکالات بر فرض می پذیریم که فضای زیست دانشجویی چنین است. سوال این است که چرا اینطور شده؟اگر نگرانیم باید ریشه ها را بشناسیم و تلاش کنیم مسئولانه آنها را رفع کنیم. همه ما در این مشکلات سهمی داریم. همچنین فریاد زدند مشکلات و ندیدن ضعف ها ما را دچار خطا در فهم علل و ارائه راهکارها خواهد کرد.همه ما سهم داریم به ویژه آنها که بیشترین امکانات و طولانی ترین دوره مسئولیت های دولتی را داشتند.
جهان‌بین در پاسخ به ریشه برخی مشکلات در زیست دانشجویی گفت: دانشگاه سه رسالت اصلی دارد که به آنها به درستی عمل نشده است. نخستین آن تربیت تخصصی است یعنی دانشگاه باید دانشجو را متخصص تربیت کند و در این تربیت توجه به آمایش مهم است. وقتی ما سری کاری مهندس مکانیک تربیت می کنیم و تجه به آمایش نداریم، طبیعی است که بر حجم بیکاران افزوده می شود. این مربوط به حکمرانی آموزش عالی است. دومین موضوع تربیت مهارتی است. یعنی در هر حوزه ای، علاوه بر تخصص فرد، ماهر نیز بار بیاید.
کمیته انضباطی بخشی از تربیت اجتماعی است
وی افزود: سومین نکته هم تربیت اجتماعی است. الان سن بلوغ اجتماعی از ۱۹ به ۲۳ سال رسیده است. به عبارتی فرد آمادگی حل مساله را ندارد و با کوچکترین چالش دچار بحران می شود. یعنی هم شاخص کارآمادگی پایین است و هم شاخص توان حل مساله. آیا مصونیت دادن به دانشجو باعث نمی شود که او غیر مسئول بار بیاید. چرا باید دانشجو خطا کند و بگوییم حق نداریم او را کمیته انضباطی ببریم؟ اگر او امروز در مقابل خطاهایش، برخورد نبیند فردا با مشکلات و هزینه های بیشتری روبرو خواهد شد.لذا کمیته انضباطی هم بخشی از تربیت اجتماعی است و همه اینها ناشی از نگاه مشفقانه به دانشجوست.
انتقاد شدید از تعطیلی دانشگاهها در کرونا
وی با انتقاد شدید از تعطیلی دانشگاهها در کرونا بیان کرد: چرا دانشگاهها را در این سال‌ها تعطیل کردند؟! با همه ضعف ها دانشگاه موثر است اما آن را تعطیل کردیم و دانشجوها را به سمت فضای مجازی هل دادیم. کجا برخی دانشجویان شریف اینگونه بودند؟ چون ما این بچه‌ها را رها کردیم اینها اینگونه شدند.
جهان‌بین بیان کرد: ما باید روی علل تمرکز کنیم و تلاش کنیم وضعیت را بهبود بدهیم. اینها قاعدتا در لایه حکمرانی باید توجه شود. آیا ما در تدوین آیین نامه ارتقا به اینها توجه کردیم؟ کسی که می‌خواهد اصلاح کند باید همه واقعیت را ببیند و درک جامعی از موضوع داشته باشد. مسایل ملی را نباید جناحی دید. باید دست روی اولویت‌ها بگذاریم و نقایص را اصلاح کنیم.