خبرگزاری مهر- گروه هنر- آزاده فضلی: مهر ماه سال ۱۴۰۱ بود که به‌دلیل ناآرامی‌های ایجاد شده در کشور در پی فوت مرحومه مهسا امینی، وضعیت از حالت عادی خارج شد. با توجه به این وضعیت، مراکز فرهنگی و هنری از جمله سالن‌های سینما، تئاتر، موسیقی (کنسرت‌ها) و نگارخانه‌های هنری با وضعیتی ناپایدار مواجه شده و به حالت نیمه‌تعطیل و تعطیل درآمدند و این جریان تقریباً تا پایان آذرماه ادامه داشت.
در بخش تجسمی خبرگزاری مهر در مطلبی با عنوان «تعطیلی گالری‌ها یا خواب هنرهای تجسمی / می‌توان به دنبال مقصر بود؟» به بررسی وضعیت حوزه هنرهای تجسمی به‌ویژه تعطیلی فعالیت نگارخانه‌ها پرداختیم و متذکر شدیم که شرایط بر رویکردهای موجود از سوی مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی غلبه پیدا کرده و باعث شده است که نگارخانه‌ها اینگونه نیمه‌تعطیل شوند و در خفا به فعالیت‌های خود ادامه دهند.
بر خلاف آنچه که توسط برخی رسانه‌ها مبنی‌بر تعطیلی نگارخانه‌ها توسط مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شده بود، پیگیری‌های خبرنگار مهر نشان می‌دهد که نه‌تنها اینگونه نبوده بلکه درخواست‌هایی از سوی نگارخانه‌ها برای برپایی نمایشگاه به مرکز هنرهای تجسمی ارائه شده است و اتفاقاً نمایشگاه برپا شده در گالری «اُ» به دلیل رفتار ناهنجار عده‌ای که در ورودی نگارخانه را با رنگ قرمز کرده و جملاتی را روی در و دیوار این نگارخانه نوشته بودند، تعطیل شد! در گفتگوی صورت‌گرفته با برخی از نگارخانه‌داران که مایل نبودند نامی از آنها به میان آید، بر این موضوع تاکید شد که در شرایط ناامنی نگارخانه‌ها، ترجیح می‌دهند درهای نگارخانه‌هایشان بسته بماند یا کارهایشان را پشت درهای بسته انجام دهند.
از طرفی نیز، مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی در مدتی که به این سمت منصوب شده، با هدف رفع مشکلات و موانع موجود در مسیر بازگشایی نگارخانه‌ها، ۳ جلسه مجزا و مبسوط با انجمن نگارخانه‌داران برگزار کرده است. افزون بر این، برای رفع موانع و مشکلات موجود در مسیر فعالیت مجدد نگارخانه‌ها، مرکز هنرهای تجسمی با قریب به ۳۵ مدیر نگارخانه به صورت مجزا رایزنی و تشریک مساعی انجام داده و در این زمینه توفیقاتی نیز حاصل شده است اما به‌منظور دامن نزدن به فشارها و هجمه‌هایی که در شرایط کنونی گریبان فعالان عرصه فرهنگ و هنر به‌ویژه نگارخانه‌داران را گرفته و عدم فعالیت در فضای فعلی را به آنها تحمیل ساخته است، سیاست رسانه‌ای مرکز هنرهای تجسمی در برگزاری جلسات و مذاکرات خود با مدیران نگارخانه‌ها مبتنی‌بر سکوت خبری بوده تا حتی‌الامکان از تحمیل فشار و چالش تازه به نگارخانه‌ها در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی جلوگیری شود.
برای روشن‌تر شدن مساله تعطیلی نگارخانه‌ها و برخی موضوعاتی که در این زمینه ابهام‌برانگیز شده‌اند، با مدیرکل هنرهای تجسمی به گفتگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
در هر شرایطی مخالف تعطیلی نگارخانه‌ها هستیم
عبدالرضا سهرابی مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره موضع این مرکز نسبت به تعطیلی‌های ناخواسته نگارخانه‌ها طی چند ماه اخیر، به خبرنگار مهر گفت: ابتدا باید بگویم که از نظر من در هر شغل و فعالیتی دو نکته از اهمیت کلیدی برخوردار است؛ اول، حرفه‌ای عمل کردن و دوم، مواجهه و قضاوت منصفانه با مسائل و موضوعاتی که پیش‌رو قرار می‌گیرد. باتوجه به اینکه شما به‌عنوان خبرنگار حوزه هنرهای تجسمی، سال‌هاست در این حیطه فعالیت دارید و با این حوزه به خوبی آشنا هستید، تصدیق خواهید کرد که طرح پرسش «چرا مرکز هنرهای تجسمی نگارخانه‌ها را تعطیل کرده است»، از اساس اشتباه، غیرحرفه‌ای و خارج از مدار انصاف است. اما متأسفانه این پرسش طی ماه‌های اخیر به‌صورت جسته و گریخته توسط شمار معدودی از رسانه‌ها مطرح شده است.
مرکز هنرهای تجسمی به هیچ وجه با تعطیلی نگارخانه‌ها موافق نبوده و نیست، چراکه نگارخانه‌های سراسر کشور را تنها بستر دائمی اقتصاد هنر و عرضه هنرهای تجسمی می‌داند. ضمن آنکه ما در هر شرایطی مخالف تعطیلی نگارخانه‌ها هستیم، به همان میزان هم تلاش می‌کنیم تا فضای مناسبی را برای فعالیت آنها مهیا کنیم.
وی افزود: شما می‌دانید که نگارخانه‌ها دارای انجمن و صنف مشخصی هستند؛ کما اینکه اگر صنف دیگری در یکی از مشاغل بنا به هر دلیلی تصمیم بگیرد برای مدتی فعالیت نکند (که قطعاً خود می‌داند این عدم فعالیت چه هزینه و بار مالی برایش دارد) متولیان آن صنف نمی‌توانند از او بپرسند «چرا کار خود را تعطیل کرده‌ای؟» (مگر به‌منظور تشریک مساعی و حمایت برای رفع مشکل). در چنین شرایطی آیا می‌توان گفت که مرجع دولتی که نقش نظارت بر صنف مربوطه را دارد، آن شغل یا محیط فعالیت را تعطیل کرده است؟!
سهرابی ادامه داد: درست است که شرایط جامعه در این زمینه تأثیرگذار است اما مرکز هنرهای تجسمی به هیچ وجه با تعطیلی نگارخانه‌ها موافق نبوده و نیست، چراکه نگارخانه‌های سراسر کشور را تنها بستر دائمی اقتصاد هنر و عرضه هنرهای تجسمی می‌داند. بنابراین تعطیلی‌های اخیر نگارخانه‌ها خارج از حوزه اختیارات و وظایف مرکز هنرهای تجسمی بوده و این تصمیم از سوی متولیان آنها اتخاذ شده است. همانطور که پیش‌تر هم بیان شد، قریب به اتفاق اینگونه تصمیم‌گیری‌ها از روی جبر و فشاری بوده که در این مدّت از داخل و خارج و در فضای حقیقی و مجازی (مخصوصاً رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بیگانه) بر نگارخانه‌ها تحمیل شده است که به نظر من قابل تأمل و توجّه است.
مدیرکل هنرهای تجسمی اظهار کرد: ما طی ۱۲۰ روز گذشته تا به امروز و در ماه‌های مختلف (مهر، آبان، آذر و دی ماه) درخواست‌هایی از سوی مدیران نگارخانه‌ها، و مدیران هنری مبنی بر برگزاری نمایشگاه دریافت کرده‌ایم و با برگزاری همه آنها موافقت نموده‌ایم اما متأسفانه متقاضیان در نهایت نتوانستند نمایشگاه‌های خود را برگزار کنند که این وضعیت جای تأسف بسیار دارد. امّا در پاسخ به اینکه چرا نمایشگاه‌ها برگزار نشده، باید بگویم که اراده‌ای غیر از تصمیمات مرکز در این زمینه دخیل بوده که هرگز موردپسند و تأیید ما نیست. باوجود این در همین شرایط هم برخی نگارخانه‌ها مثل نگارخانه ثالث با قوّت به کار و فعالیت خود ادامه داده و حتی یک روز هم تعطیل نبوده است.
چه اتفاقی سبب شد نگارخانه‌ها تعطیل بمانند؟
وی تاکید کرد: ضمن آن ما که در هر شرایطی مخالف تعطیلی نگارخانه‌ها هستیم، به همان میزان هم تلاش می‌کنیم تا فضای مناسبی را برای فعالیت آنها مهیا کنیم.
سهرابی با اشاره به اتفاق ناشایست و هنجارشکنانه‌ای که برای نگارخانه «اُ» رخ داد، گفت: شما شاهد بودید که در فضای پیش‌آمده نگارخانه‌ای می‌خواست نمایشگاه برگزار کند اما متأسفانه عده‌ای مانع از این کار شدند، بر سردر نگارخانه رنگ پاشیدند و متأسفانه مدیر آن نگارخانه را آماج تهمت‌هایی قرار دادند که در شأن عرصه هنر نبود! چه‌بسا یکی از مهم‌ترین دلایلی که نگارخانه‌ها نتوانستند فعالیت کنند، همین اتفاق و بیم تکرار اتفاقاتی از این دست بود. جهت اطلاع شما باید بگویم که مرکز هنرهای تجسمی طی ماه‌های اخیر از طریق مذاکرات و پیگیری‌های پیوسته به دنبال اقناع و تسهیل فضای فعالیت مجدد نگارخانه‌ها بوده اما متأسفانه این اقدام مذموم و غیر فرهنگی چالش و مانعی جدی در بازگشایی مجدد نگارخانه‌ها ایجاد کرد.
ما فعالیت نگارخانه‌ها را فعالیتی فرهنگی و هنری می‌دانیم، پس اگر قرار است معافیتی برای دیگر صنوف فرهنگی و هنری لحاظ شود، باید شامل نگارخانه‌ها هم باشد.
مدیرکل هنرهای تجسمی درباره واکنش به اقدامات و رویکرد شهرداری تهران در مورد تعطیلی برخی نگارخانه‌ها که نسبت به سال‌های گذشته شدت گرفته است، گفت: وظیفه مرکز هنرهای تجسمی تسهیل‌گری و حمایت از رشد و ارتقای فعالیت نگارخانه‌هاست و این راهبرد جدی ما در مرکز است. اساساً سیاست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مبتنی‌بر حمایت از همه رشته‌های هنری است و در مرکز هنرهای تجسمی نیز، نگارخانه‌ها به‌عنوان بستر دائمی ارتقای اقتصاد هنر و هنرمند مورد حمایت جدی هستند و کلیه اقدامات تعریف‌شده از سمت ما در امتداد همین راهبرد خواهد بود. ما فعالیت نگارخانه‌ها را فعالیتی فرهنگی و هنری می‌دانیم، پس اگر قرار است معافیتی برای دیگر صنوف فرهنگی و هنری لحاظ شود، باید شامل نگارخانه‌ها هم باشد.
وی ادامه داد: در این‌میان، مساله فعالیت نگارخانه‌ها در واحدهای مسکونی مطرح شد که ما بر اساس وظیفه خود، به این موضوع ورود کردیم و مکاتباتی با رئیس محترم شورای شهر و شهردار محترم تهران انجام شد که خوشبختانه نتایج خوبی هم به دست آمد. در این راستا اقدامات اولیه صورت گرفت و در کنار آن از طریق مکاتبه رسمی با شهردار محترم منطقه، ۲ نگارخانه‌ای که شهرداری آنها را تعطیل کرده بود، بازگشایی شدند.
پیشنهاد تشکیل کارگروهی برای حل و فصل مسائل نگارخانه‌داران
سهرابی ضمن تاکید بر اینکه موضوع فعالیت نگارخانه‌ها در واحدهای مسکونی موضوعی جدی و مهم است، گفت: این موضوع باید با همکاری نگارخانه‌ها حل شود، کما اینکه در بازدیدی که از نگارخانه ثالث داشتم، به این موضوع اشاره و پیشنهاد دادم که کارگروهی متشکل از نمایندگان جامعه نگارخانه‌داران برای حل و فصل موضوعات و مسائل مربوط به آنها در مرکز هنرهای تجسمی تشکیل شود تا بتوانیم فرایند رفع مشکلات این‌چنینی را به صورت جدی و منظم دنبال کنیم.
وی همچنین اضافه کرد: ما باید در این زمینه مواضع شهرداری تهران را هم بشنویم و یک طرفه به قاضی نرویم، چراکه برخی به اسم نگارخانه، فعالیت‌های دیگری انجام می‌دهند و نگارخانه بهانه‌ای برای اقدامات غیرمرتبط آنها است. طبیعتاً شهرداری این موضوع را برنمی‌تابد، همچنان که ما هم برنمی‌تابیم. بنابراین دوستان نگارخانه‌دار نیز باید در این زمینه حساسیت نشان دهند و با تشکیل کارگروهی منسجم، در حل مسائل این‌چنینی مشارکت کنند.
نگارخانه‌های تحت نظارت شهرداری تهران نیز باید مجوز دریافت کنند
مدیرکل هنرهای تجسمی همچنین درباره نگارخانه‌های شهرداری تهران همچون نگارخانه‌های خانه هنرمندان ایران که از سوی مرکز هنرهای تجسمی نظارتی بر آنها صورت نمی‌گیرد، به خبرنگار مهر گفت: قوانین جمهوری اسلامی ایران باید برای همه اشخاص حقیقی و حقوقی ساری و جاری باشد و در این زمینه تبعیض و تفاوتی وجود نداشته باشد. قانون‌گذار مشخص و مکلف کرده است که هر بخش را چه وزارتخانه یا مسئولی اداره کند. مثل این است که ما تصمیم بگیریم داخل وزارت فرهنگ ساخت‌وساز انجام دهیم و کاری به شهرداری نداشته باشیم! آیا شهرداری چنین اقدامی را برمی‌تابد؟ خیر. پس قانون باید برای همه به‌صورت یکسان ساری و جاری شود و همه تابع قانون و قانون‌گذار باشند. بنابراین لازم است نگارخانه‌های تحت نظارت شهرداری تهران نیز مانند سایر نگارخانه‌ها از مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجوز دریافت کنند. در این صورت با توجه به سامانه‌ای شدن صدور مجوز نگارخانه‌ها ما نیز در اولین فرصت به درخواست آنها رسیدگی و مجوزهای لازم را صادر خواهیم کرد.
خروج آثار هنری از کشور در اولین فرصت، بدون فوت وقت و با کمترین سخت‌گیری نظر شورای نظارت
وی در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این پرسش که چرا و چگونه با خروج آثار هنری از کشور موافقت می‌شود؟ گفت: تا پیش از این برخی ناراحت بودند که چرا روند اعطای مجوز برای خروج آثار هنری از کشور، این‌قدر کند است؛ در حالی که این روند در کوتاه‌ترین زمان ممکن صورت می‌گیرد و حتی در برخی از موارد، جلسات شورا را به صورت برخط برگزار می‌کنیم تا بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان ممکن به درخواست هنرمندان و نگارخانه‌داران رسیدگی کنیم. باوجود این برخی هنوز اظهار نگرانی می‌کنند! اما در ارتباط با چرایی مساله باید بگویم نکته اول این است که آثار متعلق به هنر فاخر اسلامی ایرانی باید در مقیاس جهانی به نمایش گذاشته شوند، چراکه از یک‌سو معرّف هویت اسلامی- ایرانی ما و از سوی دیگر معرف تبحر و توانمندی هنرمندان ایرانی است. نکته دوم اینکه در پاسخ به ابراز نگرانی برخی در زمینه خروج آثار هنری از کشور، باید بگویم که این اتفاق بنابر درخواست اشخاص حقیقی و یا افراد حقوقی صورت می‌پذیرد و موظف هستیم در چهارچوب ضوابط و مقررات موجود، به این درخواست‌ها رسیدگی کنیم. در نخستین روزهای حضور بنده در مرکز هنرهای تجسمی، برخی انتقاد می‌کردند که چرا مرکز در عرصه بین‌الملل فعالیت نمی‌کند! از آنجاکه فعالیت هنرمندان و نگارخانه‌ها و تداوم آن برای ما بسیار مهم است، طی ماه‌های اخیر که فعالیت نگارخانه‌ها کمرنگ شد، بنابر درخواست برخی هنرمندان و نگارخانه‌داران تصمیم گرفتیم که برای خروج آثار هنری از کشور در اولین فرصت، بدون فوت وقت و با کمترین سخت‌گیری نظر شورای نظارت را بگیریم و در این زمینه با گمرک مکاتبه داشته باشیم.
نکته سوم و مهم‌تر اینکه با صدور مجوز خروج آثار هنری از کشور، به میزان قابل توجهی ارزآوری به داخل کشور صورت می‌گیرد که نشان دهنده فعال بودن بازار هنرهای تجسمی در عرصه بین الملل است.
عبدالرضا سهرابی در پایان یادآور شد: شاید ذکر این نکته خالی از لطف نباشد که چنانچه ما برخی موارد را انجام دهیم یا انجام ندهیم، در هر صورت عده‌ای خرسند و عده‌ای ناراضی خواهند بود و در برخی مواقع، مواضع نارضایتی و خرسندی افراد جابجا می‌شود. مرکز هنرهای تجسمی ضمن احترام به تمام سلایق و علایق، خود را موظف و متعهد به حمایت و پشتیبانی همه‌جانبه از هنرمندان این عرصه و زمینه‌سازی و ارتقا هرچه بهتر و بیشتر بستر اقتصاد هنر در چارچوبِ قوانین و مقررات می‌داند.