خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: ثبت و ضبط تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس یک ضرورت است تا نسل جدید با فرهنگ و تاریخ و هویت سرزمین خود آشنا شود.
زنده نگه داشتن یاد و خاطره فداکاری، ایثار شهدا و رزمندگان قهرمان دفاع مقدس برای انتقال فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه و انتقال به نسل جوان یک امر مهم بوده که باید همواره مورد توجه قرار گیرد لذا در خصوص ضرورت این موضوع با «غلامرضا خارکوهی» تاریخ نگار و پژوهشگر گلستانی گفتگو کردیم که در ادامه خواهد آمد:
*تاریخ انقلاب ایران چه تفاوتی با دیگر تواریخ دارد؟
تاریخ انقلاب اسلامی ایران یکی از پر رویدادترین و پر اتفاق ترین تاریخ‌های دنیا است. در بین تاریخ انقلابات دنیا، انقلاب اسلامی در طول ۱۷ سال از مبارزات ۴۱ تا ۵۷ شاهد رویدادهای بسیاری در شهرها روستاها و مناطق مختلف کشور بوده و این اتفاقات دو جنبه داشته است.
در جنبه نخست مردم مبارزه حضور داشتند که از رفتارها و بی‌توجهی های رژیم پهلوی به تنگ آمده بودند و می‌خواستند کرامت و شخصیت ایرانی اسلامی آنها حفظ شده و به خواسته‌های آنها توجه شود.
جنبه دیگر برخوردهای خشن و غیرعقلانی رژیم پهلوی بود که در برابر کوچک‌ترین انتقاد مردم، آنها را دستگیر و برای آنها پرونده‌سازی می‌کردند، مخصوصاً سازمان ساواک که پلیس مخفی شاه بود و به همراه نهادهای نظامی و شهربانی و ژاندارمری برخورد تند و خشنی با مردم داشت.
دو دهه ۴۰ و ۵۰ تاریخ شمسی آکنده از اتفاقات و رویدادهای عبرت آموزی است که هر فرد ایرانی لازم است با آنها آشنا شود.
این رویدادها معطوف به شهرهای بزرگ مانند قم، مشهد، تهران و غیره نبود بلکه در شهرهای کوچک ما مانند گرگان علی آبادکتول، بندرگز، کردکوی و حتی روستاهای سرخنکلاته، جلین، گزشرقی، یساقی، آلوکلاته و غیره هم رخ داده است لذا باید این اتفاقات را حفظ و ثبت کرد.
*چگونه باید این حوادث و رویدادها را ضبط و ثبت کرد؟
دو راه برای ماندگاری اتفاقات مهم تاریخ کشور وجود دارد، نخست آنکه از طریق اسناد، مکتوبات، نامه‌های اداری، اطلاعیه‌هایی که نیروهای انقلابی و مبارز صادر و پخش می‌کردند، آنها را مکتوب و وقایع آن زمان را به نگارش درآورد و به نسل آینده منتقل کرد.
راه دیگر آن استفاده از تاریخ شفاهی است که باید محققان به افراد و شاهدان عینی مراجعه و با کسانی که در دهه ۴۰ و ۵۰ حضور فیزیکی و میدانی داشتند و اتفاقات انقلاب و سایر رویدادهای سیاسی و اجتماعی را درک کرده‌اند، مصاحبه و وقایع را از زبان آنها بشنوند و ثبت و ضبط کنند.
*ثبت و ضبط وقایع تاریخی انقلاب چه ضرورتی دارد؟
شاهدان عینی قبل از انقلاب هم اکنون در سن کهولت بوده لذا باید محققان و نهادهای فرهنگی برای ضبط و ثبت تاریخ شفاهی زودتر اقدام کنند زیرا افراد این دوره در معرض فراموشی و یا بیماری‌های مختلف بوده و در طول سالیان اخیر هم بسیاری از آنها از دست رفته‌اند و این لطمه به تاریخ انقلاب اسلامی است.
مبارزان دوران انقلاب منبع موثق از اطلاعات تاریخی هشتند از دست رفتن مبارزان دهه ۴۰ و ۵۰ خسارت جبران‌ناپذیری به آینده فرهنگی جامعه ایران وارد می‌کند. در طول ۱۰ سال اخیر افراد مبارز و شاخصی که منبع موثقی از اطلاعات تاریخی بودند بر اثر کهولت یا بیماری از بین رفتند و اطلاعات آنها هم در جایی ثبت و ضبط نشده است.
بنده در ۴۰ سال گذشته به دلیل علاقه شخصی خاطرات بسیاری از این افراد را ثبت کرده و بیش از ۳۰ کتاب نوشته‌ام اما من مورخ شخصی هستم و توانایی و امکانات من محدود است و نهادها فرهنگی که بودجه دولتی دارند باید در این زمینه ورود جدی تری داشته باشند.
طبیعی است که در کشور مردم برای ساختن وطن خود نیاز به آشنایی با گذشته و تاریخ دارند و تاریخ جزئی از وطن است و وطن بدون تاریخ نمی‌شود اگر ما با تاریخ آشنا نباشیم از بسیاری از عبرت‌ها غافل خواهیم بود.
تاریخ، شناسنامه و هویت فرهنگی جامعه است، جامعه‌ای که تاریخ نداشته باشد بی هویت است. هویت ما ایرانیان آشنایی با تاریخ کشور اعم از تاریخ دوران باستان، میانه، اسلامی، معاصر و جدید است که بنده به دلیل تخصص و مطالعه و علاقه شخصی اتفاقات معاصر و جدید به ویژه انقلاب و دفاع مقدس را ثبت و گردآوری کرده‌ام.
همه کشورها و حتی جوامع بدوی تاریخ سرگذشت کشور خود را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند و در دوره حاضر که عصر مدرنیته و ارتباطات است این ضرورت پابرجا بوده و باید وقایع به نسل بعد منتقل شود.
*نقش نهادهای فرهنگی و خانواده در انتقال درست تاریخ چیست؟
نهادها و سازمان‌ها حتی خانواده‌ها که مهم‌ترین رکن فرهنگی و تربیتی جامعه محسوب می‌شوند باید وقایع و تاریخ را با زبان مناسب برای فرزندان خود نقل کنند.
در مدارس، معلمان نقش مهمی در انتقال وقایع به دانش آموزان دارند. در دانشگاه‌ها ذهن اساتید باید مملو از وقایع تاریخی باشد و آن را به صورت درست به نسل جدید منتقل کند.
نهادهای رسانه‌ای اعم از صوتی و تصویری، مکتوب و مجازی هم در این زمینه وظیفه داشته و باید برای حفظ تاریخ و انتقال آن به جوانان کمک کنند.
در حال حاضر که با جوانان صحبت می‌شود متأسفانه آنها نسبت به مهم‌ترین وقایع تاریخی جامعه خود بی اطلاع هستند که این موضوع نشان از کم‌کاری نهادهای فرهنگی دارد، متأسفانه سازمان‌هایی که بودجه فرهنگی دارند مراسم تشریفاتی برگزار کرده و به جای بیان وقایع درست تاریخی دائم از مسائل سیاسی صحبت می‌کنند، درست است که سیاست لازمه جامعه است اما باید سخنرانان مسائل تاریخی را هم برجسته و آن را برای نسل جوان بازگو کنند زیرا نقل افراطی مسائل سیاسی باعث دافعه جوانان شده و سبب می‌شود که جامعه نسبت به تاریخ بیگانه بماند و از طرفی نسبت به سیاست هم بدبین شود.
به عنوان مثال در دهه فجر و سالگرد قیام ۱۵ خرداد سخنران باید تصویر درست و شفاف از مبارزات مردم در این برهه تاریخی را بیان کند یا در سالگرد قیام ۱۷ شهریور باید این وقایع برای مخاطبان تشریح شود اما هم اکنون اینگونه نیست و سخنرانان و میزبانان به نام ۱۵ خرداد و ۱۷ شهریور و یا هفت تیر و مانند آن مراسم برگزار می‌کنند اما در اصل انگیزه و هدف چیز دیگری است و آن را به سمت مسائل سیاسی سوق می‌دهند و این امر سبب می‌شود جامعه دچار ضعف فرهنگی شده و جوانان با گذشته فرهنگی و وقایع کشور آشنا نشوند.
باید در یادواره‌های شهدا از سیره، خدمات و فداکاری‌های شهدا سخن به میان بیاید اما هم اکنون بیشتر از مسائل سیاسی روز سخن به میان آمده و با صحبت‌های تکراری مراسم برگزار و از آن عبور می‌کنند.
*پیشنهاد شما چیست؟
فضای مجازی، یک ظرفیت بزرگ برای انتقال تاریخ به نسل جوان است، همچنین باید کتب ارزان چاپ و در اختیار علاقه مندان قرار بگیرد زیرا بسیاری از جوانان به دلیل مسائل مالی توانایی خرید کتاب را ندارند.
دانشگاه‌ها به جای آگاهی دهی جهالت را ترویج می‌کنند و آن گونه که باید وقایع درست منتقل نمی‌شود. برخی اساتید شایستگی تدریس درس تاریخ را ندارند و باید کسانی که علاقمند به این رشته هستند در منصب تدریس دروس تاریخی قرار بگیرند.
باید طوری مسائل منتقل شود که برای نسل جوان قابل درک و پذیرش باشد، مخصوصاً تاریخ معاصر که شاهدان و قهرمانان دهه ۴۰ و ۵۰ زنده هستند.
بخشی از تاریخ هم مربوط به ۴۰ سال گذشته است که کشور با جنگ‌های تجزیه طلبانه از جمله در ترکمن‌صحرا، کردستان، آذربایجان و درگیری‌های سیاسی نظامی در جنگل‌های شمال، بمب گذاری و اعمال تروریستی منافقان و گروهک‌های کمونیست و هشت سال دفاع مقدس رو به رو بوده است.
در هشت سال جنگ تحمیلی ملت با تمام وجود از انقلاب و میهن دفاع کردند و هزاران شهید و مجروح داده و خالصانه و صادقانه در این جنگ مشارکت داشتند، بسیاری از یادگاران آن زمان در قید حیات هستند و با برخی با آثار و مجروحیت‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند آنها قهرمانان تاریخ ایران هستند.
مبارزان دهه ۴۰ ۵۰ و ۶۰ قهرمانان واقعی تاریخ ایران بوده و باید به آنها اهمیت داد و برای آنها ارزش قائل شد و به مسائل معیشتی، درمانی، اقتصادی و مسکن آنها توجه کرد زیرا اگر آنها آسودگی خاطر نداشته باشند در نقل و وقایع دچار مشکل خواهند شد. امیدواریم به جایی برسیم که هر فرد ایرانی یک مورخ تربیت شده و حافظه هویت تاریخی کشور باشد.