خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: محیط زیست، به طور مستمر با برخی تهدیدها و چالش‌های طبیعی و غیرطبیعی مواجه بوده و وضعیت کیفی زیستگاه‌ها و کمیت زیستمندان رابطه مستقیمی با میزان اثرپذیری آنها از این تهدیدات دارد.
برخی چالش‌ها مانند خشکسالی، یخبندان و بیماری‌ها زمینه طبیعی داشته و برخی دیگر مانند گسترش سکونتگاه‌ها، ایجاد مراکز صنعتی و توسعه معابر، ناشی از دخالت‌های انسانی است.
«پارک ملی گلستان» هم به عنوان نخستین زیستگاه ایرانی ثبت شده در یونسکو با عنوان ذخیره‌گاه زیست کره، با تهدیدات و چالش‌های متعدد مانند آتش سوزی، کمبود نیروی حفاظتی، خشکسالی و البته چالشی کهن به نام «جاده میان‌گذر» دست به گریبان است.
جاده پارک ملی گلستان برای اتصال به خراسانات ایجاد شده اما با توجه به مخاطرات زیست محیطی، خروج جاده از پارک از دهه ۵۰ به صورت شفاهی مطرح و در دهه ۸۰ هم مصوب شد ولی علی رغم گذشت این سال‌ها هیچ اقدام عملی در این راستا انجام نشده است.
این جاده که زیستگاه را به دو نیمه تقسیم کرده، با عبور خودروها، به گذرگاهی خطرناک برای زیستمندان منطقه تبدیل شده است.
افزایش تعداد تصادفات و سوانح حیات وحش، تشدید بروز حریق با عامل انسانی ناشی از تفرج، ممانعت از تحقق مهاجرت‌های منطقه‌ای حیات وحش در موعد زایمان یا جفت گیری، افزایش قاچاق چوب یا صدمه به درخت و درختچه‌ها و ریختن زباله از جمله تبعات جاده میان‌گذر پارک ملی گلستان است.
با وجود همه مشکلاتی که این جاده برای زیستمندان و زیستگاه‌های دشتی و جنگلی پارک ملی گلستان ایجاد کرده اما تاکنون عزم جدی برای خروج این جاده از پارک ملی گلستان دیده نمی‌شود.
به عقیده برخی کارشناسان استمرار فعالیت این معبر مانایی و پویایی پارک ملی گلستان را در سال‌های آینده به مخاطره می‌اندازد.
تلف شدن ۵۹ حیوان بر اثر تصادف در پارک ملی
علی رغم امتناع محیط زیست گلستان از دادن آمار تلفات حیات وحش در جاده پارک ملی اما علی جوان، فرماندار مراوه تپه در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: از ابتدای سال تاکنون ۵۹ حیوان بر اثر تصادف در جاده پارک ملی تلف شده‌اند.
وی افزود: ۲۶ رأس شغال، هشت روباه، ۱۲ رأس گراز، دو گربه وحشی، سه تشی، یک جغد کوچک، یک دلیجه، یک جغد بزرگ، دو سمور، یک کبک و دو سوسمار در این حوادث تلف شده‌اند.
البته این عدد کل آمار تلفات حیوانات بر اثر تصادف نیست زیرا ممکن است که حیوانی زخمی و در داخل جنگل تلف شده باشد.
رئیس پلیس راه گلستان هم در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: در ایام تعطیلات مانند عید نوروزی و تابستان شاهد حجم بالای خودرو در محور پارک ملی گلستان هستیم.
محمود شهرکی افزود: تابلوهای راهنما در مسیرهایی که بیشترین محل تردد حیوانات است نصب شده و اگر در این نقاط تصادفی روی دهد، راننده مقصر است و بیمه هیچ مسئولیتی ندارد.
گذر جاده پارک ملی از قلب زیستگاه
رئیس پارک ملی گلستان هم در خصوص ضرورت جابجایی جاده از پارک ملی به خبرنگار مهر گفت: آرزوی هر علاقه مند به محیط زیست است که جاده پارک ملی گلستان ایجاد نمی‌شد، سه راهی دشت تا تنگراه یکی از دره‌های استثنایی طبیعت کشور و جنگل‌های هیرکانی است.
سه دشت تا راهی تنگراه یکی از دره‌های استثنایی طبیعت کشور است مهدی تیموری افزود: جاده پارک ملی از قلب زیستگاه یعنی از کنار یکی از منابع اصلی آب پارک ملی (رودخانه دوغ) می‌گذرد، رودخانه دائمی که حیات وحش از آن استفاده می‌کنند اما جاده از کنار این رودخانه و یا از وسط آن (با ایجاد پل) می‌گذرد.
وی ادامه داد: ایجاد این جاده، حفاظت و تنوع زیستی پارک ملی را تحت تأثیر قرار داده است.
تیموری افزود: اکثر محدوده‌های حاشیه جاده به دلیل عدم رعایت مردم به محلی برای دپوی زباله تبدیل شده و این پراکنش زباله، افروختن آتش، کوبیده شدن زمین توسط ماشین و انسان بر روی زیست حیات وحش تأثیر منفی می‌گذارد.
وی گفت: این جاده، زیستگاه را به دو قسمت تقسیم کرده و مانعی برای تردد گونه‌ها از یک قلمرو به قلمرو دیگر است؛ گاهی حیوان به دلیل غریزه و شرایط طبیعی مجبور شود که از جاده عبور کند و به دلیل عدم رعایت خودروها و تراکم بالای ماشین، تصادف کرده و تلف می‌شود.
تلفات پلنگ و خرس قهوه‌ای
رئیس پارک ملی گلستان متذکر شد: این موضوع نه تنها گونه‌های با درجه اهمیت پایین‌تر را در معرض خطر قرار داده بلکه ما شاهد تلفات گونه‌هایی همچون پلنگ و خرس قهوه‌ای هم بوده‌ایم.
وی افزود: شورای راهبری سازمان و اداره کل پیگیری‌هایی را انجام داده و تعهداتی را وزارت راه دارد که باید آن را انجام دهد؛ این تعهدات شامل گاردریل، روگذر و غیره است که می‌تواند تأثیرات منفی را به حداقل برساند.
تیموری گفت: با شرایط فعلی کشور شاید ایجاد جاده کنارگذر (کلاله به آشخانه) رؤیایی باشد اما این موضوع در هیئت دولت مصوب شده و همه مسئولان استانی و کشوری هم بر آن تاکید داشتند.
تیموری بیان کرد: اگر جاده کلاله به آشخانه ایجاد شود هم مردم می‌توانند از آن استفاده کنند و هم کمک بزرگی به حیات وحش خواهد شد.
وی با تأکید بر اینکه حداقل باید تردد کامیون از پارک ملی گلستان ممنوع شود، گفت: با توجه به اینکه ذخیره‌گاه زیست‌کره، میراث جهانی است باید از ظرفیت بین‌المللی برای ایجاد این جاده استفاده کرد.
حاضر به مشارکت بخش خصوصی هستیم
برای اطلاع از چرایی عدم احداث جاده جایگزین با مدیر شرکت ساخت و توسعه زیربنایی گلستان گفتگو کردیم، علی اصغر رفیعی نژاد در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: اینکه واریانس شمالی پارک ملی گلستان باید ساخته شود حرفی در آن نیست ولی اینکه از چه روشی باید برای آن تأمین اعتبار شود، مهم است.
رفیعی نژاد افزود: شرکت ساخت برای احداث محور جایگزین به دنبال سرمایه گذار بوده و مطالعات را از سال ۹۱ در ۱۸۰ کیلومتر انجام داده و دو الی سه بار هم فراخوان داده‌ایم ولی به دلیل هزینه بالای آن تاکنون این پروژه اجرایی نشده است.
وی ادامه داد: با وجود آنکه در این محور گیت عوارض برای درآمدزایی پیش بینی شده و حتی حاضر به مشارکت با بخش خصوصی به صورت ۳۰ به ۷۰ هم هستیم اما تاکنون پروژه عملیاتی نشده است.
رفیعی نژاد با بیان اینکه اعتبار این پروژه باید ۱۰۰ درصد ملی بوده و با مشارکت بخشی خصوصی ساخته شود، گفت: برای ساخت هر جاده معمولی بین ۱۵ الی ۲۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است و با توجه به طول این محور (۱۸۰ کیلومتر) مبلغ زیادی می‌شود و این در شرایطی بوده که در این محور تونل‌های بزرگ و پل‌های طویل هم طراحی شده است.
وی در خصوص جاده فعلی گفت: از تنگراه تا تونل ۲۲.۵ کیلومتر بوده که پنج کیلومتر آن با توجه به شکل درختان و بافت جنگل هیچ اقدام راهسازی به صورت احداث محور جدید یا جسم جدید نداشته‌ایم و فقط شانه راه خاکی به آسفالت تغییر داده شده است.
رفیعی نژاد اضافه کرد: از کیلومتر پنج تا ۲۲، تعداد ۱۰ پل بزرگ ۱۰۰ متری ساخته شده و ۱۲ کیلومتر دیواره برای جلوگیری از هجوم سیل به جاده ایجاد شده است و تا جایی که به محیط زیست و منابع طبیعی آسیب وارد نشود تعریض هم انجام شده تا ظرفیت معبر را بالا ببرد.
به گزارش مهر، حیات بسیاری از گونه‌های جانوری حمایت شده و یا در معرض خطر انقراض در پارک ملی گلستان با ادامه فعالیت این میان گذر تحت تأثیر قرار گرفته لذا دولت باید هرچه سریع‌تر با اختصاص اعتبار مناسب نقشه راه امنی برای خروج میان گذر از داخل پارک ملی گلستان ترسیم کند.