خبرگزاری مهر، گروه استانها – محمد حسین عابدی: سرمازدگی بنا بر دلایل متعدد شامل تغییر اقلیم، دست زدن‌های مکرر در طبیعت، افزایش گرادیان هوا، تخریب محیط زیست، برداشت بی از حد از چاه‌ها و منابع آبی و همچنین کاهش رطوبت و … سال‌ها است که کشاورزان استان سمنان را بحران روبرو کرده است.
کشاورزی که از دو بابت سنتی باقی مانده است نخست عدم به کار گیری دانش صحیح در بهره‌وری و مصرف آب و دوم عدم توان در مقابله با سرمازدگی؛ کارشناسان اعتقاد دارند که دولت و مشخصاً جهاد کشاورزی استان سمنان توان رفع این دو چالش را ندارد چرا که اگر داشت در این دو دهه شاهد اقدام عملیاتی و ترویجی بودیم از سوی دیگر دانش بنیان‌ها هم نتوانسته‌اند به این موضوع کمک کنند چرا که این نوع شرکت‌ها در استان سمنان بر اساس نیاز ترویج پیدا نکرده‌اند.
نقشه راه نداریم
برای مثال در شاهرود که کانون تخریب کشاورزی بر اثر خشکسالی و همچنین سرمازدگی است شرکت دانش بنیان در زمینه تولید پره های حرارتی موتور جت هواپیما وجود دارد اما شرکت دانش بنیان برای مقابله با سرمازدگی خیر؛ این نشان می‌دهد که در زمان ایجاد دانش بنیان‌ها نه تنها نیازسنجی بلکه برنامه‌ریزی صحیح و نقشه راه نیز وجود ندارد. به عبارت دیگر از خودمان نپرسیده‌ایم قرار است شرکت دانش بنیانی که مجوز می‌دهیم چه نیازی از روستا، شهر، شهرستان، استان و حتی کشورمان را جواب بدهد.
برخی می‌گویند که ما برنامه‌ریزی درستی را برای مقابله با آسیب‌های موجود در کشاورزی استان سمنان علی رغم داشتن ۱۹۸ هزار هکتار اراضی باغی و زراعی در استان سمنان نداریم اما برخی دیگر اعتقاد دارند که اصلاً چیزی وجود ندارد که بخواهد کسی برای آن برنامه‌ریزی کند! به عبارت دیگر این خانه از بن و اساس هیچ فنداسیونی ندارد که دانش بنیان‌ها و پژوهشگران و … بتوانند ساختار آن را درست کنند.
آمارها نشان می‌دهد که از ۱۹۸ هزار هکتار اراضی باغی و زراعی استان سمنان تنها در ۴۰ هزار هکتار سیستم‌های نوین آبیاری وجود دارد و تمام مساحت گلخانه‌های استان سمنان هم ۴۰ هکتار نیست که در برنامه ششم توسعه قرار بوده به ۱۷۰ هزار هکتار برسد این آمارها دو ایراد را نشان می‌دهد نخست کم توانی دولت و دوم عدم ترویج درست.
نیاز سنجی درستی نداریم
یک کارشناس کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه نیازسنجی درستی برای دانش بنیان‌ها در استان سمنان صورت نگرفته است، گفت: ما در استان سمنان شرکت فناور سهامی خاص که برای پاک کردن کله گوسفند به روش سانتریفیوژ دستگاه ساخته باشد داریم اما دستگاهی که دمنده هوای گرم برای مقابله با سرمازدگی باشد، خیر. این نشان می‌دهد که کسی به این شرکت‌ها مشاوره‌ای نداده که بدانند نیازهای استان سمنان در کجاست.
محمدرضا جعفریان با بیان اینکه برنامه‌های دانش بنیان استان سمنان نیازمند بازنگری هستند چرا که اگر دانش بنیان‌ها نیازهای بومی را برطرف نکنند، پس از اساس برای چه ایجاد شده‌اند، بیان کرد: برخورد مسئولان ما با دانش بنیان‌ها تنها برنامه محور بوده است یعنی به کمیت‌ها نگاه کرده‌اند تا بتوانند به بالادستی‌ها گزارش عملکرد بدهند.
وی با بیان اینکه ما اگر هزاران هزار آزمایشگاه و پردیس تخصصی و علمی و دانشمند و اندیشمند داشته باشیم اما محصولی تولید کنند که بازارش در استان سمنان و حتی کشور خریدار نداشته باشد نمی‌گوییم بی فایده است خیر می‌تواند بسیار هم فایده داشته باشد اما کم بهره است، افزود: متأسفانه رشد دانش بنیان‌ها در استان سمنان کاریکاتوری بوده است.
تولیدات وجود دارد، ترویج خیر
این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه ما در مرکز تحقیقات کشاورزی و دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود و دانشگاه‌های دیگر اقدامات و تحقیقات بسیار خوبی کردیم مثلاً اقلام دیرگل دهی تولید شده‌اند که سیر گل دهی آنها بعد از دوران سرما است در نتیجه میوه اصلاً آسیب نمی‌بیند، تاکید کرد: اینجا مرکز ترویج جهاد باید دست کشاورز را در دست محقق بگذارد اما جهاد کشاورزی انتظار دارد روستایی کشاورز سوار اتوبوس شده به شهر بیاید و از آنها بخواهد این علم را در اختیار او قرار دهند.
جعفریان با بیان اینکه وقتی ترویج درستی نداریم یعنی هیچ چیز نداریم، ابراز کرد: یادمان نرفته که چند سال قبل شرکت دانش بنیان غیربومی ستون‌های ۲۰ متری دمنده هوای گرم را به استان سمنان آورد این ستون‌ها با سنسورهایی که داشتند تشخیص می‌دادند که سرما انتقالی است یا تشعشعی و برای تناسب همان نوع سرما یا هوا را از بالای ۲۰ متر به پایین می‌دمید یا هوا را با هیترهای خود گرم می‌کرد اما نتیجه آن چه شد؟ چند نفر کشاورز اصلاً متوجه وجود چنین دستگاهی شدند؟
پردیس تخصصی ایجاد می‌شود
رئیس پارک علم و فناوری استان سمنان اما خبری دارد که مردم را قدری از نگرانی خارج می‌سازد، به گفته محسن نظری قرار است پردیس تخصصی کشاورزی در شهرستان شاهرود ایجاد شود.
وی می‌گوید: یکی از برنامه‌های ویژه و راهبردی ما و وزارت علوم و معاونت علمی رئیس جمهور، ترویج پردیس‌های تخصصی است که سه پردیس به همین تازگی در استان سمنان مجوز گرفته و به بهره برداری خواهند رسید.
نظری با بیان اینکه در کنار پردیس سلامت و هوش مصنوعی یکی از پردیس‌های تخصصی که در شاهرود ایجاد می‌شود، پردیس تخصصی کشاورزی است، ابراز کرد: در کل کشور به ۳۲ پردیس تخصصی علم و فناوری مجوز داده شده که در استان سمنان و در شهرستان شاهرود سه پردیس تخصصی مجوز گرفته و این نشان می‌دهد که دولت و وزارت علوم و معاونت علمی رئیس جمهور نگاه ویژه به این حوزه دارند.
وی با اشاره به نقش آفرینی دانش بنیان‌ها، گفت: ۴۰۰ شرکت فناور و ۱۲۰ شرکت دانش بنیان در استان سمنان زیرمجموعه پارک فعالیت دارند پارک علم و فناوری استان سمنان در بین ۵۲ پارک علم و فناوری کشور توانست سطح یک را به دست بیاورد لذا بسیار امیدوار هستیم که بتوانیم نقش آفرینی این شرکت‌ها را داشته باشیم.
مسائل مرتبط با اقبال کشاورزان
در این بین اما هستند صاحب نظرانی که اعتقاد دارند پارک به تنهایی نمی‌تواند از عهده همه کار بر بیاید کمااینکه اگر یک ارگان علمی می‌توانست مشکل سرمازدگی استان را حل کند، مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان که اتفاقاً مرکز آن هم در شاهرود است، این توان را داشت.
محمد باقری نوده دانش آموخته مهندسی کشاورزی به خبرنگار مهر، می‌گوید: ما تا زمانی که ترویج نداشته باشیم، نمی‌توانیم از پردیس‌ها و فناورها و دانش بنیان‌ها انتظار معجزه داشته باشیم.
باقری نوده با بیان اینکه اگر صد راهکار مقابله با سرمازدگی در درون پردیس‌های علمی و مرکز تحقیقات کشاورزی یافت شود یک مورد آن در سطح زیر کشت مثلاً در بی ارجمند یا دیباج به کار نخواهد رفت چرا که ترویج گیر و گرفت هایی خود را دارد، ابراز کرد: یکی از مهمترین موانع در سر راه ترویج، عدم پذیرش کشاورزی سنتی ما در برابر یافته‌های علمی است. سوال اصلی اینجا است که ما برای ارتقای دانش کشاورزی مگر چه اقدامی در استان کرده‌ایم و کشاورز نتیجه آن را دیده که حالا با راهکارهای دوری از سرمازدگی بخواهیم آن را دوباره آزمایش کنیم؟
وی با بیان اینکه دو سوم کشاورزی استان سمنان هنوز غرقابی آبیاری می‌شود و این یعنی کشاورزی ما حتی در آغاز مسیر گذار از سنت هم نیست چه برسد به پذیرش مدرنیته، بیان کرد: فرض کنید ما ۵۰۰ میلیون تومان هزینه کردیم و یک دستگاه ساختیم که بتواند سرمازدگی را برطرف کند کشاورزی سنتی عینیت گرایی ما که آثار عملکرد آن را ندیده حتی اگر این دستگاه را پنج میلیون تومان هم برایش قیمت بگذارند، نخواهد خرید چرا که اعتمادی به سیستم و ساز و کارهای منتسب به دولت و ارگان‌ها ندارد و البته حق هم دارد مگر دولت در جبران خسارات و بیمه کشاورزی و … چقدر خوش قولی کرده که انتظار دارد کشاورز با یک اشاره او عمل کند؟
صحبت‌ها بسیار است اما می‌توان نتیجه گرفت که اولاً دانش بنیان‌های ما بر اساس نیاز رشد پیدا نکرده‌اند اما اگر بر فرض بر اساس نیازها هم رشد می‌کردند باز هم با اقبال روبرو نمی‌شدند چرا که ترویج حلقه مفقوده در این بین است لذا نیاز به یک عزم جدی همگانی است تا همه این کاستی‌ها به صورت موازی با هم جلو برود.