به‌گزارش خبرگزاری مهر، «بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران» امروز هفتم اسفند ماه در سالن همایش‌های موزه ملی ایران برگزار شد. رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با بیان‌اینکه دستاوردهای پژوهشی پژوهشگاه، در محوطه شش‌هزار ساله تل‌چگاسفلا، زمینه‌ای گسترده برای جذب گردشگر ایجاد کرده است، تصریح کرد: فصل نخست پروژه «بررسی‌های فراگیر در کرانه‌ها و جزایر خلیج فارس و دریای مکران» که از اهداف اساسی برای شناسایی و خصوصاً معرفی دقیق داشته‌های ما در کرانه‌ها و جزایر خلیج فارس و دریای مکران در حال انجام است.
مصیب امیری نیز در این گردهمایی در تشریح مجموع فعالیت‌های میدانی سال ۱۴۰۰ به بیش از ۱۵۰ برنامه شامل ۴۶ کاوش نجات‌بخشی، آموزشی و پژوهش محور، ۷ برنامه گمانه‌زنی‌های لایه‌نگاری، ۱۹ برنامه بررسی‌های باستان‌شناسی ،۲۷ برنامه گمانه‌زنی‌های تعیین عرصه و ۶ برنامه سامان‌دهی، حفاظت و خواناسازی اشاره کرد و گفت: با توجه به آمار ارائه شده توسط پژوهشکده باستان‌شناسی، طی سال ۱۴۰۰، فعالیت‌های میدانی باستان‌شناسی نظیر آنچه که در یک دهه اخیر معمول بوده، بیشتر به برنامه‌های نجات‌بخشی معطوف شده است.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: روشن است که به تناسب فعالیت‌های گسترده عمرانی در کشور، توجه ما به وظایف حاکمیتی مصرح در قانون میراث‌فرهنگی برای حفاظت از اطلاعات باستان‌شناختی در پهنه‌هایی که مورد توجه پروژه‌های عمرانی است متمرکز شود، در این میان، به دلیل شرایط موجود (همه‌گیری کرونا و اعتبارات مالی ناکافی)، آمار برنامه‌های میدانی پرسش محور ما طی سه سال گذشته تنزل یافته است، اما، مفتخریم که طی ماه‌های اخیر توانسته‌ایم، برای از سر گیری برنامه‌های باستان‌شناختی میدانی پرسش محور هدف‌گذاری کنیم.
وی ادامه داد: برای مثال در حال حاضر، فصل نخست پروژه «بررسی‌های فراگیر در کرانه‌ها و جزایر خلیج فارس و دریای مکران» که از اهداف اساسی برای شناسایی و خصوصاً معرفی دقیق داشته‌های ما در کرانه‌ها و جزایر خلیج فارس و دریای مکران در حال انجام است که امید می‌رود در گردهمایی سالانه آینده، روایتی روشن و دقیق از «چه داریم»، «کجا داریم» و «چگونه داریم» از پهنه بسیار مهم فرهنگی ایران را مشاهده کنیم.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با بیان‌اینکه یکی از مأموریت‌های مهم ما، حفاظت از اطلاعات باستان‌شناختی در قالب «نقشه باستان‌شناسی» یا بهتر است گفته شود «سامانه اطلاعات باستان‌شناختی ایران» است، گفت: در واقع امر، دایره نقشه باستان‌شناسی، طی سال گذشته در مدیریت و سازمان‌دهی پروژه‌های بررسی باستان‌شناختی، سنجش طرح‌های عمرانی و اجرای برنامه‌های معرفی و آموزش همچون گذشته بوده است.
امیری تصریح کرد: در بازه زمانی مد نظر گردهمایی بیستم که همانا تمامی فعالیت‌های انجام شده در سال ۱۴۰۰ است، تعداد ۳ هزار و ۳۷۶ اثر مکان‌یابی و در سامانه اطلاعات باستان‌شناسی ایران ثبت شده، بنابراین، با توجه به این افزایش، مجموع آثار جانمایی شده در سامانه اطلاعات باستان‌شناسی ایران به عدد ۱۲۰ هزار اثر رسیده است.
وی با بیان اینکه در اینجا باید تاکید شود که هدف‌گذاری ما برای سامانه باستان‌شناسی ایران برای اصلاح کاستی‌های پیشین و نیز بهینه‌کردن فرایند مدیریت اطلاعات باستان‌شناختی انجام شده است که امیدواریم در سال آینده شاهد نتایج مطلوب آن باشیم، اظهار کرد: همکاری‌های بین‌المللی پژوهشگاه با مؤسسات و دانشگاه‌های خارجی به نسبت سال‌های پیش کم رنگ‌تر شده است و برطرف کردن این مسئله و احیای همکاری‌های پژوهشی در درجه نخست به چارچوب‌ها و سیاست‌های کلان ملی و بعد به تفاهم‌نامه‌ها و تعهدات فی‌مابین وابسته است.
نظر رئیس پژوهشکده باستان شناسی درباره فعالیت‌های عمرانی
در این برنامه لیلا خسروی سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی بیان کرد: پژوهشکده باستان‌شناسی در کنار مأموریت‌های اداری خود، بنیادی‌ترین و حاکمیتی‌ترین دستگاه برای برنامه‌ریزی و هدایت برنامه‌های پژوهشی در سراسر کشور برای تولید علم و تحکیم هویت میهنی و اسلامی است.
وی با بیان اینکه در این راستا در سال ۱۴۰۰ برای پژوهش‌های باستان‌شناسی در کشور برنامه‌های پیشران تعریف و تصویب رسیده است، افزود: بیماری کرونا و تحریم‌های اقتصادی دشمنان ایران، بر پژوهش‌های باستان‌شناسی نیز بی تأثیر نبوده اما با این وجود نیز عملکرد پژوهشکده باستان‌شناسی همواره در صدر جدول پژوهشگاه قرار دارد.
دبیر علمی بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران گفت: به نظر من هر فردی قبل از پذیرش هرگونه مسئولیتی، باید نظام مسائل آن بخش را احصا کند و برای آن‌ها برنامه راهبردی پیشنهاد دهد.
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به اینکه بررسی و ارزیابی برنامه‌های میدانی انجام شده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که بیشتر پژوهش‌ها در محدوده طرح‌های عمرانی و برنامه‌های تعیین عرصه و حریم در استان‌ها انجام شده است، افزود: در هر حال کشور در حال توسعه است و نگهبانی از میراث آب به ویژه در مرزها در همه دوران اولویت دولتمردان بوده است، بر این اساس ساخت سدها و برطرف کردن کاستی‌های عمرانی در کشور و رسیدن به توسعه پایدار در اولویت کشور است که در این میان مأموریت باستان‌شناسی چند برابر شده است و هم باید با توسعه همراه باشد و هم از آثار و مواریث فرهنگی‌تاریخی کشور حفاظت کند.
دبیر علمی بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران افزود: طرح‌های عمرانی توسعه یکی از مهمترین تهدیدهای جدی برای آثار فرهنگی‌تاریخی کشور است که تنها قانون حمایت از آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی کافی نیست و این بار سنگین بر عهده پژوهشکده باستان‌شناسی قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه همه باید به این آگاهی برسیم که حفاظت و نگهداری از این آثار همگام با توسعه کشور بر عهده همه ماست، افزود: مگر می‌شود، به گذشته سرزمین‌مان ببالیم بی آن‌که آن را پژوهش کنیم، باید بشناسیم تا به مردم بشناسانیم و خود آن‌ها از داشته‌های فرهنگی‌شان صیانت و حفاظت کنند.
خسروی افزود: پژوهشکده باستان‌شناسی با تلاش‌های دلسوزانه خود در حیطه وظایف حاکمیتی‌اش با تعامل میان بدنه علمی و اداری پژوهشگاه و دیگر بخش‌های وزارتخانه، استان‌ها، دانشگاه‌ها و … خط مقدم جبهه پژوهش و حفاظت و حراست از داشته‌های فرهنگی سرزمین عزیزمان ایران است.
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: ارتباط با مردم و نهادینه کردن این موضوع و به ویژه حل مشکلات آنان که در عرصه و حریم آثار ما زیست می‌کنند، در اولویت باید قرار گیرد، بازنگری برخی از عرصه و حریم‌های مصوب در سال‌های دور از جمله اولویت‌های وزارتخانه باید باشد که در این راستا پژوهشکده باستان‌شناسی از نظر پشتیبانی علمی پای کار است.
به گفته خسروی، میراث‌فرهنگی می‌تواند عامل توسعه در کشور باشد نه مانع توسعه، میراث‌فرهنگی ما می‌تواند به جای معضل درست کردن برای مردم، در هر زمینه‌ای زیرساخت در آن موضوع و حیطه باشد.
آسیب شناسی وضعیت پژوهش در پژوهشکده و دانشگاه ها
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی با بیان اینکه مهمترین مسئله در این رابطه یک سویه بودن ارتباط پژوهشکده با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و تبدیل شدن آن به یک دستگاه خدمات دهنده به آن‌ها است که تمام تفاهم نامه‌های منعقده شاهد این ادعاست، به طرح برخی پیشنهادات و راهبردها پرداخت.
دبیر علمی بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران با اشاره به اینکه در این سه روز میزبانی قرار است که باستان‌شناسان کارنامه علمی سال ۱۴۰۰ خود را در برابر ارزیابی و دوی ری قرار دهند، اظهار کرد: در این سال پژوهشکده باستان‌شناسی ۱۱۴ مجوز برای مطالعات میدانی شامل بررسی‌های باستان‌شناسی، کوی ش، گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و حریم، گمانه‌زنی و کوی ش‌های استعلامی و اضطراری در حوزه طرح‌های عمرانی صادر کرده که از این تعداد مجوز، ۱۰۸ مقاله دریافت شده که به صورت مقاله کوتاه در کتاب مجموعه مقالات بیستمین گردهمایی سالانه ایران به چاپ خواهد رسید، علاوه بر این، به رسم آئین هر ساله، نمایشگاهی از گزیده یافته‌های منقول پژوهش‌های میدانی سال ۱۴۰۰ برپا شده است.
وی افزود: تصویب نهایی و ابلاغ سه آئین‌نامه ضوابط احراز سرپرستی برنامه‌های میدانی باستان‌شناسی، همکاری‌های بین‌المللی باستان‌شناسی در ایران و فرآیند خروج نمونه‌های به دست آمده از پژوهش‌های باستان‌شناسی برای انجام مطالعات آزمایشگاهی به خارج از کشور، از کارهای بزرگی بود که در سال ۱۴۰۰ به نتیجه رسید.
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی افزود: برگزاری نشست‌های پژوهشی، تخصصی و آموزشی، ورود و پایش اطلاعات بیش از ۲ هزار اثر از استان‌های کشور در سامانه نقشه کشور، ارسال نمونه‌های مطالعاتی حاصل از کوی ش‌های باستان‌شناسی به آزمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی وفق آئین‌نامه مصوب پژوهشگاه، ثبت و ورود اطلاعات و ارزیابی تعداد ۱۰۷ گزارش دریافتی از استان‌ها، از دیگر فعالیت‌های پژوهشی و اجرایی در این بازه زمانی است.
سید عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز در حاشیه حضور در بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسان کشور با اشاره به فرایند ثبت‌ملی، گفت: در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ثبت ملی پس از طی کردن فرایند علمی و کارشناسی و براساس مختصات و مسائل متعدد انجام می‌شود.
وی افزود: در مورد هر اثر پس از طی مراتب کارشناسی تصمیم‌گیری می‌شود. ثبت آثار ملی دستوری، بخش‌نامه‌ای، به فرمایش و فرموده وزیر نیست.
وزیر میراث‌فرهنگی تصریح کرد: درباره ثبت ملی بافت تاریخی شیراز تابع فرایند کارشناسی هستیم و همکاران ما در حوزه کارشناسی تمام موارد مشابه را بررسی و درباره آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در پایان این برنامه از نمایشگاه گزیده یافته‌های باستان‌شناسی سال ۱۴۰۰ در محل موزه ملی ایران بازدید کرد.