به گزارش خبرنگار مهر، هشتمین نشست از سلسله نشست‌های «بازیابی» با عنوان «مداخله نهادهای هنری در صورت‌بندی امروز و فردا» با حضور ایرج راد رئیس هیات مدیره خانه تئاتر، حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی و محمدمهدی عسگرپور رئیس هیات مدیره خانه سینما، عصر چهارشنبه ۱۰ اسفند در سالن شهناز خانه هنرمندان برگزار شد.
در ابتدای این نشست محمدمهدی عسگرپور رئیس هیأت مدیره خانه سینما به ارائه توضیحاتی در خصوص وضعیت نهادهای صنفی در عرصه فرهنگ و هنر پرداخت و گفت: بحث نهادهای صنفی در عرصه فرهنگ و هنر همیشه مطرح بوده و هر بار در بحران‌ها بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. آیا در کشوری زندگی می‌کنیم که نهادهای صنفی به صورت طبیعی به وجود آمده و فعالیت می‌کنند یا نه؟ آیا حاکمیت علاقه‌مند به فعالیت طبیعی این نهادها هست یا نه؟ نهادها باید به صورت طبیعی ثبت شده باشند.
وی متذکر شد: قانون مشخصی برای امور صنفی به ویژه در حوزه فرهنگ و هنر و روند مشخصی برای ثبت نهادهای صنفی وجود ندارد. تصورم این است نهادهای مختلف حاکمیتی موافق قوام نهادهای صنفی در عرصه فرهنگ و هنر نیستند. از این رو با واکنش‌های فصلی مواجهیم.
این هنرمند عرصه سینما با بیان اینکه اکوسیستمی شکل گرفته که نهاد صنفی خانه سینما را بلاتکلیف گذاشته است، تأکید کرد: عزمی وجود دارد که نهاد صنفی ناکارآمد باشد و نتواند نقش خود را در مقاطع مختلف و بحران‌ها انجام دهد. وقتی نهاد صنفی از دید حاکمیت ناکارآمد شود بخش خصوصی هم به درستی شکل نمی‌گیرد.
هرگز هنر به‌عنوان شغل شناخته نشده است
سپس ایرج راد رئیس هیأت مدیره خانه تئاتر نیز در ادامه سخنان عسگرپور، یادآور شد: در ایران هرگز هنر به عنوان یک شغل شناخته نشده و هنر و هنرمند تعریف شغلی نداشته‌اند. زمانی که تئاتر در ایران شکل گرفت سعی شد اصولی رعایت شود. تا قبل از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بخش خصوصی در تئاتر ایران شکل گرفت ولی اجازه شکل‌گیری سندیکا و نهاد صنفی داده نشد. بعد از آن به این نتیجه رسیدند که آزادی‌هایی را برای هنر در نظر بگیرند و با شکل‌گیری اداره هنرهای دراماتیک از سوی دولت به نوعی تئاتر را به‌عنوان یک شغل پذیرفتند. بعد از آن اداره تئاتر و گروه‌های مختلفی تشکیل شد.
وی با اشاره به شکل‌گیری یک تقسیم‌بندی شغلی و هنری در تئاتر بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲، ادامه داد: هر چقدر سعی شد تشکل‌های صنفی تشکیل شود اتفاقی نیفتاد. اوایل انقلاب هنرمندان تئاتر سعی داشتند نهاد صنفی شکل دهند اما به سرانجام نرسید. در سال ۷۷ عنوان شد تشکل‌های صنفی هنری ایجاد شود ولی اینگونه نبود که تمام و کمال از سوی جامعه هنری شکل بگیرند. خانه سینما هم که قبل از آن شکل گرفته بود هم به همین گونه بود. خانه تئاتر، خانه موسیقی و خانه هنرمندان تحت لوای مؤسسه فرهنگی و هنری شکل گرفتند و مجوز نهاد صنفی یا سندیکا نداشتند اما همین هم پیش‌زمینه خوبی بود و باعث شد هنرمندان حوزه‌های مختلف گرد هم جمع شوند و فعالیت کنند ولی فعالیت‌شان صنفی و مستقل نبود و اگر بود در محدوده‌ای خاص بود.
راد با بیان اینکه ما مدت‌ها به دنبال این بودیم که موسسه فرهنگی و هنری نمی‌تواند پاسخگوی فعالیت‌های صنفی باشد، اظهار کرد: در برنامه ششم توسعه دخالت کردیم تا تشکل‌های صنفی شکل بگیرد و در نتیجه مجوز داده شد که تشکل‌های صنفی تحت عنوان تشکل‌های فرهنگ و هنر و رسانه شکل بگیرند اما به سرانجام نرسید. زمان حضور آقای صالحی در وزارت ارشاد و بعد از برگزاری جلسات متعدد یک ساله، این روند پیش رفت و توسط وزیر کار و وزیر ارشاد در هیأت وزیران مصوبه‌ای برای این امر نوشته و تصویب شد و قرار شد ظرف ۲ سال تشکل‌های صنفی شکل بگیرند. در خانه تئاتر ۷ صنف ما توانستند شناسه ملی از ثبت شرکت‌ها بگیرند و نهاد صنفی سراسری شکل بدهند ولی با شکایت ۲ نفر مبنی بر اشکال شرعی داشتن چند بند که به شورای نگهبان ارائه شد همه چیز به هم ریخت. ما نامه‌ای نوشتیم که اگر اشکالاتی وجود دارد برطرف شود ولی متأسفانه پاسخی داده نشد.
این هنرمند با سابقه عرصه تئاتر تأکید کرد: همه باید پای این قضیه بایستند تا انجمن‌های صنفی سراسری شکل بگیرند و تئاتر و هنر به عنوان یک شغل شناخته شود.
هنوز موسیقی هویت پذیرفته‌شده‌ای ندارد
در ادامه این نشست حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی نیز به ارائه توضیحاتی درباره وضعیت موسیقی در ایران پرداخت و گفت: قبل از انقلاب در حوزه موسیقی بخش‌هایی نظیر موسیقی سنتی و موسیقی کلاسیک جنبه درآمدی و شغلی نداشته است به همین دلیل استادان برجسته ما قبل از انقلاب احساس‌شان این نبود که از طریق موسیقی کسب درآمد می‌کنند. قبل از انقلاب کنسرت به معنای کنسرت بزرگ و درآمدزا وجود نداشت. بعد از انقلاب هم موسیقی تعطیل شد و یک دهه موسیقی نداشتیم چون تصور می‌شد موسیقی حرام است و تنها بخش سرود شکل گرفت و وجود داشت.
وی تصریح کرد: هنوز موسیقی هویت مشخص و پذیرفته شده از سوی حاکمیت ندارد. هنوز هم در نقاط مختلف کشور موسیقی اجازه فعالیت و برگزاری کنسرت ندارد.
نوربخش با اشاره به شکل‌گیری خانه موسیقی، یادآور شد: در موسیقی اساساً فردیت بسیار پر رنگ است بر خلاف سینما و تئاتر که با جمع شکل می‌گیرد. به همین منظور مخالفتی با جمع شدن هنرمندان موسیقی گرد هم وجود داشت و باید ضرورت این جمع به مخالفان تفهیم می‌شد. اساسنامه ما هم مؤسسه فرهنگی و هنری چندمنظوره است یعنی هیأت مؤسس سهام‌دار هستند. طی این سال‌ها این موضوع چالش‌های جدی حقوقی برای خانه تئاتر و موسیقی به همراه داشته است.
مدیرعامل خانه موسیقی با بیان اینکه در دوران کرونا جامعه هنری که کارشان تعطیل شده بود بلاتکلیف بودند، اظهار کرد: از آنجا که سینما، تئاتر و موسیقی پیش از کرونا به صندوق اعتباری هنر وصل شده بودیم توانستیم حمایت‌های ناچیزی از هنرمندان داشته باشیم و به نوعی تبدیل به شعبه‌ای از کمیته امداد شدیم. در حوادث اخیر اجتماعی نیز به نوعی شعبه‌ای از صلیب سرخ شده‌ایم.
عسگرپور در بخش دیگری از نشست «مداخله نهادهای هنری در صورت‌بندی امروز و فردا» درباره عملکرد خانه‌های سینما، تئاتر و موسیقی در مقاطع مختلف زمانی، تأکید کرد: اگر قدرتی در مجموعه خانه‌ها وجود دارد مشخصاً به اعضای‌اش برمی‌گردد نه اینکه قانونی برای صنف تعریف شده باشد. بارها به کسانی مجوز فعالیت داده شده که فعالیت‌شان غیر صنفی بوده است به عنوان مثال سال ۸۸ وزارت ارشاد وقت به افرادی مجوز فعالیت و شکل دادن خانه سینمای ایرانیان را داد. ما نمی‌توانیم به لحاظ قانونی با این افراد و یا اعضایی که دچار تخلف می‌شوند برخورد کنیم. به لحاظ قانونی و حقوقی جایگاه لازم به نهادهای صنفی داده نشده و از این رو با تجمعات به دنبال احقاق خود هستیم.
رئیس هیأت مدیره خانه سینما تصریح کرد: تا الان فضایی ایجاد نشده که دارای مصوبه‌ای در مجلس شویم تا جایگاه قانونی و حقوقی داشته باشیم. گمان نمی‌کنم این اتفاق در عرصه فرهنگ و هنر رخ دهد و ما باید همیشه به دنبال حقوق خود بدویم.
ایرج راد نیز در این خصوص یادآور شد: در اتفاقات اخیر، پیگیری هنرمندانی که دستگیر شده بودند ابتدا در خانه سینما انجام شد و بعد از آن کارگروه‌هایی نیز در خانه تئاتر و خانه موسیقی شکل گرفت و شبانه‌روز پیگیر وضعیت و شرایط افراد بودند و بالاخره توانستند تا جایی که از دست‌شان برمی‌آمد کارهایی را انجام دهند.
وی تأکید کرد: این تشکل‌ها کارهای زیادی انجام داده‌اند و شکل‌گیری‌شان بیهوده نبوده اما در عین حال مشکلات زیادی داریم. حمایت‌ها در تئاتر دیگر حمایت نیست و بچه‌های تئاتر از جیب خود هزینه می‌کنند در حالی که هنرمندان تئاتر باید جایگاه شغلی داشته باشند. جایگاه دولتی و جایگاه خصوصی تئاتر اصلاً مشخص نیست و همه چیز آشفته و به هم ریخته است. ما مدام سعی می‌کنیم این به هم ریختگی را گوشزد کنیم.
هنرمند صدقه‌بگیر نیست
رئیس هیأت مدیره خانه تئاتر تصریح کرد: هنرمند صدقه‌بگیر نیست که بسته‌های حمایتی را به رخ ما می‌کشند. هیچ حمایتی از هنرمندان نمی‌شود. این خانه‌ها در این شرایط به سختی کار کردند تا شرایط بیمه و درمانی هنرمندان را مرتفع کنند. مدام گرفتار مسائل حاشیه‌ای می‌شویم ولی به دنبال کار اساسی و قانونی شدن جایگاه هنر هستیم.
راد درباره مشارکت کم اعضای خانه‌های سینما، تئاتر و موسیقی در مقابله با بحران‌ها و اتفاقات مختلف، اظهار کرد: اعضای ما آموزش صنفی ندارند و همه چیز را از اعضای هیأت مدیره می‌خواهند و خودشان وارد عمل نمی‌شوند. الان به طرق مختلف داریم این آموزش‌ها را می‌دهیم.
عسگرپور نیز در این باره یادآور شد: در سینما اساساً دریافت مجوزها از سوی نهاد دولتی است. به عنوان مثال ما با گروهی از اعضا و همکاران جلسه‌ای داریم که باید در مقابل فلان موضوع واکنش داشته باشیم ولی تعدادی از همکاران ما درگیر تولید پروژه و نیازمند مجوزها و حمایت‌های دولتی هستند، به این خاطر نمی‌توانند ما را همراهی کنند. وابستگی خیلی از همکاران ما به تولید باعث می‌شود در بزنگاه‌ها نتوانیم به موقع عمل کنیم. با این حال امتیازمان بد نبوده و در بحران‌ها خوب عمل کرده‌ایم.
نوربخش هم درباره این وضعیت در خانه موسیقی، یادآور شد: در حوزه موسیقی بخش فعال پاپ را داریم که پروژه و تعریف اقتصادی و تجاری دارد. ما در خانه موسیقی با این بخش مشکل نداشتیم. بیشتر افرادی که در خانه موسیقی رفت و آمد دارند کاری ندارند و فقط به دنبال بیمه و دریافت کمک‌های مالی هستند. هیأت مدیره خانه موسیقی سال‌هاست به دنبال شکل دادن انجمن خوانندگان پاپ هست ولی انجام نشده چون این گروه امورات خود را سپری می‌کنند و بخش اقتصادی و تجاری‌شان فعال است.
وی ادامه داد: اما هنرمندان دیگری که عضو خانه موسیقی هستند نظیر موسیقی نواحی، مسائل‌شان از قبیل بیمه و کمک‌های مالی است و حتی در انتخابات خانه موسیقی شرکت نمی‌کنند. در هیأت مدیره خانه موسیقی طی سال‌های گذشته شاهد حضور هنرمندان شناخته شده موسیقی ایران بوده‌ایم که هیچگاه درگیر تولید و وابسته به دولت نبوده‌اند که بخواهند در بزنگاه‌ها عقب‌نشینی کنند.
مدیرعامل خانه موسیقی تصریح کرد: اگر در هیأت مدیره‌های خانه‌ها شاهد حضور چهره‌های تکراری هستیم به این دلیل است که داوطلبی برای حضور نیست و این عزیزان با جان و دل و بدون توقع مالی، فعالیت می‌کنند.
در ادامه نشست «مداخله نهادهای هنری در صورت‌بندی امروز و فردا» شرکت‌کنندگان و حاضران در نشست نقطه نظرات و پرسش‌های خود را درباره عملکرد این نهادهای صنفی مطرح و محمدمهدی عسگرپور، ایرج راد و حمیدرضا نوربخش به آن‌ها پاسخ دادند.