ناصر آسیابانی پژوهشگر اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره سامانه خرید از کتابفروشی گفت: برای بازار کتاب نگاه اقتصادی داشت، چراکه فعالیت سامانه خرید از کتابفروشی به‌صورت شبانه روزی و در طول سال است و فعالیت این سامانه را مفیدتر و اعطای یارانه به متقاضیان کتاب در این سامانه را از هدفمندترین یارانه‌های فرهنگی میدانم.
وی با اشاره به اینکه در اقتصاد ریاضی یک تابع هزینه‌ای داریم که به آن به‌اصطلاح تابع subadditive می‌گویند، افزود: به بیان ساده‌تر وقتی دو بنگاه تولید کالا یا خدماتی باشند که به‌طور مجزا فعالیت کنند هزینه بیشتری خواهند داشت نسبت به زمانی که این دو بنگاه اقتصادی با همدیگر ادغام‌شده و به فعالیت بپردازند؛ درنتیجه منطقی خواهد بود که این دو بنگاه در همدیگر ادغام‌شده و سپس به فعالیت بپردازند. در غیر این صورت بهره وری تولید و فروش بنگاه‌های تکی کمتر خواهد شد و با کمتر شدن بهره وری، بنگاه به نقطه‌ای خواهد رسید که دیگر نمی‌تواند حتی هزینه‌های متغیر تولید خود را پوشش دهد و به‌ناچار تعطیل خواهد شد. بنگاه‌های کتابفروشی هم مستثنی از این موضوع نیستند.
آسیابانی با بیان اینکه وجود بیماری کرونا باعث شد که ترجیحات مردم بیشتر به سمت خرید اینترنتی شکل بگیرد تا خرید حضوری کالاها، گفت: اگر بنگاه کتابفروشی نتواند با تبلیغات جذاب و مناسب، نظر و انگیزه متقاضیان اینترنتی کتاب را به خود جلب کند طولی نمی‌کشد که از عرصه رقابت کتابفروشی کنار می‌رود. هزینه ایجاد و نگهداری سامانه خرید از کتابفروشی که تجمیع شده از ناشران و کتابفروشان زیادی است به نظر من بسیار کمتر از هزینه ایجاد و نگهداری سامانه‌ها و سایت‌های شخصی کتابفروشان خواهد بود و بدیهی است که عضویت کتابفروشان در این سامانه باعث ادامه دار شدن فعالیت اقتصادی آنان خواهد شد.
وی این سامانه را بانک وسیعی از کتاب ناشران، نویسندگان و مترجمان معرفی و افزود: سامانه خرید از کتابفروشی با تجمیع کتابفروشان سراسر کشور باعث شده است که اطلاعات در زمینه خرید کتاب به نحو مؤثرتری برای تقاضاکننده ایجاد و تکمیل شود که همین امر باعث می‌شود نیازمندان به کتاب راحت‌تر بتوانند دانش و اطلاعات راجع‌به ترجیحات خود را با دانش و اطلاعات بیرونی وفق داده و متقاضی کتاب باشند؛ به بیان ساده‌تر این سامانه انگیزه خرید کتاب را برای نیازمندان و متقاضیان کتاب بیشتر خواهد کرد. علاوه بر آن با ایجاد این سامانه مجموع هزینه رفت‌وآمد و هزینه فرصت متقاضی کتاب خیلی کمتر از هزینه ارسال کتاب خواهد بود. البته باید توجه داشت زیرساخت‌های شبکه اینترنت برای تمام نقاط کشور در یک سطح نیست و ممکن است برخی از نقاط کمتر برخوردار و کمتر بهره مند از شاخص‌های زندگی نتوانند از این سامانه استفاده کنند یا متقاضی کتاب باشند.
سرمایه گذاری برای فرهنگ با ارائه یارانه به کتاب
این پژوهشگر حوزه اقتصاد هزینه کردن برای کتاب و فرهنگ کتابخوانی را یک نوع سرمایه گذاری برای فرهنگ و همچنین اقتصاد کشور دانست و گفت: اگر بخشی از یارانه‌های پنهان و غیر هدفمند که اکنون در بخش-های مختلف کشور داده می‌شود به کتاب و فرهنگ کتابخوانی تعلق گیرد نه‌تنها هزینه اضافی برای اقتصاد کشور دادهایم بلکه با این کار می‌توانیم حداقل دید مردم را نسبت به زندگی و فلسفه آن، فرهنگ، جامعه-شناسی، اقتصاد، سیاست و… کمی بازتر کرده و دانش آنها را در این زمینه‌ها افزایش دهیم.
وی افزود: کتابخوانی علاوه‌بر اینکه یک تفریح سالم و مفیدی است یک سبک زندگی هم به شمار می‌رود که در آن اگر افراد جامعه به این سبک از زندگی خو بگیرند، آسیب‌های اجتماعی فراوانی که در آینده ممکن است در جامعه اتفاق بیفتد کمتر خواهد شد. البته همه اینها منوط به این است که هر کتابی چاپ و نشر داده نشود؛ بلکه باید کارشناسان خبره قبل از چاپ کتاب در هر زمینه‌ای نظر داده تا این کتابی که به بازار عرضه می‌شود، بتواند بهره وری مخاطب را در دانشی که عرضه می‌کند بالا ببرد. اگر با همه کتاب‌ها به این دید برخورد شود به‌مرور کشوری با مردم آگاه و صاحب نظر در هر زمینه‌ای خواهیم داشت.
کاهش هزینه کتابفروشان با حضور در سامانه خرید از کتابفروشی
وی در خصوص ارائه یارانه به ناشران در ایام برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: نزدیک به ۳۵ سال است که سنت پسندیده نمایشگاه بین المللی کتاب تهران هرساله اردیبهشت‌ماه در تهران برگزار می‌شود و بسیاری از هموطنان مشتاق و علاقه مند به کتاب را از جای‌جای کشور به تهران می‌کشاند. مسئولان و متولیان امر باید این علاقه مردم به نمایشگاه بین المللی کتاب را به فال نیک گرفته و در هر چه‌بهتر شدن آن تلاش بیشتری کنند که اعطای یارانه به قشر هدف و مشوق‌های دیگر به ناشران می‌تواند نمونه‌ای از این موارد باشد.
آسیابانی درباره ارائه یارانه به کتابفروشان در سامانه خرید از کتابفروشی افزود: با این اوصاف باید توجه داشت که نمایشگاه بین المللی کتاب حداکثر ۱۰ روز در سال است؛ اما فعالیت این سامانه به‌صورت شبانه روزی و در طول سال است. پس بدیهی است که یکی نباید فدای دیگری شود و فعالیت هردوی اینها برای فرهنگ کتاب و کتابخوانی لازم است. اگرچه من به‌شخصه فعالیت سامانه خرید کتاب از کتابفروشی را مفیدتر و اعطای یارانه به متقاضیان کتاب در این سامانه را از هدفمندترین یارانه‌های فرهنگی میدانم.
وی همچنین افزود: فعالیت تجمیع شده کتابفروشان در بستری که اکنون نام آن سامانه خرید از کتابفروشی است هزینه کمتر برای آنان خواهد داشت تا اینکه در یک سایت شخصی و انفرادی هر ناشر و کتابفروشی بخواهد فعالیت کند. علاوه‌بر آن بیشتر شدن اطلاعات در زمینه کتاب‌ها و ناشران مختلف انگیزه بیشتری را برای خرید کتاب در متقاضی کتاب ایجاد خواهد کرد؛ چراکه با یک جست و جوی ساده می‌تواند به اطلاعات بسیاری دست یابد. وقتی‌که انگیزه خرید کتاب در متقاضی کتاب بیشتر شود بدیهی است که فعالیت کتابفروشان مستمر خواهد شد که همین امر در مقیاس بزرگ‌تر به صنعت نشر کشور نیز کمک خواهد کرد. البته همه این موارد منوط به این امر است که تبلیغ این سامانه برای مردم و قشر کتابخوان جامعه بیشتر شود و همه ناشران از مزایای فعالیت در این سامانه مطلع شده باشند.
برای بازار کتاب باید نگاه اقتصادی داشت
این استاد اقتصاد درباره عرضه و تقاضا در کشور در حوزه کتاب و رفع نیاز مخاطبان از سوی سامانه خرید از کتابفروشی گفت: همانطور که مطلع هستید کتاب‌های درسی، کنکوری و دانشگاهی در حال حاضر متقاضیان بسیاری در بین دانش آموزان و دانشجویان کشور در رشته‌های مختلف دارد و همین امر باعث شده است که ناشران این کتاب‌ها مترصد این شوند که هرروز بر کیفیت مطالب و چاپ کتاب‌هایشان بیفزایند تا از عرصه رقابت با دیگر ناشران عقب نمانند. «ژان باتیست سی» اقتصاددان فرانسوی یک جمله معروفی در اقتصاد دارد که می‌گوید: «عرضه تقاضای خود را به وجود می‌آورد»؛ به این معنی که هر چه کالاهای باکیفیت‌تر در اقتصاد تولید شود بالاخره برای آن‌یک تقاضاکننده وجود خواهد داشت.
وی افزود: کتاب هم علاوه‌بر اینکه یک کالای فرهنگی است، یک کالای اقتصادی نیز به شمار می‌رود و برای بازار آن باید نگاه اقتصادی داشت. پس در وهله اول برای بالا بردن تقاضای کتاب باید کتاب‌های با مفهوم‌تر و باکیفیت‌تر (هم از نظر مطالب و هم از نظر چاپ و نشر) تولید شود تا عرضه و تقاضای کتاب را در تعادل بالاتری نسبت به وضع کنونی شکل دهد. سامانه خرید از کتابفروشی از این حیث می‌تواند هم برای عرضه‌کننده کتاب و هم برای تقاضاکننده کتاب و به‌طورکلی برای بازار کتاب بسیار مفید واقع شود. با توجه به اینکه وجود این سامانه برای عرضه‌کنندگان کتاب می‌تواند باعث صرفه جویی در هزینه‌های بازاریابی شود، لذا یک شرط را برای عرضه کنندگان کتاب قائل شود که برای اینکه از عرصه رقابت با دیگر ناشران عقب نمانند در بهبود کیفیت مطالب و کیفیت چاپ کتاب‌های منتشرشده طبق یک‌سری شاخص‌ها باید بیشتر تلاش کنند.
آسیابانی در پایان گفت: در حال حاضر با گسترش کالاهای جانشین کتاب مثل پادکست‌ها، شبکه‌های اجتماعی، فضاهای اینترنتی، مقالات و… تقاضا برای کتاب و مطالعه از طریق کتاب نسبت به قبل کاهش پیداکرده است و متأسفانه کسب آگاهی از طریق کالاهای جانشین کتاب راه رفتن روی لبه تیغ است که هر آن ممکن است فردی که قدرت منطق و درک پایینی دارد با خواندن عقاید و نظرات متفاوتی که در غیر کتاب پمپاژ می‌شود دچار سردرگمی در بسیاری از امور شود و نتواند سره را از ناسره تشخیص دهد. لذا مسئولان و فعالان عرصه کتاب باید تلاش خود را در این زمینه به‌طور هدفمند اختصاص دهند تا کتاب بتواند جایگاه حقیقی و اصیل خود را در سبک زندگی امروز جامعه هم داشته باشد. فعالیت این سامانه در زمینه بهبود بازار کتاب می‌تواند مفید واقع شود.